Β ut allata Regnorum historia testificabatur. Ad hæc etiam Spiritu sancto illustratus Propheta, vaticinatur ea quæ futuro post tempore eventura sunt. Quænam autem illa essent, his verbis docet, « In finem pro iis qui immutabuntur. In sequentibus vero infert, Deus, repulisti nos et destruxisti nos,, et cætera. Quibus postea subjungit, ‹ Deus locutus est in sancto suo, exsultabo et dividam Sichima, et convallem Tabernaculorum dimetiar, et reliqua. His porro significat Dei reconciliationem cum alienigenis. Deus enim, ait, locutus est, ac in sancto suo locutus ad Galaad, Manassen, Ephraim et Judam; Moab et Idumæam ac reliquos omnes alienigenas una complectitur. Nam Moab, inquit, lebes spei meæ;» pro quo Symmachus edidit, Moab lebes securitatis meæ;, Aquila vero, • Moab lebes lavacri mei. Deinceps de Idumæa hæc ipse pollicetur, « In Idumæam extendam calceamentum meum; sive secundum Symmachum, ‹ In Idumæam conscendam calceamento meo. Et hæc quidem Moab et Idumææ pollicetur. De alienigenis rursum adjicit, « Mihi alienigenæ subditi sunt; » sive secundum Aquilam, ‹ Mihi Philisthæa amica fuit; › secundum Theodotionem autem, Mihi alienigenæ amici facti sunt. Hæc porro ipsis verbis et vocibus in cv psalmo dicta sunt, in quo secundum LXXInterpretes, amicos Dei futuros alienigenas in vaticinio fertur. Scriptum itaque est in illo: ‹ Moab lebes spei meæ. In Idumæam extendam calceamentum meum, mihi alienigena amici facti sunt 4. » Et hæc quidem de alienigenis enarravit. Sub hæc autem ex persona Judaici populi prophetia rursum adjicit : « Nonne tu, Deus, qui repulisti nos, et non egredieris in virtutibus nostris ?, Quæ similia sunt iis quæ ab initio dicta fuere, • Deus, repulisti nos et destruxisti nos: » queis perspicue se repulsos et destructos fuisse narrant, neque Deum in virtutibus, sive in exercitibus suis opitulantem habere : alienigenas vero generatim omnes amicos Dei effectos esse; Moab vero' speciatim lebetem spei ejus, seu lebetem lavacri ejus, vel securitatis ejus esse; Idumæamque calceamento Dei dignatam fuisse. Hæc illustratione Spiritus divini edoctus David, quasi ex persona totius populi, dicit, c Deus, repulisti nos et destruxisti nos; » sive, secundum Symmachum : « Deus, abjecisti nos, et abscidisti nos, abjectionem et abscissionem manifeste significans. Subjungit postea, e Iratus es, et misertus es nobis; secundum Aquilam vero, • Iratus avertisti nos; » secundum Symmachum, « Iratus es, et circumduxisti nos; secundum quintam editionem, .Et circumduxisti nos. Hæc porro eventus rerum plus' quam verba declarat. ταμοῦ Αἰγύπτου, μέχρι τοῦ ποταμοῦ Εὐφράτου· ἃ A Euphratem ; quod Davide regnante revera contigit, δὴ βασιλεύοντος τοῦ Δαυΐδ ἔργοις ἐπληροῦτο· τοῦτο γοῦν καὶ ἡ παρατεθεῖσα ἱστορία τῆς Βασιλειῶν γρα φῆς ἐμαρτύρει. Ἀλλὰ γὰρ φωτισθεὶς ὁ προφήτης ὑπὸ τοῦ ἁγίου Πνεύματος, θεσπίζει τὰ ἐν τοῖς μέλλουσι χρόνοις συμβησόμενα. Τίνα δὲ ἦν ταῦτα διδάσκει λέγων· « Εἰς τὸ τέλος τοῖς ἀλλοιωθησομένοις. » Εἶθ' ἑξῆς προϊὼν ἐπάγει·. Ὁ Θεὸς, ἀπώσω ἡμᾶς καὶ καθεῖλες ἡμᾶς, » καὶ τὰ ἑξῆς· οἷς μεθ ̓ ἕτερα ἐπιλέγει· τ Ὁ Θεὸς ἐλάλησεν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ· ἀγαλ λιάσομαι καὶ διαμεριῶ Σίκιμα, καὶ τὴν κοιλάδα τῶν σκηνῶν δια μετρήσω, » καὶ τὰ ἑξῆς. Σημαίνει δὲ διὰ τούτων τοῦ Θεοῦ διαλλαγὰς πρὸς τοὺς ἀλλοφύλους. Ο Θεὸς γὰρ, φησὶν, ἐλάλησε, καὶ λαλήσας ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ τῷ Γαλαάδ καὶ τῷ Μανασσῇ, καὶ τῷ Ἐφραΐμ, καὶ τῷ Ἰούδα, συμπεριλαμβάνει τὸν Μωάβ καὶ τὴν Ἰδουμαίαν καὶ πάντας τοὺς λοιποὺς ἀλλοφύ λους. ι Μωάβ, γὰρ, φησί, ο λέβης τῆς ἐλπίδος μου, ἀνθ' οὗ ὁ Σύμμαχος ἐξέδωκε, ο Μωαβ λέβης ἀμεριμνίας μου· ὁ δὲ ̓Ακύλας, ο Μωαβ λέβης λουτροῦ μου. • Εἶτα περὶ τῆς Ἰδουμαίας αὐτὸς ἐπαγγέλλε ται λέγων· « Ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν ἐκτενῶ τὸ ὑπόδημά μου· ν ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, « Ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν ἐπιβήσομαι τῷ ὑποδήματί μου. » Καὶ τοιαῦτα μὲν ἐπαγγέλλεται τῷ Μωάβ καὶ τῇ Ἰδουμαίᾳ. Περὶ δὲ τῶν ἀλλοφύλων πάλιν ὁ αὐτὸς ἐπιλέγει· · Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ὑπετάγησαν· ν ἢ, κατὰ τὸν Ἀκύλαν· « Ἐπ' ἐμὲ Φυλιστιαία (sic) ἦταιρήσατο·, κατὰ δὲ τὸν Θεοδοτίωνα, « Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ἐφιλίασαν. » Αὐτὰ δὲ ταῦτα τοῖς αὐτοῖς ῥήμασι, καὶ αὐταῖς λέξεσι καὶ ἐν τῷ ρζ' εἴρηται ψαλμῷ, ἐν ᾧ καὶ κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα φιλιάσειν τῷ Θεῷ οἱ ἀλλόφυλοι θεσπίζονται. Γέγραπται γοῦν καὶ ἐν ἐκείνῳ· < Μωάβ λέβης τῆς ἐλπίδος μου. Ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν ἐπιβαλῶ τὸ ὑπόδημά μου, ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ἐφιλίασαν. » Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τῶν ἀλλοφύλων διῆλθε. Μετὰ δὲ ταῦτα ἐκ προσώπου τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ ἡ προφητεία πάλιν ἐπάγει φάσκουσα· . Οὐχὶ σὺ ὁ Θεὸς ὁ ἀπωσάμενος ἡμᾶς, καὶ οὐκ ἐξελεύσῃ ἐν ταῖς δυνάμεσιν ἡμῶν; ν "Α δὴ ὅμοια γένοιτ' ἂν τοῖς κατὰ τὴν ἀρχὴν λελεγμένοις ἐν τῷ, ο Ὁ Θεὸς, ἀπώσω ἡμᾶς καὶ καθεῖλες ἡμᾶς· ο δι' ὧν σαφῶς ἑαυτοὺς μὲν ἀπεῖσθαι λέγουσι καὶ καθαιρεῖσθαι, μὴ ἔχειν τε τὸν Θεὸν βοηθὸν ἐν ταῖς ἑαυτῶν δυνάμεσι· τοὺς δὲ ἀλλοφύλους καθόλου μὲν πάντας φίλους γεγονέναι τῷ Θεῷ, ἰδίως δὲ τὸν Μωαβ λέβητα αὐτοῦ τῆς ἐλπίδος, ἢ λέβητα τοῦ λουτροῦ αὐτοῦ, ἢ τῆς ἀμεριμνίας αὐτοῦ γεγονέναι· τὴν δὲ Ἰδουμαίαν τοῦ ὑποδήματος τοῦ Θεοῦ κατηξιῶσθαι. Ταῦτ ̓ οὖν τῷ Πνεύματι τῷ θείῳ φωτισθεὶς ὁ Δαυΐδ, κοινοποιεῖ τὸν λόγον ὡς ἐκ προσώπου τοῦ παντὸς λαοῦ καί φησιν· ο Ο Θεὸς, ἀπώσω ἡμᾶς καὶ καθεῖλες ἡμᾶς· › ἢ, κατὰ τὸν Σύμμαχον· Ὁ Θεὸς, ἀπεβάλου ἡμᾶς, καὶ διέκοψας ἡμᾶς·, σαφῶς ἀποβολὴν καὶ ἀποκοπὴν αὐτῶν δηλώσας. Εἶτ ̓ ἐπιλέγει· « Ὠργίσθης, καὶ ᾠκτείρησας ἡμᾶς·, κατὰ δὲ τὸν ̓Ακύλαν, « Θυμωθεὶς μετέστρεψας ἡμᾶς·, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον, « Ώρ γίσθης, καὶ περιήγαγες ἡμᾶς·, κατὰ δὲ τὴν πέμπτην ἔκδοσιν, ο Καὶ περιήγαγες ἡμᾶς. » Ταῦτα δὲ μᾶλλον τῶν λόγων ἡ τῶν πραγμάτων ἔκβασις παρίστησι. C B EUSEBI CÆSARIENSIS OPP. PARS MI. Post Salvatoris itaque nostri adventum, quando in- A Μετὰ γοῦν τὴν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν παρουσίαν vasit eos ira in finem, hæc omnia passi, repulsi, de- πάντα ταῦτα πεπόνθασιν, ὅτε ἔφθασεν ἐπ' αὐτοὺς structi et abjecti sunt; abscissi item et circumducti, ὀργὴ εἰς τέλος, ἀπώσθησάν τε καὶ καθηρέθησαν καὶ in omnesque gentes dispersi. Sed etiam, c commo- ἀπεβλήθησαν· διεκόπησαν τε καὶ περιήχθησαν διαvisti, inquit, terram et conturbasti eam, quia sex- σκορπισθέντες εἰς πάντα τὰ ἔθνη. Ἀλλὰ καὶ ο συν centa ibi mala inerant; in terra dico eorum, scilicet έσεισας, φησί, τὴν γῆν, καὶ συνετάραξας αὐτήν, » διὰ Jerusalem, ubi regia et sanctuarium, ubi omnia in τὸ μυρία κακὰ ἐν αὐτῇ γίγνεσθαι· λέγω δὲ τῇ αὐτῶν lege veneranda persolvebantur: sive etiam in tota γῇ, ἤτοι τῇ Ἱερουσαλήμ, ἐν ᾧ καὶ τὸ βασίλειον, καὶ illorum regione; sive in animabus eorum tropice τὸ ἁγίασμα, καὶ πάντα τὰ σεμνὰ τοῦ νόμου συνετε terra nuncupatis. Quæ omnia confertim ob improba λεῖτο· ἢ καὶ πάσῃ αὐτῶν τῇ χώρᾳ, ἢ καὶ ταῖς ψυ eorum facinora, commota et conturbata sunt. Attaχαῖς αὐτῶν τροπικῶς γῆν ὠνομασμέναις. "Α δὴ πάντα men rogat Propheta in sequentibus: ‹ Sana conἀθρόως διὰ τὰς παρανόμους αὐτῶν πράξεις συνεσεί tritiones ejus, quia commota est. » A proprio namσθη καὶ συνεταράχθη. Όμως δ' οὖν ἱκετεύει ὁ προque loco et situ commota et concussa prædicta φήτης λέγων ἑξῆς· « Ιαται τὰ συντρίμματα αὐτῆς, terra, contritionibus et ruinæ suberat. Quare sub ὅτι ἐκινήθη. » Κινηθεῖσα γὰρ καὶ σαλευθεῖσα τῆς οἰ hree additur : c Ostendisti populo tuo dura : s et κείας μονῆς καὶ στάσεως ἡ προλεχθεῖσα γῆ, συντρίμ vino compunctionis potat illos; sive secundum ματα καὶ κατάγματα ἐκτήσατο. Διόπερ ἑξῆς ἐπιλέAquilam, e vino soporis; » sive secundum Symγεται· « Έδειξας τῷ λαῷ σου σκληρά· › καὶ ποτίζει machum, « vino jactationis. Ac dicere licet, δὲ αὐτοὺς οἶνον κατανύξεως· ἢ, κατὰ τὸν Ἀκύλαν, divinarum Scripturarum verbum, quo eorum in • οἶνον καρώσεως· ν ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, « οἶνον Christum incredulitas arguitur, vinum esse com- σάλου. » Καὶ ἔστι γε εἰπεῖν τὸν ἀπὸ τῶν θείων Γραpunctionis, eorum conscientia per prophetias de φῶν λόγον, ἐλεγκτικὸν ὄντα αὐτῶν τῆς εἰς τὸν Χρι Christo, necnon per præsentem rerum conditioστὸν τοῦ Θεοῦ ἀπιστίας, οἶνον ὑπάρχειν κατανύξεως, nem, ac per conversicnem gentium compuncta νυττομένης αὐτῶν καὶ τιτρωσκομένης τῆς συνειδήσεως et vulnerata. Hæc quippe, etiamsi non fucati vi- ἀπὸ τῶν περὶ τοῦ Σωτῆρος προφητειῶν· ἐξ αὐτῶν deantur esse, eorum conscientiam pungunt, feriunt, τε τῶν περιεχόντων αὐτοὺς πραγμάτων καὶ ἐκ τῆς et ad sensum suæ erga Salvatorem et Dominum τῶν ἐθνῶν ἐπιστροφῆς. Ταῦτα γὰρ, κἂν ἀπροσποίητο. nostrum infidelitatis adducunt. Sed illis quidem εἶναι δοκῶσιν, ὅμως τὴν συνείδησιν αὐτῶν τιτρώσκει, hæc eventura esse vaticinatur. lis autem qui ad πλήττοντα καὶ εἰς συναίσθησιν αὐτοὺς ἄγοντα τῆς εἰς Christum Dei conventuri, ejusque salutem susce- τὸν Σωτῆρα καὶ Κύριον ἡμῶν ἀπιστίας. Αλλ' ἐκεί pturi sunt, hac postea annuntiat : « Dedisti meνοις μὲν τοιαῦτα μέλλειν ἔσεσθαι θεσπίζει. Τοὺς δὲ tuentibus te significationem, ut fugiant a facie arμέλλοντας προστρέχειν τῷ Χριστῷ τοῦ Θεοῦ, καὶ τὴν cus ; » secundum Aquilam vero, « Dedisti metuenδι' αὐτοῦ σωτηρίαν παραδέχεσθαι, εὐαγγελίζεται ἑξῆς tibus te signum, ut significentur a facie firmitatis; › λέγων· ι Εδωκας τοῖς φοβουμένοις σε σημείωσιν secundum Symmachum autem, « Dedisti metuentiτοῦ φυγεῖν ἀπὸ προσώπου τόξου. » Κατὰ δὲ τὸν ̓Ακύ bus te signum, ut fugiant a facie sagittarum. › Si λαν· › Εδωκας, φησί, τοῖς φοβουμένοις σε σύσσηilli, de quibus superius, hoc signo notati fuissent, μον, τοῦ σημειοῦσθαι ἀπὸ προσώπου βεβαιότητος· non repellendi, nec destruendi, nec iræ tradendi κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· « Εδωκας τοῖς φοβουμένοις erant. Sed quia signum illud salutare recipere no- σε σημεῖον, εἰς τὸ ἐκφυγεῖν ἀπὸ προσώπου τοξεύμα luerunt, jure in hæc inciderunt. At qui timent Doτος. » Εἰ μὲν οὖν ἦσαν καὶ οἱ διὰ τῶν ἔμπροσθεν δε minum, (sic eos qui credunt ex gentibus, ut ple- δηλωμένοι τῷ σημείῳ τούτῳ, οὐκ ἂν ἀπώσθησαν, οὐδ ̓ rumque demonstravimus, Scriptura solet appella- ἂν καθηρέθησαν, οὐδ' ἂν τῇ ὀργῇ παρεδόθησαν· ἀλλ' re,) accepto signo, illoque usi, ac in vultu obsignati, ἐπεὶ μὴ ἠβουλήθησαν καταδέξασθαι τὸ σωτήριον σηlocum invenerunt fugiendi a facie arcus, nullo spi- μεῖον, εἰκότως τούτοις περιπεπτώκασιν. Οἱ δέ γε ritualium et invisibilium inimicorum ipsos, ob si- D φοβούμενοι τὸν Κύριον (οὕτω δὲ εἴωθε καλεῖν ὁ λόγος gnum cum illis tum antiquis inditum, ferire audente. Moyses siquidem domorum limina sanguine agni paschalis obsignari Israelitis præcepit, ut exterminator averteretur . In Ezechiele itidem, cum evertenda urbs esset, dixisse scribitur Deus ei, qui tunc temporis podere induebatur: Transi per mediam civitatem Jerusalem, et da signa super frontes virorum gementium et dolentium super cunctis iniquitatibus quæ fiunt in medio ipsorum '. . Deinde aliis dicitur : « lte in civitatem post eum, et percutate : ne parcalis oculis vestris, neque misereamini senem et adolescentem, parvulos, et virginem, et Exod. x1, 7. Ezech. ix, 4. c C τοὺς ἐξ ἐθνῶν πιστεύοντας, ὡς πολλάκις διὰ πλειόνων ἐδείξαμεν), λαβόντες τὸ σημεῖον χρησάμενοί τε αὐτῷ, καὶ κατὰ τοῦ προσώπου σφραγιζόμενοι, εὕραντο φυ γὴν ἀπὸ προσώπου τόξου, μηδενὸς νοητοῦ καὶ ἀοράτου πολεμίου βάλλειν αὐτοὺς τολμῶντος διὰ τὸ ἐπικείμε νον αὐτοῖς σημεῖον καὶ τοῖς παλαιοῖς δεδομένον. Μωϋσῆς μὲν γὰρ τὰς φλιὰς τῶν οἴκων τῶν Ἰσραηλιτῶν αἵματι τοῦ προβάτου τοῦ Πάσχα κατασημαίνεσθαι διετάξατο εἰς ἀποτροπὴν τοῦ ὀλοθρευτοῦ· καὶ ἐν τῷ Ἐζεκιήλ δὲ, μελλούσης ἀφανίζεσθαι τῆς πόλεως, αναγέγραπται ὁ Θεὸς εἰρηκὼς πρὸς τὸν ἐνδεδυμένον τὸν ποδήρη, ὅστις ποτ ̓ ἦν· « Δίελθε μέσην τὴν πόλιν super quos est signum ne accedatis, et a sanctis meis incipite '. » Viden' quo pacto alii quidem occisi; ii vero qui signum in fronte ferrent servati fuerint? Tales ii erant, quos haec tituli inscriptio indicat his verbis : • Dedisti metuentibus te significationem, ut fugiant a facie arcus. Non enim ait, Israeli dedisti, sed timentibus te. Quod autem prophetiæ consuetum sit timentes Dominum vocare eos ex gentibus, qui ad Deum confugerunt, plerumque demonstravimus, uti supra dictum est. Quemadmodum igitur exterminatoris plagas, signo sanguinis usi, fugiebant qui in Ægypto erant ', eadem ratione ad avertendum humanarum animarum hostem et inimicum, qui solet eas telis impetere, et in idololatriæ errorem deducere, signum hic memoratum metuentibus Dominum collatum est. VERS. 7. Ut liberentur dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exaudi me. Hæc et sequentia ad finem usque cvn item psalmus complectitur. Sed in praesenti quæ præmissa sunt, abjectionem Israelis; quæ isthæc verba psalmi cvit, ut liberentur dilecti tui, » et sequentia præcedunt, vocationem gentium manifeste vaticinantur. Nam cum in psalmo τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ δὸς τὰ σημεῖα ἐπὶ τὰ μέτωπα A mulieres occidite ad internecionem : ad eos autem τῶν ἀνδρῶν τῶν καταστεναζόντων καὶ τῶν κατοδυ νωμένων ἐπὶ πάσαις ταῖς ἀνομίαις ταῖς γινομέναις ἐν μέσῳ αὐτῶν. » Εἶθ' ἑτέροις ἐλέχθη ̇ Πορεύεσθε εἰς τὴν πόλιν ὀπίσω αὐτοῦ, καὶ κόπτετε· μὴ φείδεσθε τοῖς ὀφθαλμοῖς ὑμῶν, καὶ μὴ ἐλεήσητε πρεσβύτερον καὶ νεανίσκον, καὶ νήπια καὶ παρθένον, καὶ γυναῖκας ἀποκτείνατε εἰς ἐξάλειψιν· ἐπὶ δὲ πάντας ἐφ' οὕς ἐστι τὸ σημεῖον μὴ ἐγγίσητε, καὶ ἀπὸ τῶν ἁγίων μου ἄρξασθε. » Ορᾷς ὅπως οἱ μὲν ἀπώλοντο οἱ δὲ τὸ σημεῖον ἐπὶ τοῦ μετώπου φέροντες διεσώζοντο; τοιοῦτοί τινες ἦσαν καὶ οὓς ἡ παροῦσα στηλογραφία παρίστησι λέγουσα· . Εδωκας τοῖς φοβουμένοις σε σημείωσιν τοῦ φυγεῖν ἀπὸ προσώπου τόξου", οὐ γὰρ τῷ Ἰσραὴλ, φησίν, ἔδωκας, ἀλλὰ τοῖς φοβουμένοις σε. Οτι δὲ ἔθος ἐστὶ τῇ προφητεία φοβουμένους τὸν Κύριον καλεῖν τοὺς ἐξ ἐθνῶν ἐπὶ τὸν Θεὸν καταφεύγοντας, πολλάκις ἀπεδείξαμεν, καθώς προείρηται. Ωσπερ οὖν ἀπὸ προσώπου τοῦ ὀλοθρευτοῦ δι ἐφυγόν ποτε οἱ ἐν Αἰγύπτῳ τὰς πληγάς, χρήσαντες τῷ σημείῳ τοῦ αἵματος, τὸν αὐτὸν τρόπον εἰς ἀπο τροπιασμὸν τοῦ πολεμίου καὶ ἐχθροῦ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν, τοῦ τοξεύειν καὶ καταβάλλειν αὐτὰς ἐπὶ τὴν τῆς εἰδωλολατρείας πλάνην ειωθότος, δέδοται τὸ λεγόμενον ἐνταῦθα σημεῖον τοῖς φοβουμένοις τὸν Κύριον. • Όπως ἂν ῥυσθῶσιν οἱ ἀγαπητοί σου, σῶσον τῇ δεξιᾷ σου, καὶ ἐπάκουσόν μου. » Ταῦτα καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα μέχρι τοῦ τέλους καὶ ὁ ρι' περιέχει ψαλ μός. Αλλ' ἐν μὲν τοῖς προκειμένοις τὰ προλεχθέντα ἀποβολὴν ἐδήλου τοῦ Ἰσραήλ· τοῦ ρζ' τὰ πρὸ τούτου, ι ὅπως ἂν ῥυσθῶσιν οἱ ἀγαπητοί σου ν καὶ τῶν ἐπιφερομένων, σαφῆ κλῆσιν ἐθνῶν θεσπίζει. Προειπών γὰρ ὁ λόγος ἐν τῷ ρζ', « Ετοίμη ή καρδία μου, 6 C cvu dixisset, • Paratum cor meum, Deus, paratum Θεὸς, ἑτοίμη ἡ καρδία μου· ᾄσομαι καὶ ψαλῶν. Ἐξεγέρθητι, ή δόξα μου, ἐξεγέρθητι, ψαλτήριον καὶ κι θάρα, ἐξεγερθήσομαι ὄρθρου, ο ἐπιφέρει· . Ἐξομο λογήσομαί σοι ἐν λαοῖς, Κύριε, ψαλῶ σοι ἐν ἔθνεσιν · ὅτι μέγα επάνω τῶν οὐρανῶν τὸ ἔλεός σου, καὶ ἡ ἀλήθειά σου ἕως τῶν νεφελῶν. Ὑψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς, ὁ Θεὸς, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου. » Εἶτ ̓ ἐπιλέγει τὰ ἐν τῷ μετὰ χεῖρας προκεί μενα λόγῳ· ι "Οπως ἂν ῥυσθῶσιν οἱ ἀγαπητοί σου, σῶσον τῇ δεξιᾷ σου, καὶ ἐπάκουσόν μου, » καὶ τὰ λοιπὰ συμφώνως τοῖς προκειμένοις. Σφόδρα δὲ ἐθαύ μασα τοῦ ἁγίου Πνεύματος τὴν οἰκονομίαν· ἀπὸ γὰρ δύο στηλογραφιῶν ἕνα ψαλμὸν πεποίηκε, τὸν ρζ'. Τὰ μὲν γὰρ πρῶτα, ἐν οἷς ἐλέγετο· « Ετοίμη ἡ καρδία μου, ὁ Θεὸς, καὶ τὰ ἑξῆς, ἀπὸ τῆς τοῦ νς' στηλογραφίας " τοῦ Δαυΐδ ἐξελών, ἐν ᾗ καὶ αὐτῇ λέλεκτο· ἑτοίμη ἡ καρ δία μου, ὁ Θεὸς, ἑτοίμη ἡ καρδία μου· ᾄσομαι καὶ ψαλώ, κ καὶ τὰ ἐπιλεγόμενα δ' ἑξῆς συμφώνως τοῖς ἐν τῷ ρξι μέχρι τοῦ· . Ὑψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρανοὺς, ὁ Θεὸς, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου·, τὰ δὲ δεύτερα τὰ ἀπὸ τοῦ, « Ὅπως ἂν ῥυσθῶσιν οἱ ἀγαπητοί σου, σῶσον τῇ δεξιᾷ σου καὶ ἐπάκουσόν μου,» σὺν τοῖς μέσ χρι τέλους ἐπενηνεγμένοις ἀπὸ τῆς μετὰ χεῖρας στη λογραφίας, διδάσκοντος ἡμᾶς θείου Πνεύματος μίαν καὶ τὴν αὐτὴν διάνοιαν ἐμφέρεσθαι ἐν ἀμφοτέροις. Ἐν μὲν γὰρ τῷ νς' ἐξομολογήσασθαι τῷ Κυρίῳ ἐν λαοῖς καὶ ψάλλειν αὐτῷ ἐν ἔθνεσιν εὐηγγελίζετο· ἐν δὲ τῷ μετὰ χεῖρας ἀποβολὴν σημαίνει τοῦ Ἰσραήλ, cor meum, cantabo et psallam, Exsurge, gloria mea, exsurge, psalterium et cithara, exsurgam dilucu1o 10, » adjicit : . Confitebor tibi in populis, Domine, psallam tibi in gentibus: quoniam magna est super cœlos misericordia tua, et veritas tua usque ad nubes. Exaltare super colos, Deus, et super omnem terram gloria tua ". Deinde adjicit ea quæ in præsenti feruntur: Ut liberentur dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exaudi me 12, › et cætera præsentibus similia. Admodum vero mirari subit Spiritus sancti dispensationem ex duabus namque tituli inscriptionibus unum psalmum concinnavit, scilicet cvi. Priora enim, quæ sic habent: • Paratum cor meum, Deus, o et cætera, ex tituli inscriptione Davidis Lvi exsumpsit, in qua item dictum fuerat: Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum, cantabo et psalmum dicam 13, et quæ sequuntur, iis quæ in cvi feruntur similia, usque ad illud, « Exaltare super carlos, Deus, et super onnem terram gloria tua 1 : » posteriora autem ab illo, Ut liberentur dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exaudi me, cum iis quæ ad finem usque habentur, ex præsenti tituli inscriptione mutuatus est; docente nos Spiritu divino unam eamdemque in utroque sententiam ferri; nam in LVI se confiteri Domino in populis et psallere ipsi in gentibus annuntiabat; in præsenti autem Judæorum abjectionem significat, ut in præmissis docetur. Ac post * Ezech. 1x, 5, 6. Exod. 3, 7. 10 Psal. cvit, 2,5. " ibid. 4-6. " ibid. 7. 13 Psal. LVI, 8. 1* ibid. 10. prima illa, queis indicabatur abjectio prioris popu- A ὥσπερ οὖν ἐδίδασκε τὰ προλεχθέντα. Καὶ δὴ μετὰ τὰ li, signumque metuentibus ipsum conferendum esse; intermedio diapsalmate, orationem Deo Spiritus sanctus emittit dicens : Ut liberentur dilecti tui, salvum fac dextera tua, et exaudi me. » Ita vero supplicat rogans, ut, sua usus dextera, Deus eripiat salvosque faciat dilectos suos; neque simpliciter ita supplicat, Salvum fac, sed adjicit, « » • dextera tua, » primo ut eripiat, secundo ut sa!vum faciat. Dilectos autem Dei nullos noverat, nisi nomines qui ad imaginem ejus facti sunt. Quamvis enim in peccata lapsi, attamen ob substantiam animæ spiritualem et rationabilem, dilecti Dei vocantur. Deum itaque, mentione dilectorum suorum facla, placare conatur, rogatque ut a spiritualibus inimicis et hostibus eripiantur, atque ereptos, dex- Β tera sua salute donet. Dexteram autem Dei quam dixeris esse, nisi Christum tropice sic vocatum ? Ut enim alias virtus et sapientia, justitia et sanctificatia et redemptio dictus est; sic jam dextera vocatus fuerit, quia dextera et salutaria omnibus hominibus procuraturus erat. πρῶτα, δι' ων ἐδηλοῦτο ἡ ἀποβολὴ τοῦ προτέρου λαού, σύνη τε καὶ ἁγιασμὸς, καὶ ἀπολύτρωσις, οὕτω καὶ νῦν δεξιὰ χρηματίσειεν ἄν· ἐπειδὴ τὰ δεξιὰ καὶ σω τήρια πᾶσιν ἀνθρώποις προξενήσειν ἔμελλεν. Deus C † Ὁ Θεὸς ἐλάλησεν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ, » καὶ τὰ ἑξῆς. Εὐξαμένου τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὅπως ῥυσθῶ σιν οἱ ἀγαπητοὶ τοῦ Θεοῦ, μηδὲν ὑπερθέμενος ὁ Θεὸς ἀποκρίνεται λέγων· . Ὑψωθήσομαι καὶ διαμε ριῶ Σίκιμα. » Ταῦτα δὲ τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ Λόγου αὐτοῦ ὡς δι' ἑρμηνέως λαλήσαντος, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐπακοῦσαν, διδάσκει καὶ ἡμᾶς εἰδέναι αὐτά· διό φησιν · ι Ο Θεὸς ἐλάλησεν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ. » Τὸν δὲ ἅγιον τοῦ Θεοῦ μορφὴν δούλου λαβόντα οὐκ Αγνόησαν ποτε οἱ δαίμονες· διὸ ἐβόων λέγοντες· • Οϊδαμέν σε τίς εἶ, ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ. » ̓Αλλὰ καὶ ἐν πη' ψαλμῷ λέλεκται· . "Απαξ ὤμοσα ἐν τῷ ἁγίῳ μου, εἰ τῷ Δαυΐδ ψεύσομαι. » Ὡς γὰρ πατὴρ ἐφ ̓ υἱῷ ἀγαπητῷ, οὕτως ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ἐπὶ τῷ Υἱῷ ὤμνυσι. Καὶ ἐνταῦθα τοίνυν ι ὁ Θεὸς ἐλάλησεν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ· › ἢ, κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, « Ὁ Θεὸς ἐλά λησεν ἐν ἡγιασμένῳ αὐτοῦ. » Πότε δὲ καὶ τοῦτ ̓ ἐπληροῦτο, ἢ ὅτε ἐπ' ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν Υἱῷ; Τί δὲ ἐλάλησεν ἢ τὰ ἐπιφερόμενα λέγων· • Αγαλλιάσομαι καὶ διαμεριῶ Σίκιμα;» Ἐν μὲν VERS. 8, 9. « Deus locutus est in sancto suo, et cætera. Cum precatus Spiritus sanctus esset ut liberarentur dilecti Dei, nihil cunctatus Deus respondet his verbis & Exaltabor et dividam Sichivia. Hæc per Verbum suum, quasi per interpretem focutum Deum audiens Spiritus sanctus, hæc ipsa nos edocet quare ait, Deus locutus est in sancto suo. › Sanctum porro Dei, qui formam servi acce pit, non ignorabant olim dæmones: quamobrem clamabant, Scimus te quis sis, Sanctus Dei 18. Imo vero in LXXXVIII psalmo dictum est: Semel juravi in sancto meo, si David mentiar 16. . Quemadinodum enim pater in filio dilecto, sic universorum Deus in Filio jurat. Hic igitur etiam locutus est in sancto suo ; » sive, secundum Aquilam, e Deus locutus est in sanctificato suo. Quandonam id impletum est, nisi cum in novissimo dierum locutus est nobis in Filio? Quid autem locutus est nisi hæc quæ sequuntur, Exsultabo et dividam Sichima? In cvu itaque dictum est, • Exaltabor, et diyidam Sichima "; » idque ex re D οὖν τῷ ρζ' εἴρηται· . Ὑψωθήσομαι, καὶ διαμεριῶ admodum, quia in eodem dictum antea fuit, c Exaltare super cœlos, Deus, et super omnem terram gloria tua 48. » Ad illud enim, « exaltare, » hoc reponitur, « exaltabor; » hic vero ad illud, ο Salvum fac dextera tua, » et ad illud, Ut liberentur dilecti tui, de dilectorum suorum salute gaudens sic respondet, « Exsultabo; » sive, secundum Aquilam, 4 Gloriabor ; » sive, secundum Symmachum, Gloriabor et distribuam Sichima. Hæc autem portio olim Josepho ex prærogativa quadam deputata fuit : ob quam olim altum sapiebant Judæi, nunc vero gens Samaritanorum. Ea autem ipsa est Sichima 15 Luc. iv, 34. 16 Psal. Lxxxvαι, 36. (1) Forte deest τῆς. Εpig. Σίκιμα, ο σφόδρα καταλλήλως· ἐπειδὴ ἐν ἐκείνῳ ἐν τοῖς ἔμπροσθεν ἐλέγετο . Υψώθητι ἐπὶ τοὺς οὐρα νοὺς, ὁ Θεὸς, καὶ ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν ἡ δόξα σου. » Πρὸς γὰρ τὸ, « ὑψώθητι, ο ἐπενήνεκται τὸ, « ὑψωθή σομαι· › ἐνταῦθα δὲ πρὸς τὸ, ε σῶσον τῇ δεξιᾷ σου, καὶ πρὸς τὸ, ι ὅπως ἂν ῥυσθῶσιν οἱ ἀγαπητοί σου, χαίρων ἐπὶ τῇ τῶν ἀγαπητῶν αὐτοῦ σωτηρίᾳ, τὴν ἀπόκρισιν ποιεῖται λέγων, ο Αγαλλιάσομαι·, ἢ, κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, « Γαυριάσομαι, ἤ, κατὰ τὸν Σύμμαχον, • Γαυριάσω καὶ διανεμήσω Σίκιμα· . Αὕτη δὲ ἦν ἡ πάλαι ἀφωρισμένη τῷ Ἰωσὴφ μερὶς κατ' ἐξαίρετον, ἐφ' ᾗ καὶ μέγα ἐφρόνουν πρότερον μὲν Ἰουδαίων 17 Psal. cvii, 8. 18 Psal. cvii, 6. παῖδες, νῦν δὲ τὸ Σαμαρειτών φύλον. Η αὐτὴ δέ Α quæ Sichem, quam Josepho dedit Jacob, ubi puteus B et fons Jacob est. Quorum meminit Evangelium, dicens Salvatorem co advenisse, eorunique multos in ipsum credidisse. Quin etiam post ejus assumptionem, apostoli Samariam petentes, signa et prodigia operabantur in ipsa, ita ut in Actibus apostolorum narretur Spiritum sanctum ejus incolis datum fuisse, ibique magnum exstitisse gaudium. Scribitur quoque Philippum descendisse in urbem Samariam, ipsisque prædicasse Christum. Turbæ porro dictis Philippi unanimiter hærebant, cum audirent ac viderent signa quæ faciebat exortaque magna vox lætitiæ est in civitate illa. Deindeque dicitur: Cum autem audissent apostoli, qui erant Hierosolymis, quod recepisset Samaria verbum Dei, miserunt ad eos Petrum et Joannem, Qui cum venissent, oraverunt pro ipsis ut acciperent Spiritum sanctum; ac subjungitur Tune imponebant manus super illos, et accipiebant Spiritum sanctum 19. Hæc igitur Samariæ facta sunt, ita ut hæc promissio impleretur: Exaltabor et dividam Sichima. Nam Samaritanis Spiritum sanctum distribuit post assumptionem suam et postquam exaltatus est, quando e ascendens in altum captivam duxit captivitatem, et dedit dona hominibus 30. . Hæc porro facta sunt postquam discipuli Salvatoris Hierosolymæ persecutionem passi sunt. Ait itaque Scriptura: Facta est persecutio magna in Ecclesia quæ erat Hierosolymis, et omnes dispersi sunt * ; » ac rursum : « Igitur qui dispersi erant ἐστι Σίκιμα τῇ Συχέμ, ἣν ἔδωκεν Ἰακὼβ τῷ Ἰωσήφ· ἔνθα καὶ τὸ φρέαρ καὶ ἡ πηγὴ τοῦ Ἰακὼβ τυγχάνει, ὧν μέμνηται τὸ Εὐαγγέλιον, τὸν Σωτῆρα φάσκον ἐπιδεδημηκέναι, πολλούς τε αὐτῶν εἰς αὐτὸν πεπιστευ κέναι. ̓Αλλὰ καὶ μετὰ τὴν ἀνάληψιν αὐτοῦ οἱ ἀπόστο λοι, ἐν τῇ Σαμαρείᾳ γενόμενοι, σημεῖα καὶ τέρατα ἐποίουν ἐν αὐτῇ, ὡς ἱστορεῖσθαι ἐν ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον δεδόσθαι τοῖς τὸν τόπον οἰκοῦσι, χαράν τε μεγάλην γεγονέναι αὐτόθι. Γέγραπται γοῦν, ὅτι Φίλιππος, κατελθὼν εἰς τὴν πόλιν τῆς Σαμαρείας, ἐκήρυσσεν αὐτοῖς τὸν Χριστόν. Προσεῖχον δὲ οἱ ὄχλοι τοῖς λεγομένοις ὑπὸ τοῦ Φι λίππου ὁμοθυμαδόν, ἐν τῷ ἀκούειν αὐτοὺς καὶ βλέ πειν τὰ σημεῖα ἃ ἐποίει· ἐγένετο δὲ φωνὴ χαρᾶς μεγάλη ἐν τῇ πόλει ἐκείνῃ. Καὶ ἑξῆς εἴρηται· Β «Ακούσαντες δὲ οἱ ἐν Ἱεροσολύμοις ἀπόστολοι, ὅτι δέδεκται ἡ Σαμάρεια τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ, ἀπέστειλαν πρὸς αὐτοὺς Πέτρον καὶ Ἰωάννην· οἵτινες καταβάντες προσηύξαντο περὶ αὐτῶν ὅπως λάβωσι Πνεῦ μα ἅγιον·, καὶ ἐπιλέγει· · Τότε ἐπετίθεσαν τὰς χεῖρας ἐπ ̓ αὐτοὺς, καὶ ἐλάμβανον Πνεῦμα ἅγιον. » Ταῦτ ̓ οὖν ἐγένετο ἐν τῇ Σαμαρείᾳ, πληρουμένης τῆς μετὰ χεῖρας ἐπαγγελίας, φασκούσης: • Υψωθήσομαι καὶ διαμεριῶ Σίκιμα. Τοῖς γὰρ ἐπὶ τῆς Σαμαρείας διεμέρισε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον μετὰ τὴν ἀνάληψιν αὐτοῦ, καὶ μετὰ τὸ ὑψωθῆναι αὐτὸν, ὅτε ι ἀναβὰς εἰς ὕψος ᾐχμαλώτευσεν αἰχμαλωσίαν, καὶ ἔδωκε δόματα ἐν ἀνθρώποις. » Καὶ ταῦτα ἐγίνετο μετὰ τὸ διωχθῆ ναι τοὺς μαθητὰς τοῦ Σωτῆρος ἀπὸ Ἱεροσολύμων. Λέγει γοῦν ἡ Γραφή· Εγένετο δὲ διωγμὸς μέγας " pertransibant, evangelizantes verbum 2. » Deinde ἐπὶ τὴν Ἐκκλησίαν τὴν ἐν Ἱεροσολύμοις· πάντες δὲ διεσπάρησαν·, καὶ πάλιν· ι Οἱ μὲν οὖν διασπα μέντες διῆλθον εὐαγγελιζόμενοι τὸν λόγον. » ΕἶΘ ἑξῆς εἴρηται ὅπως τοῖς ἐν τῇ Σαμαρείᾳ εὐηγγελί ζοντο, καὶ ὡς τοῦ Πνεύματος τοῦ ἁγίου μετεδίδοσαν αὐτοῖς οἱ ἀπόστολοι. Δέδεικται τοίνυν ὅπως εἴρηται τὸ, ο Ὑψωθήσομαι καὶ διαμεριῶ Σίκιμα·, μετὰ γὰρ τὸ ὑψωθῆναι τὸν Σωτῆρα πάντα ταῦτα ἐπληροῦτο. ̓́Αλλος δ ̓ ἂν εἴποι, διὰ τὸ πάλαι μὲν τῶν Ἰουδαίων εἶναι τὸν τόπον, νυνὶ δὲ μετὰ τὴν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἀνάληψιν Ἕλλησι καὶ Σαμαρείταις ἐκδεδόσθαι, τούτου χάριν εἰρῆσθαι τὸ, ο υψωθήσομαι καὶ διαμεριῶ Σε κιμα·, ἀλλὰ καὶ « τὴν κοιλάδα τῶν σκηνῶν διαμε C 20 21 dictum est, qua ratione Samaritanis evangelizarent, et quomodo apostoli Spiritum sanctum ipsis impertirent. Demonstratum ergo est quare dictum si> illud, e Exaltabor, et dividam Sichima. Nam hæc omnia implebantur postquam Salvator exaltatus est. Dixerit forsan alius, quia olim Judæorum locus. erat, nunc autem post Salvatoris nostri assumptionem, Græcis et Samaritanis concessus fuerat, ideo dictum, « Exaltabor, et dividam Sichima ; » sed etiam, convallem tabernaculorum dimetiar. Convallem universorum hominum domicilium vocare consuevit propheticus sermo: quare alibi dictum est : e Disposuit in valle lacrymarum 23 τρήσω. » Κοιλάδα δὲ εἴωθεν ὀνομάζειν ὁ προφητικός D Hoc itaque hominum omnium domicilium, et con λόγος τὸ πάντων ἀνθρώπων οἰκητήριον· διὸ λέλεκται ἀλλαχοῦ· • Διέθετο εἰς τὴν κοιλάδα τοῦ κλαυθμῶ νος. » Τοῦτο δὴ οὖν τὸ πάντων ἀνθρώπων οἰκητήριον, καὶ τὴν κοιλάδα ταύτην ἐκκλησιῶν, φησίν, ἐμαυτοῦ πληρώσω· ὃ δὴ αἰνίττεται λέγων, ο Σκηνῶν διαμετρήσω. » Καὶ ὁ ̓Ακύλας δὲ τοῦτον ἡρμή νευσε τὸν τρόπον, « Κοιλάδα συσκιασμῶν καταμε τρήσω. » Εἶθ ̓ ὥσπερ ἐμὸς, φησί, γέγονεν ὁ Γαλαάδ, καὶ ἐμὸς γέγονέ ποτε ὁ Μανασσῆς, καὶ Ἐφραὶμ ἦν ποτε, ὅτε ὑπῆρχε, ο κραταίωσις τῆς κεφαλῆς μου, ν ἤ, κατὰ τὸν Σύμμαχον, ε ἰσχὺς τῆς ἀρχῆς μου, ὁμοίως τε ὥσπερ, ἦν ποτε κ ὁ Ἰούδας βασιλεύς μου, vallem istam, ecclesiis, inquit, meis replebo. Quod his verbis subindicat, Tabernaculorum dimetiar. Aquila vero sic interpretatus est, ‹ Convallem umbraculorum metiar. Deinde, ut olim, inquit, meus fuit Galaad, meus item Manasses, et Ephraim, • fortitudo capitis mei » quondam erat; sive, secundum Symmachum, « robur principatus mei; item, ut olim Judas rex meus fuit; aut secundum Aquilam, e Judas diligens inquisitor meus; » ea dem prorsus conditione erit alienigenarum regio.et urbs, quæ dicitur Moab: efficietur enim c lebes spei meæ;, vel, secundum Aquilam, c lebes la23 Psal. LXXIII, 6. 19 Act. vin, 14-17. 20 Psal. LXVII, 19. 21 Act. vi, 1. 22 ibid. 4. |
