τίας, ἐπιτρέχουσιν, ἵνα ἑλκύσωσί με. Μηδεμιᾶς A men certari, cursum consummari, fidem servavi : in γὰρ προφάσεως ὑποκειμένης, τοσαῦτα κατ' αὐτοῦ reliquo reposita est mihi corona justitiæ 7a, ἐνεχείρουν οἱ δηλωθέντες. Καὶ θέα τίνα τρόπον ἐπὶ μὲν τοῖς προκειμένοις παρρησίαν ἄγων ὁ Δαυτό φαίνεται· ἐν δὲ τῷ πρώτῳ μέρει τῶν Ψαλμῶν ἔλεγεν· "Οτι αἱ ἀνομίαι μου υπερῆραν τὴν κεφαλήν μου, ὡσεὶ φορτίον βαρὺ ἐβαρύνθησαν ἐπ' ἐμέ. Προσώζεσαν καὶ ἐσάπησαν οἱ μώλωπές μου ἀπὸ προσ ώπου τῆς ἀφροσύνης μου. Ταῦτα καὶ τὰ τούτοις παραπλήσια ἐξωμολογεῖτο διὰ τῶν ἔμπροσθεν· ἐπὶ δὲ τοῦ παρόντος φησίν· Οὔτε ἡ ἀνομία μου, οὔτε ἡ ἁμαρτία μου, Κύριε, ἄνευ ἀνομίας ἔδραμον καὶ κατηύθυνα. Νοήσεις δὲ τὸν δρόμον, ὃν ἔτρεχε Δαυΐδ, παραθεὶς τὴν ἀποστολικὴν φωνὴν δι' ἧς ἔλεγε· Τυν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἠγώνισμαι, τὸν δρόμον τετέλεκα, τὴν πίστιν τετήρηκα· λοιπὸν ἀπόκειται μοι ὁ τῆς δικαιοσύνης στέφανος. VERS. 6. Exsurge in occursun, et vide, et tu, Domine Deus virtutum, Deus Israel. Ut bonus cursor, pugnatorque strenuissimus, bonum certamen decertans, quia confidenter dixerat, Neque iniquitas mea neque peccatum meum, Domine, sine iniquitate cucurri et direxi; jam agonothetam ad virtutis suæ inspectionem provocat, rogatque advertere velit, opera sua cum prolatis verbis consentire. Idipsum porro ex historia commonstratur, ubi innumera mala a Saule perpessus, nihilque injuriæ adversus illum aggressus exhibetur; contra vero plerumque captum subito liberavit. Et quando spiritus malus suffocabat eum, David servator ejus visus est, instrumento quidem pulsans, sed virtute in se degen tis Spiritus divini, contrariam in Saule virtutem depellens. Suam itaque injuriarum oblivionem, mansuetudinem, patientiam Deo exhibens dicebat: Neque iniquitas mea, et cætera. Exsurge in occursum meum, et vide. Deinde vero, tanta usus fiducia, a prophetico spiritu illustratur, ac ediscit futurum tempus, quo ipse Christus Dei vexationibus et insidiis Judaici populi impetetur, ac servator et inspector universarum gentium erit; quo etiam tempore ipsius Davidis præclara opera et virtutes hymnis concinentur, et in universis gentibus celebrabuntur. Hujusque rei Spiritu sancto revelante gnarus, tempus illud advenire precatur. Quare deinceps ait : Et tu, Domine Deus virtutum, Deus Israel, intende ad visitandas omnes gentes. Nam Israel ille, qui prior populus tuus dicebatur, multis ornatus beneficiis, multisque dignatus bonis, nullum te dignum fructum protulit; sed semper omnique tempore in varias omnis generis impietates prolapsus, modo simulacra coluit, modo prophetas tuos interfecit, ac demum ipsi Christo tuo manus intulit. Mira porro a Spiritu tuo de gentium conversione edoctus, jure tempus illud advenire postuio, probe sciens nullam apud te esse personarum acceptionem. Quia enim cum justitia omnia administras, nosti alienigenas et extraneas gentes, si convertantur ab errore, salute donare; nosti itidem eos qui tue sortis esse putantur, si indigni deprehendantur, tali vocatione excludere. Quare pro gentibus quidem ita precor : Intende ad visitandas omnes gentes; de altera vero parte dico, Non miserearis onribus qui operantur iniquitatem. Cum autem indiscriminatim, omnibus, dicat, ipsum Israelem eo in Ἐξεγέρθητι εἰς συνάντησίν μου καὶ ἵδε, καὶ σύ, Κύριε ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ὁ Θεὸς Ἰσραήλ. Ως ἀγαθὸς δρομεὺς καὶ ἀγωνιστής ἄριστος τὸν ἀγῶνα τὸν καλὸν ἀγωνιζόμενος, ἐφ ̓ οἷς ἐπαρρησιάσατο εξω πών· Οὔτε ἡ ἀνομία μου, οὔτε ἡ ἁμαρτία μου· Β ἄνευ ἀνομίας ἔδραμον καὶ κατηύθυνα· διεγείρει τὸν Αγωνοθέτην ἐπὶ τὴν θέαν τῆς οἰκείας ἀρετῆς, καὶ ἰδεῖν ἀξιοῖ ὅπως τοῖς εἰρημένοις λόγοις σύμφωνα αὐτῷ τὰ ἔργα. Δείκνυται δὲ τοῦτο καὶ ἀπὸ τῆς ἱστο ρίας, ἐν ᾗ μυρία μὲν πεπονηκὼς ὑπὸ τοῦ Σαούλ φαί νεται, οὐδὲν δὲ αὐτὸς κατ' αὐτοῦ λυπηρὸν δράσας, ἐκ δὲ τοῦ ἐναντίου πολλάκις αλόντα αὐτὸν διασώσας αὐτ τίκα. Καὶ ὅτε τὸ πονηρὸν πνεῦμα ἔπνιγεν αὐτὸν, συτὴρ αὐτῷ παρεφαίνετο Δαυΐδ, ἀνακρουόμενος μὲν τῷ ὀργάνῳ, δυνάμει δὲ τοῦ ἐν αὐτῷ θείου Πνεύματος τὴν ἐν τῷ Σαούλ ἐναντίαν δύναμιν ἐλαύνων. Τὸ ἀνεξίκακον τοίνυν ἑαυτοῦ καὶ τὸ πρᾶον, καὶ τὸ ὑπομονητικὸν δεικνὺς τῷ Θεῷ ἔλεγεν· Οὔτε ἡ ἀνομία μου, καὶ τὰ ἑξῆς. Ἐξεγέρθητι εἰς συνάντησίν μου, καὶ ἴδε. Εἶθ ̓ ἑξῆς τοσαύτῃ χρησάμενος παῤῥησία, φωτίζεται ὑπὸ τοῦ προφητικοῦ πνεύματος, καὶ διδάσκεται, ὡς ἄρα ἔσται τις καιρὸς ἐν ᾧ καὶ ὁ Χριστὸς τοῦ Θεοῦ διωχθήσεται, καὶ ἐπιβουλευθήσεται ὑπὸ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, σωτήρ τε καὶ ἐπίσκοπος τῶν ἐθνῶν ἁπάντων γενήσεται· ἐν ᾧ καιρῷ καὶ αὐτοῦ τοῦ Δαυΐδ τὰ κατορ θώματα καὶ αἱ ἀρεταὶ ἀσθήσονται καὶ βοηθήσονται ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι. Καὶ τοῦτο γνοὺς καθ ̓ ὑποβολὴν τοῦ ἁγίου Πνεύματος, ἐπιστῆναί ποτε τοῦτον εὔχεται τὸν καιρόν. Διὸ ἑξῆς φησι· Καὶ σύ, Κύριε ὁ Θεὸς τῶν δυνάμεων, ὁ Θεὸς Ἰσραὴλ, πρόσχες ἐπισκέψασθαι πάντα τὰ ἔθνη. Ὁ μὲν γὰρ Ἰσραὴλ, ὁ σὸς χρηματίσας πρότερος λαός, πολλῶν εὐεργεσιών τε τυχηκώς, καὶ πολλῶν ἀγαθῶν ἀξιωθεὶς, οὐδένα σου ἄξιον ἐπεδείξατο καρπόν· ἀεὶ δὲ καὶ πάντοτε παν τοίαις ὑποπέπτωκεν ἀσεβείαις, τοτὲ μὲν εἰδωλολα τρῶν, τοτὲ δὲ τοὺς τοὺς προφήτας ἀναιρῶν· τέλος δὲ καὶ αὐτῷ τῷ Χριστῷ σου χεῖρας ἐπιβαλών. Θαυμαστὰ δὲ ὑπὸ τοῦ σοῦ Πνεύματος προμαθὼν περὶ τῆς τῶν ἐθνῶν ἐπιστροφῆς, εἰκότως ἐπιστῆναι τὸν καιρὸν ἐκεῖνον εὔχομαι, εἰδὼς, ὅτι οὐκ ἔστι παρὰ σοὶ προσυποληψία. Δικαιοσύνῃ δὲ τὰ πάντα διέπων, οἶδας καὶ ἔθνη ἀλλόφυλα καὶ ἀλλογενῆ τῆς πλάνης επιστρέφοντα σώζειν· οἶδας καὶ τοὺς νομιζομένους τῆς σῆς εἶναι μερίδος, εἰ· ἀνάξιοι εὑρίσκοντο, τῆς τοιαύτης κλήσεως μετέρχεσθαι. Διὸ περὶ μὲν τῶν ἐθνῶν εἴχομαι λέγων· Πρόσχες τοῦ ἐπισκέψασθαι πάντα τὰ ἔθνη· περὶ δὲ τοῦ ἑτέρου μέρους φημί. Μὴ εἰ numero comprehendit, necnon eos qui tali modo Α κτειρήσης πάντας τοὺς ἐργαζομένους τὴν ἀνοolim in Israele affecti erant. Quid enim amplius fa- μίαν. Λέγων δὲ ἀδιορίστως, πάντας, καὶ τὸν Ἰσραήλ ctum Sauli fuit, qui genere quidem ab Israel ortus συμπαραλαμβάνει, καὶ τοὺς ἐν αὐτῷ πάλαι γενομέ erat, ex tribu Benjamin, qui tanti populi rex inau- νους τοιούτους. Τί γὰρ καὶ πλέον γέγονε, φησί, τῷ guratus fuerat, quique tanta in cassum et sine causa Σαούλ, τὸ μὲν γένος ἀπὸ τοῦ Ἰσραὴλ ὁρμωμένῳ, καὶ adversus eum, qui se nihil læsisset, machinatus φυλῆς Βενιαμίν, βασιλεῖ δὲ τοῦ τοσούτου ἔθνους καθfuerat? Quod si alii postea reperiantur qui Sauli ισταμένῳ, τοσαῦτα δὲ εἰκῆ καὶ μάτην κατὰ τοῦ μητ gestis affinia meditentur vel peragant; non eo tales δὲν ἠδικηκότος ἐπιχειροῦντι ; Εἰ δὲ οὖν τὰ ἀδελφά salutem consequi necessum est, quod ex tua por- τῷ Σαούλ φρονοῦντές τε καὶ πράττοντες γένοιντό ποτε tione esse reputentur; ut e converso si qui inter ἕτεροι, οὐ παρὰ τοῦτο σώζεσθαι αὐτοὺς ἀνάγκη διά extraneas gentes saluti idonei sunt, nihil obsit τὸ νομίζεσθαι τῆς σῆς μερίδος εἶναι· ὡς ἔμπαλιν ἐν quominus, pro ratione justitiæ, visitatione tua di- τοῖς ἀλλοφύλοις ἔθνεσιν, εἰ εὑρίσκουντό τινες ἐπιτη gnentur. Quare dico, intende ad visitandas omnes δείως ἔχοντες πρὸς σωτηρίαν, οὐδὲν ἂν κωλύοι τῆς gentes; iis vero qui operantur iniquitatem, ex que- σῆς ἐπισκοπῆς αὐτοὺς τυχεῖν κατὰ τὸν τοῦ δικαίου vis genere orti sint, ne miserearis. Operantes vero λόγον. Διό φημι Πρόσχες τοῦ ἐπισκέψασθαι πάντα iniquitatem supra quoque memorat dicens : Eripe Β τὰ ἔθνη· τοὺς δὲ ἐργαζομένους τὴν ἀνομίαν, ὅθεν δή me de operantibus iniquitatem, el de viris sanguinum ποτε εἶεν, μὴ οἰκτειρήσῃς. Μέμνηται δὲ τῶν ἐργα salva me. Sic vocabat eos qui Salvatori nostro im- ζομένων τὴν ἀνομίαν καὶ ἀνωτέρω λέγων· 'Ρῦσαί με pias intulere manus. Eosdem quoque subindicabat ἐκ τῶν ἐργαζομένων τὴν ἀνομίαν, καὶ ἐξ ἀνδρῶν in LIV psalmo dicens, Quoniam vidi iniquitatem et αἱμάτων σῶσόν με. Οὕτω δὲ ἐκάλει τοὺς κατὰ τοῦ contradictionem in civitate: die ac nocte circumda- Σωτῆρος ἡμῶν ἀθέους ἐπενέγκαντας χεῖρας. Τοὺς bit eam ; ac rursus; Contaminaverunt testamentum αὐτοὺς δὲ ᾐνίττετο καὶ ἐν νδ' ψαλμῷ λέγων· Οτι εξejus, divisi sunt ab ira vultus ejus 15; iterumque : δεν ἀνομίαν καὶ ἀντιλογίαν ἐν τῇ πόλει. Ἡμέρας Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos: καὶ νυκτὸς κυκλώσει αὐτήν· καὶ πάλιν· Ἐβεβή ego autem in le sperabo 7. λωσαν τὴν διαθήκην αὐτοῦ, διεμερίσθησαν ἀπ' 75 ὀργῆς τοῦ προσώπου αὐτοῦ· καὶ αὖθις· Άνδρες αἱμάτων καὶ δολιότητος οὐ μὴ ἡμισεύσωσι τὰς ἡμέρας αὐτῶν· ἐγὼ δὲ ἐπὶ σὲ ἐλπιῶ. Επιστρέψουσιν εἰς ἑσπέραν, καὶ λιμώξουσιν ὡς κύων, καὶ κυκλώσουσι πόλιν. Σφόδρα ἀκολού VERS. 7, 12. Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut canis, et circuibunt civitatem. Postquam visitationem gentium et ulionem operantium ini- C θως ἐπισκοπὴν τῶν ἐθνῶν ἱκετεύσας γενέσθαι, τῶν quitatem fieri rogavit, admodum consequenter ita postea vaticinatur : Convertentur ad vesperam. Quinam illi, nisi qui operantur iniquitatem, et viri sanguinum? Cur autem ad vesperam ? quia in consummatione sæculi hæc futura erant. Pro illo autem, Et famem patientur ut canis, Aquila, Et tumultuentur ut canis; Symmachus, Εt cons/repent ut canes; Theodotio, Εt vociferabuntur ut canis, et quinta cditio similiter, Et vociferabuntur ut canes. Propalam hisce verbis, eos qui sero tandem, tempore adventus Salvatoris nostri, perinde atque Saul innocentem insequebatur, ita et ipsi bellum adversus Christum Dei suscepturi erant, canes nuncupavit, Quinetiam per prophetam Isaiam ipse Spiritus sanctus hac declarat : Omnes canes muti nescientes D latrare 77; et in xx1 psalmo, qui Salvatoris nostri cruciatus describit, ex ejus Salvatoris persona dicitur Circumdederunt me canes multi, concilium malignantium obsedit me 78. Qui igitur operantur iniquitatem, et viri sanguinum, etsi jam multum viribus valere et ad præsens tempus regnum ut Saul obtinere videantur; at quotquot affinia ipsius gestis ediderunt, convertentur tandem, et ad vesperam tumultuabuntur, ac vociferabuntur: nihil quidem articulatim loquentur, neque ex rationabili mente verba memoria digna proferent; sed perinde ut canes ululatus emittent vocesque contumeliosas "Psa'. xiv, 10, 11. 18 ibid. 21, 22. το Psal. LIV τε ἐργαζομένων τὴν ἀνομίαν ἐκδίκησιν, ἑξῆς θεσπί 17. 80 privati, quia salutarem et caelestem cibum non acceperunt, ipsum scilicet qui ait : Ego sum panis, qui de calo descendit, et qui dal vitam hominibus ". Quare alius propheta hujusmodi famem adumbrans clamabat dicens: Ecce qui serviunt mihi comedent, vos autem esurietis: ecce qui serviunt miki bibent, vos autem sitietis 8°. Æterna autem esca privati, ac pane vitæ rejecto, non ultra ut oves boni pastoris reputabuntur, sed cauibus comparabuntur. Deinde vero ex civitate sua, quam improbe coluerunt, exturbabuntur.: atque ita excludentur, ut ne ultra adire illam audeant: quia ipsi ejus incolæ, eam sanguine repleverunt. Quare in supra memorato loco dicebatur : Quoniam vidi iniquitatem et contradictionem in civitate s. Atenim ibi Israelis in Jerusalem contra Salvatorem facinora recensebantur; hic vero quæ ipsis postea contigerint ex Spiritus sancti revelatione Scriptura ceu in cippo inscribit; quare tituli inscriptio dicitur. Completum porro sermonem esse rerum eventus declarat. Nam post insidias ab iis contra Salvatorem paratas, irruentes Romani, dictis propheticis finem intulerunt : siqu!dem victorum lege, universæ Judaicæ genti aditu locorum interdictum est; inevitabilis quippe legis transgressoribus impendet ultio. Quamobrem ad hanc usque diem, ad certos terminos in circuitu accedentes, procul consistunt: neque solum illud, quod sacrum olim reputabatur, vel procul conspicere ipsis conceditur. Sed foras circuneuntes, Scripturæ quæ jam agitur fidem conciliant dicenti : Convertentur ad vesperam, et famem patientur ut ca nis, et circuibunt civitatem. Deinde vero subjungitur tante calamitatis causa : nam ait : Ecce loquentur in ore suo, et gladius in labiis eorum, quoniam quis audivit? Enimvero hæc omnia passi sunt obs impias illas et nefarias voces, quas contra Salvatorem nostrum protulerunt, ad Pilatum clamantes : Tolle, tolle, crucifige eum 8. Sanguis ejus super nos et super filios nostros 53. Quod his verbis significatur: Ecce loquentur in ore ŝuo, et gladius in labiis corum. Pro illo autem, Quoniam quis audivit ? clarius Symmachus interpretatus his verbis est, Quasi nullo audiente clamabant. Talia quippe contra Salvalorem oblatrabant, quasi nemine inspiciente, et quasi ne vel ipse Deus vocem corum audiret. Verum illi quidem ut nemine audiente clamabant; at tu omnium inspector et judex, non solum talia oblatrantes audiebas, sed ridiculos agebas. Et quomodo non ridiculi, qui putarent tot mirabilium opificem, se malitia sua superatuos ? In psalmo secundo similiter. dicitur : Qui habitat in calis irri dcbit eos, et Dominus subsannabit eos s. νοίας λόγους ἀξίους μνήμης προσφέροντες, κυσὶ δὲ Α et impudentes. Quare famem patientur, pane vita παραπλησίως ὑλαγμοὺς ἀφιέντες, φωνάς τε υβριστικὰς καὶ ἀναιδεῖς. Διὸ καὶ λιμώξουσιν τοῦ τῆς ζωῆς ἄρτου στερηθέντες· ἐπεὶ μὴ παρεδέξαντο την σωτήριον καὶ οὐράνιον τροφήν, αὐτὸν τὸν εἰρηκότα· Ἐγώ εἰμι ὁ ἄρτος ὁ ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβὰς, καὶ διδοὺς ζωὴν τοῖς ἀνθρώποις. "Οθεν καὶ ἕτερος προφήτης τὸν λιμὸν τοῦτον αινιττόμενος ἐβόα λέγων· Ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι φάγονται, ὑμεῖς δὲ πεινάσετε· ἰδοὺ οἱ δουλεύοντές μοι πίονται, ὑμεῖς δὲ διψήσετε. Στερηθέντες δὲ τῆς αἰωνίου τροφῆς καὶ τὸν ἄρτον τῆς ζωῆς παραιτησάμενοι, οὐκέθ ̓ ὡς πρόβατα γενήσονται τοῦ καλοῦ ποιμένος· παραβληθήσονται δὲ κυσίν. Εἶτα δὲ καὶ τῆς ἑαυτῶν πόλεως, ἣν κακῶς ᾤκησαν, ἀπελασθήσονται· ἀποκλεισθήσονταί τε αὐτῆς, ὡς μηκέτ' αὐτῆς ἐπιβαίνειν τολμᾷν· ἐπειδήπερ οἱ οἰκοῦντες αὐτὴν αἱμάτων αὐτὴν ἐπλήρουν. Διὸ ἐν τῷ προδηλωθέντι ἐλέγεται Ὅτι εἶδον ἀνομίαν καὶ ἀντιλογίαν ἐν τῇ πόλει. Αλλ' ἐκεῖ μὲν τὰ τολμηθέντα τῷ Ἰσραὴλ ἐν αὐτῇ τῇ Ἱερουσαλὴμ κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἐδηλοῦτο· ἐνταῦθα δὲ τὸ συμβεβηκὸς αὐτοῖς μετὰ ταῦτα τῇ τοῦ ἁγίου Πνεύματος προγνώσει ἡ Γραφή στηλιτεύει· διὸ καὶ στηλογραφία κέκληται. Τοῦ δὲ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα παρίστησιν ἡ τῶν πραγμάτων Εκβασις. Μετὰ γοῦν τὴν κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐπιβουλὴν αὐτῶν, ἐπιστάντες Ρωμαῖοι τέλος ἐπῆγον τοῖς προφητικοῖς λόγεις. Νόμοις γοῦν τῶν κρατούντων ἐξ ἐκείνου τὸ πᾶν Ἰουδαίων ἔθνος ἀπηγόρευται τοῖς τόποις ἐπι Καίνειν, ἀπαραιτήτου τιμωρίας ἐπαιωρουμένης τοῖς τοῦ νόμου παραβάταις. Διὸ εἰσέτι καὶ σήμερον ἀμφὶ μὲν τοὺς ὅρους καὶ κύκλῳ παριόντες πόρρωθεν ἔστανται· μηδ' ἐξ ἀπόπτου τὸ πάλαι νενομισμένον αὐτοῖς ἱερὸν ἔδαφος θεάσασθαι καταξιούμενοι· ἔξωθεν δὲ κυκλοῦντες, πίστιν ἐπάγουσι τῇ μετὰ χεῖρας λεγούση Γραφῇ Ἐπιστρέψουσιν εἰς ἑσπέραν, καὶ λιμώξουσιν ὡς κύων, καὶ κυκλώσουσι πόλιν. Καὶ τούτοις ἑξῆς ἐπιλέγεται ἡ αἰτία δι' ἣν ταῦτα πείσονται· Ἰδοὺ γὰρ, φησίν, ἀποφθέγξονται ἐν τῷ στόματι αὐτῶν, καὶ ῥομφαία ἐν τοῖς χείλεσιν αὐτῶν, ὅτι τίς ἤκουσε; ταῦτα γὰρ ἅπαντα πεπόνθασι διὰ τὰς ἀθέους αὐτῶν καὶ δυσσεβεῖς φωνὰς, ἃς κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἡφίεσαν, ἐπὶ τοῦ Μιλάτου βοῶντες· Αίρε, αίρε, σταύρωσον αὐτόν. Τὸ αἷμα αὐτοῦ ἐφ' ἡμᾶς καὶ ἐπὶ τὰ τέκνα D ἡμῶν· ὅ δὴ σημαίνει φάσκων ὁ λόγος· Ἰδοὺ ἀποφθέγξονται ἐν στόματι αὐτῶν καὶ ῥομφαία ἐν τοῖς χείλεσιν αὐτῶν. ̓Αντὶ δὲ τοῦ, Ὅτι τίς ἤκουσε; σαφέστερον ἡρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· Ὡς οὐδενὸς ἀκούοντος ἐβόων. Τοιαῦτα γὰρ κατὰ τοῦ Σωτῆρος υλάκτουν, ὡς μηδενὸς ὑφορῶντος, καὶ ὡς μὴ τῆς φωνῆς αὐτῶν ἐπακροωμένου τοῦ Θεοῦ. Ἀλλ' ἐκεῖνοι μὲν ὡς μηδενὸς ἀκούοντος ἐβόων· σὺ δὲ αὐτὸς ὁ πάντων ἔφορος κριτής οὐ μόνον ήκουες τὰ τοιαῦτα ὑλακτούντων, ἀλλὰ καὶ καταγελάστους ἐποί εις. Καὶ πῶς γὰρ οὐκ ἦσαν καταγέλαστοι οἱ νομίζοντες δύνασθαι τὸν τῶν τοσούτων παραδόξων έργων ποιητὴν τῇ ἑαυτῶν νικήσειν κακίμ ; Καὶ ἐν τῷ β' δὲ εἴρηται ψαλμῷ· Ὁ κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγε λάσεται αὐτοὺς, καὶ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς. 83 85 Εξουδενώσεις πάντα τὰ ἔθνη. Ἀντὶ δὲ τοῦ Ἐξουδενώσεις πάντα τὰ ἔθνη, ὁ Σύμμαχος, Επι φράξει πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν, ἡρμήνευσε. Δηλοῖ δὲ ὁ λόγος ἐπιτίμησίν τινα τοῦ Θεοῦ πρὸς πάντα τὰ ἔθνη. Ἐπειδὴ γὰρ ἀνωτέρω ἐλέγετο· Πρόσχες τοῦ ἐπισκέψασθαι πάντα τὰ ἔθνη· ἀκολούθως διδάσκει, ὡς ἐπισκοπῶν ὁ Θεὸς ἐπιτιμήσει πρότερον πᾶσι τοῖς ἔθνεσιν, εἶτ ̓ ἐπιστρέψει αὐτὰ τῆς πολυθέου καὶ εἰδω λολάτρου πλάνης. Γνῶναι δέ ἐστι τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα ἐπιστήσαντα, ὡς μετὰ τὴν παρουσίαν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν, τὰ μάλιστα περὶ τὴν πολύθεον πλάνην ἐπτοημένα ἔθνη, κατ' ἀρχὰς τοῦ κηρύγματος ἐναντιωθέντα τῇ τοῦ λόγου παραδοχή, πολιορκίαις καί τισιν ἄλλαις ἐπιστρεπτικαῖς περιστάσεσιν έσωφρονίσθη, τοῦ Θεοῦ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπιφθεγγομέ Ad nihilum deduces omnes gentes. Pro illo au- A tem, Ad nihilum deduces omnes gentes, Symmachus, Obstreet omnibus gentibus, interpretatur. His porro significatur, correptionem a Deo omnibus gentibus inferendam esse. Quia enim supra dicebatur, Intende ad visitandas omnes gentes; consequenter docet, Deum inspectorem prius omnes correpturum gentes, deinde eas a multorum numinum et idolorum errore conversurum esse. Sermonem porro completum deprehendet, si quis animadvertal, post adventum Salvatoris nostri, gentes multorum numinum errori maxime deditas, sub initium prædicationis verbum recipere abnuentes, obsidionibus et quibusdam aliis ærumnis deductas resipuisse, Deo ita ipsas alloquente atque castigante; sic ergo ad meliorem frugem se postea recipientes, salutari β νου καὶ ἐπιτιμῶντος αὐτοῖς· οὕτω γοῦν, μετὰ ταῦτα verbo subditae sunt. Quamobrem deinde subjungitur ex persona Salvatoris: Fortitudinem meam ad le custodiam, quia Deus susceptor meus es, Deus meus, misericordia ejus præveniet me. Deus ostendet mihi in inimicis meis; sive, secundum Symmachum, Despicere me faciet eos qui muros mihi abstulerant. Alibi quoque dictum est: Et despexit oculus meus insurgentes in me malignantes, audiet auris mea Sed etiam David Saulis ruinam et mortem aspexit, ct casum mortis ejus despexit. Ne occidas eos, ne quando obliviscantur populi tui. Rursum pluraliter, ne occidas eos, inquit, disperge illos, et depone illos ; cum tamen quo tempore hæc proferebantur, nullus alius ex historia Davidi inimicus feratur, præter unum Saulem. Verum hæc etiam ex persona Sal- C vatoris Spiritus propheticus vociferatur, de iis scilicet, qui adversus se insurrexerunt, de quibus diclum Et populi meditati sunt inania. Astiterunt reges terræ et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Christum ejus s. Hos igitur qui incassum prophetias ipsius meditati sunt, ac principes ducesque eorum ne occidas, sed disperge et depone. Precatur autem ipsos ex gradu dejici : quod etiam factum est. Non ultra igitur rex, non principes sacerdotum, non propheta; sed neque Scribæ, Pharisæi et Sadducæi penes illos sunt. Nec tamen ipsos occidi rogat. Quare genus eorum subsistit, et filiorum successio accrescit. Neque enim occisi, vel de medio hominum sublati; sed hactenus superstites sunt; ita tamen ut ab honore quo donati olim a Deo fuerant, dejeci ac depulsi sint. Sed etiam disperge illos, ait, in virtute tua ; sive, secundum Symmachum, Extorres fac eos virtute tua. Quod verno quovis clarius rerum eventus declarat, Judaico populo per omnes gentes disperso, atque extorre facto'; ita ut, si ea de re Judæi altum sapiant quod omnes gentes repleant, apudque barbaros et in medio Græcorum degant, at sciant maledictionis vocibus id de ipsis prænuntiatum fuisse. Hæc itaque prophetia sic de iisdem loquitur: Disperge illos in virtute tua, et depone eos, D σωφρονισθέντες, καθυπετάγησαν τῷ σωτηρίῳ λόγῳ καὶ ἀναστάτου τυγχάνοντος· ὥστ ̓ εἰ μέγα φρονοῖεν A protector meus Domine. Sed etiam quod non pen tus ex hominibus deleti sint, his indicat, Ne occidas eos, nequando obliviscantur populi tui. Nam si ex hominibus sublati essent, neque ulterius inter vivos numerarentur, nequaquam, ait, viderent populum meum, neque forentem Ecclesiam meam pernoscerent: sed ut eam et populum meum conspiciant, ne occidas, sed dispergas eos ubique terrarum, ubi Ecclesia mea constituenda est ; ut populum meum, Ecclesiamque per totum orbem a me fundatam videntes, ad æmulationem religionis accedant; exemploque populi ex gentibus conversi, ipsi quoque insanabili incurabilique suo idololatriæ malo finem imponant. Hæc itaque pro illis Salvator precatus est, Patrem obsecrans, ne occiderentur, ἐπὶ τούτῳ Ἰουδαῖοι, ὡς πάντα πληροῦντες τὰ ἔθνη παρά τε βαρβάροις καὶ ἐν μέσοις Ἕλλησιν οἰκοῦντες· ἀλλ ̓ ἴστωσαν, ὅτι ἐν κατάρας λόγῳ ταῦτα περὶ αὐτῶν ἐθεσπίζετο. Ἡ γοῦν παρούσα προφητεία φησίν περὶ αὐτῶν· Διασκόρπισον αὐτοὺς ἐν τῇ δυνάμει σου, καὶ κατάγαγε αὐτοὺς, ὁ ὑπερασπιστής μου Κύριε. ̓Αλλὰ καὶ τὸ μὴ πάμπαν αὐτοὺς ἐξ ἀνθρώπων ηφανίσθαι σημαίνει λέγουσα· Μὴ ἀποκτείνῃς αὐτοὺς, μήποτε ἐπιλάθωνται τοῦ λαοῦ σου. Εἰ γὰρ ἦσαν ἐξ ἀνθρώπων ἀφανισθέντες, καὶ μηδαμῶς ἐν ζῶσιν ὄντες, οὐκ ἂν εἶδον, φησί, τὸν ἐμὸν λαὸν, οὐδ' ἂν ἔγνωσαν ἀνθοῦσαν τὴν ἐμὴν Ἐκκλησίαν· ἀλλ ̓ ἵνα βλέπωσιν αὐτὴν καὶ τὸν ἐμὸν θεωρῶσι λαὸν, μὴ ἀποκτείνῃς μὲν αὐτοὺς, διασκόρπισον δὲ αὐτοὺς ἁπανταχοῦ γῆς, ἔνθα μέλλει καὶ B sed in vita manerent et servarentur, ut viderent ἡ ἐμὴ Ἐκκλησία συνίστασθαι· ὅπως, βλέποντες τὸν ἐμὸν λαὸν καὶ τὴν καθ' ὅλης τῆς οἰκουμένης ὑπ' ἐμοῦ θεμελιωθεῖσαν Ἐκκλησίαν, εἰς ζῆλον ἔρχοντο θεοσεβείας, καὶ τῷ παραδείγματι τοῦ ἐξ ἐθνῶν ἐπιστρέφοντος λαοῦ καὶ αὐτοὶ παύσοιντό ποτε τοῦ ἁνιάτου παρ' αὐτοῖς καὶ ἀθεραπεύτου κακοῦ τῆς ειδωλολατρείας. Οὐκοῦν καὶ ταῦτα ὑπὲρ αὐτῶν ὁ Σωτὴρ ηὗκται, δεηθεὶς τοῦ Πατρὸς μὴ ἀναιρεθῆναι μὲν αὐτοὺς, μένειν δὲ ἐν τῷ βίῳ καὶ φυλάττεσθαι ἐπὶ τῷ θεωρεῖν τὸν αὐτου λαὸν καὶ μεγάλα ἐξ αὐτοῦ ὠφελεῖσθαι. populum suum, et multum ab eo utilitatis percipe rent. VERS. 13. Delictum oris eorum sermonem labiorum ipsorum; et comprehendantur in superbia sua. Ilic rursum memoratorum causam aperit. Cur enim ipsos hæc pati rogaverit, necessario edocet dicens, propter delictum oris eorum, et sermonem labio. rum ipsorum. Et mirari subit prædictionis sancti Spiritus accurationem. Quia enim tempore Salvatoris nostri, non Judæi ipsi mortem intulerunt, sed Romanorum manu id peractum est, judicium Pilato ferente, militibus comprehendentibus et abducentibus eum, et a Judeis nihil eorum actum est; jure illis non ipsum necis actum ascribit, sed causam. Principes namque Judæorum concilium ineuntes, nullam non machinam moverunt, ut eum perderent; falsi testes autem et sycophantæ, eorum gratiam aucupantes, in conspectu Salvatoris stelerunt ; totusque populus vocibus labiisque suis sanguinem ejus super se et super filios suos expetierunt jure ergo non necis facinus, quam decrevit Pilatus, perpetrarunt milites ejus, memorat; sed Αμαρτία» στόματος αὐτῶν, λόγον χειλέων αὐτ τῶν· καὶ συλληφθήτωσαν ἐν τῇ ὑπερηφανίᾳ αὐτ τῶν. Πάλιν κἀνταῦθα τὴν αἰτίαν παρίστησι τῶν προλεχθέντων. Διὰ τί γὰρ ταῦτα παθεῖν αὐτοὺς ἠξίου, ἀναγκαίως διδάσκει λέγων· Δι ̓ ἁμαρτίαν στόματος αὐτῶν, καὶ διὰ τὸν λόγον τῶν χειλέων αὐτῶν. Καὶ ἔστι θαυμάσαι τὸ ἀκριβὲς τῆς τοῦ ἁγίου Πνεύματος προῤῥήσεως. Ἐπειδὴ γὰρ οὐκ αὐτοὶ Ἰουδαῖοι, κατὰ τὸν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν καιρὸν τὸν θάνατον αὐτῷ εἰρ γάσαντο, Ρωμαϊκῇ δὲ χειρὶ τοῦτ' ἐπράττετο, δικάζοντος μὲν Πιλάτου, διαλαβόντων δὲ στρατιωτῶν καὶ ἀπαγαγόντων αὐτὸν, Ἰουδαίων δὲ τούτων μηδ' ὁτιοῦν πεποιηκότων· εἰκότως οὐκ αὐτὸ τὸ ἔργον τοῦ θανάτου τούτοις ἀνατίθησι, ἀλλὰ τὴν αἰτίαν. Οἵ τε γὰρ ἄρ χοντες τῶν Ἰουδαίων, συνέδριον ποιησάμενοι, πᾶσαν ἐκίνησαν μηχανήν, ὅπως αὐτὸν ἀπολέσωσιν· οἵ τε τούτοις χαριζόμενοι ψευδομάρτυρες καὶ συκοφάνται εἰς πρόσωπον ἔστησαν τοῦ Σωτῆρος· ὅ τε πᾶς λαὸς φωναῖς καὶ χείλεσιν οἰκείοις τὸ αἷμα αὐτοῦ καθ ̓ ἑπυτῶν καὶ κατὰ τῶν ἰδίων παίδων ἐζητήσαντο. Εἰκότως οὖν ὁ παρὼν λόγος οὐ τῆς τοῦ θανάτου πράξεως, D principum sacerdotum conspirationem, sycophanἣν ὥρισε μὲν Πιλάτος, διεπράξαντο δὲ οἱ ὑπ' αὐτῷ στρατιῶται, μνημονεύει, ἀλλὰ τῆς τῶν ἀρχιερέων συσκευῆς, καὶ τῆς τῶν συκοφαντῶν μαρτυρίας, τῆς τε φωνῆς τοῦ πλήθους ἐπιβοήσαντος κατ' αὐτοῦ. Διό φησιν· ἁμαρτίαν στόματος αὐτῶν, λόγον χειλέων αὐτῶν· ὡσεὶ ἔλεγε σαφέστερον· Δι' ἁμαρτίαν στόματος αὐτῶν, καὶ διὰ λόγον χειλέων αὐτῶν. Διὰ γὰρ ταῦτα διασκόρπισον αὐτοὺς τῇ δυνάμει σου, καὶ κατάγαγε αὐτοὺς, ὁ ὑπερασπιστής μου Κύριε. Κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον, Αμαρτίᾳ, φησί, τοῦ στό ματος αὐτῶν, καὶ τῷ λόγῳ τῶν χειλέων αὐτῶν τὰ προλεχθέντα αὐτοῖς ἐπαχθήσεσθαι. Καὶ ἐπιλέγει· Καὶ συλληφθήτωσαν ἐν τῇ ὑπερηφανίᾳ αὐτῶν· ἢ, κατὰ τὸν Σύμμαχον, Συλληφθήτωσαν μετὰ τῆς . tarum testimonium, contra ipsum acclamantis multitudinis vocem. Quare ait: Delictum oris eorum, sermonem labiorum ipsorum; ac si liquidius diceret, propter delictum oris eorum, et propter sermonem labiorum ipsorum. Ea de causa disperge illos in virtute tua, et depone eos, protector meus Domine. Secundum Symmachum vero, peccato, inquit, oris eorum, et verbo labiorum ipsorum prædicta ipsis infligenda sunt. Ac subjungit, et comprehendantur in superbia sua, sive secundum Symmachum, comprehendantur cum superbia sua. Nam cum superbi arrogantesque essent, Servatoris nostri fiduciam non ferebant. Quare superbe admodum adeuntes illum sic compellabant: Quis dedit tibi |
