ԾԱՆ Օ Թ Ո ՒԹԻՒՆՔ

4. իբրեւ նախերգանս իմն կարգեցաք զայս տուն, որ է ՃԺ տուն Գ երգոց Քերդուածոյն Պանդխտութեան Արոլդայ Ասպետի:

2. Աննիբաղ կարքեդոնացի :

5. կից յորմն բարձր ապարանից դքսիցն վենետկոյ եւ որմն բանտի քրէական յանցաւորաց՝ արկեալկայ կամուրջ յարկածածուկ ի վերայ ջրանցից . ընդ այն անցուցանէին յատենէ ապարանիցն ի տեղի պատուՀասին՝ զդատապարտեալս ի մափ կամ ի զնդան մշտնջենաւոր . վասն այնորիկ կոչեցաւ նա կամուրջ Հառաչանաց, Ponte dei Sospiri.

կ. կիւրելէ, ըստ յունաց առասպելեաց դիցուչի պաշտպան շինից եւ քաղաքաց , վասն որոյ կերպարանեն զգլուխ նորա ի խոյր կամ՝ թագ աշտարակազարդ, բերելով զձեւ մակարձանաց պարսպաց :

5. Դասսոյ (Դորգուադոյ) գերագոյն դիւցազներգակ քերդողաց իտալացւոց , որ երգեաց զԵրո-սաղէ զապեալ յորմէ Հատուածս եւ ցուցս ի բերան առեալ երգեին յաճախ վե նետկեցիք յածելով թեթեւասաի նաւակօք իւրեանց (զոր կոնաոլա կոչեն) ի մեծ ջրանցս եւ ի ծովալիճն իւրեանց:

6. Գերահռչակ միակամար կամուրջն արկեալի վերայ մեծի ջրանցիցն որ յերկուո բաժանէ զքաղաքն վենետկոյ :

7. Անձինք թատրերգութեանց Շեքսբիրայ • Շայլոգ է Հրեայն ի վահաաական վենեակ, — Մաւրիկն է Օթելլո (տ. 47):

8. Բանք մօրն Բրասիդեայ Սպարտացւոյ, զոր ասաց առ այնոսիկ որք զքաջութիւն որդւոյ իւրոյ գովէին :

9. Սովորութիւն էր դքսից վենետկոյ խաղալ ամի ամի (ի տօնի Համբարձման) նաւագումար Հանդիսիւ ի խորս Ադրիական ծովու եւ արկանել մատանի մի , իբրեւ նշանակ փեսայու թեան վենետկոյ ընդ նմին . եւ նաւ դքսին կոչէր Պոալինrnery Bucintoro , որ թարգմանի Եղնացուլ։ ― Ս--rF Մeկոս , կաթուղիկե տաճարն է եւ հրապարակն իսկ որ առաջի նորին . ի գլուխ կամարի մեծի դրան գաւթի եկեղեցւոյն կայ ոսկեքանդակ պատկեր առիւծու, նշանակ՝ աւետարանս չին Մարկոսի :

-

10. Գերմանացւոց ինքնակալն Փրետերիկ Շիկամօրուս, որ յետ քսանամեայ մարտից եւ Հակառակութեան ընդ Հայրապետս Հռովմայ եւ ընդ իտալիղյ, յամին 477 եկն ի վենե տիկ , ուր կանխեալ էր քան զնա Պապն Աղեքսանդր Գ, եւ խնդրեալներուն Հաշտեցաւ ընդ նմա եւ ընդ իտալացւոց:

14. Նոյն ինքն Շիկամօրուսն, զի էր ի Սուարեան տոՀմէ . իսկ տէրն Արեգան կայսրն Աւստրիոյ է :

42. Ենրիկոս Տանտոլղյ դուքս վենետկոյ 85 ամաց էր յորժամ՝ ընտրեցաւն ի դքսութիւն, եւ ամաց գոլով իննսուն եւ եօ

թանց դաշնակցեալ փռանգական տորմղին խաղաց եւ էառ զկոստանդնուպօլիս յամին 1204:

45. ի ներքոյ նախայիշեալ առիւծուդ (9) ի կիսաբոլոր կամարի անդ կանգնեալ կամ՝չորք ձիք պղնձիք ոսկեզօծք, զորս յառման կոստանդնուպօլսոյ բարձին անտի վենետկեցիք, ուր ի Հռովմայ փոխադրեալ էր Թէոդոսի կայսեր. եւ ի Հռովմտարեալ աւանդեն Տրդատայ կամՏիրիթայ Հայոց արքայի ըն– ծայ ինքնակալին. իսկ ի Հայս թուի բերեալ ի Տիգրանայ Միջնոյ կամ յԱրտաշիսէ Արշակունւոյ ի ժամանակի արշաւանին իւրեանց յԵլլադա եւ ի կղզիս: Յելս անցել դարու ֆռանգաց տիրեալ վենետկոյ տարան զձիսն ի Բարիզ եւ անտի փոխեցան ի վենա, եւ վերստին դարձուցան ի տեղի իւրեանց , բայց սուղ ինչ կապտեալի սարից եւ ի զարդուց :

14. Պետրոս Դորիա առաջնորդ Գենուացւոց, էառ զգիոճա քաղաք Հուպ ի վենետիկ, եւ յաղերսել վենետկեցոց ի Հաշտութիւն՝ սպառնայր զինու զօրութեամբ մտանել ի վենետիկ եւ սանձ արկանել անսանձ ձիոցն պղնձեաց: Այւ վըիպեցաւ ի յուսոյ եւ ի կենացն միանգամայն. եւ պար. տեալ Գենուացւոց ( յամին 1580) անձնատուրք եղեն ի վենետկեցիս :

45. Զայր վատ զսնապարծ կամ՝ զապիկար Բանալին Pantalone կոչեն վենետկեցիք, եւ յաճախ յածի այս անուն ի բերանս նոցա առ առակէ եւ նշաւակէ. քերդողս ստուգաբանէ զա նունս ի Բիանո-րեի Pianta-leone բառից, որ նշանակեն ըստ ձայնին անկողաաիաֆոս. եւ առ միտս, զի վենետկեցոց նշան ազգի եւ դրօշու էր առիւծ, եւ նուաճեալ քաջութեամբ քաղաքս եւ բերդս բազումս զնոյն նշան ձողաբարձ տնկեին . վասն այնորիկ աաֆռանկ+ կոչեցան:

16. Պատմ: Պլուտարքոս ի վարս Նիկիասայ զԱթենացւոց գե. րելոց ի Սիրակուսացւոց երգել ի սփոփանս իւրեանց եւ ղոք գերչացն զտաղս Եւրիպիդեայ, եւ այնու շնորՀս ազա ութեան գտանել ի նոցանէ :

տու

wum

17. Օդուկյ, Oíway, թատրերգակ անգղիացի , ծ. 1651, մ. 1685 որ գրեաց զողբերգութիւնն Ա աոարիան Վինեաց (ի Սպանիացւոց ) : — Ռետգլիֆ, Radclife, կին վիպասան անգ ղիացի, 8 . 1764, մ. 1825. յիշի վասն վիպասանութեանն կոչեցելցյ Գող** Ո-*** : — Շիլլեր , գերագոյն քերա դողաց Գերմանացւոց, որ գրեաց եւ վիպասանութիւնս եր կուս՝ յորս զվենետկոյ սովորոյթս եւ բարս նկարագրէ, զմին կոչեցեալ Թանը վնաո, եւ զմիւսն Տեսնող, կամ Հայ : — Շեքսբիր, գերագոյն ողբերգակ բանաստեղծից Անգղիացւոց . որոյ է եւ Օլել կամ Մ-rki (Սեաւ) վե*-կոց ողբերգութիւն նշանաւոր:

18. Շատ սիրեալ եւ ոչ սակաւ ժամանակս եկաց քերդողն ի վենետիկ, ուր եւ զմասն մի քերդուածոյս գրեաց :

49. Սակայն լաւ եւս լինէր ազնուագոյնս ինչ ընծայել մարդոյ Համբերութեան օրինակս քան զուղտ ապուշ եւ զգայլդի շատիչ:

20. ֆրիուլ կամ Ֆրիուլ, երբեմն մարզ վենետկոյ , սաՀմանակից իստրիոյ , այսպէս կոչեցեալ յանուն քաղաքին փորոն Յուլեայ, Forum Juli.

2. Հռետեան բարձունք, Rhætia, ժԱլպեայ լերինս, ի սաՀմանակցութեան Հելուետիոյ, Դիրոլայ եւ Լոմպարտիղյ:

22. Մեդոակոն մեծ ըստ նախնեաց, տյժմ Պրենդա գետ, յանուն Մեդոակեան տոհմի Հռետիոյ, ոռոգանէ զգաւառս վենետկոյ :

25. Արկուա, Arqua կամ Արկուատոն , Arquato, գիւղ Պատաս փոնի (Բատուա), յորում` եկեաց Պետրարգա բանաստեղծ զյետին ամս կենացն եւ մեռաւ, յ'18 յուլիսի, 1570. եւ թա. ղեալ կայ անդէն ի բացօթեայ շիրմի. եւ պահի ցարդ տունն եւ սենեակն եւ կաչք սենեկին , որոց յայց ելանեն եկք եւ բնիկք իտալիոյ , իբրեւ յիշատակաց քերդողի եւ տարփա

ծուին լաւրայի զոր երգեացն յաճախ. եւ թարգմանի աւրա՝ Դափնի :

2. փերրարա, Ferrara քաղաք ամուր ի պետութեան Հռովմայ, ԺԳ դարու ժառանգութիւն եղեւ Էստեան տոհմի, որ պայծառացաւն անդ դքսութեան շքով ի ԺԵ եւ ի ԺՋ դարս :

25. Տուն բանտին յորում` արգել Ալփոնսոս Էստեան դուքս զՏորկուատոս Դասսոյ բանաստեղծ, զոր եւ ցայսօր ցուցաս նեն քննասիրաց . որում` եւ քերդողս անգղիացի յայց ելեալ եւ ժամն ձիգս ասեն եկաց ի նմին միայնիկ :

26. Գրով անուանի ճեմարան կամ ժողով գիտնոց իտալացւոց, որք զմեծն եւ զպանծալի բառարան լեզուին իւրեանց Հրատարակեցին, եւ դատաստան նոցին օրէնք Համարին . բայց խստութեան օրինաց նոցին կամ` չՀաւանութեանն յաղթող ասէ քերդողս զԴասսայ, նոյնպէս եւ անաչառ բանադատութեան Պուալոյի քերդողի գաղղիացւոյ, որ ոչ Հաւանէր՝ ըստ Պայռընի՝ թէ յաղթիցէ իտալացին՝ գաղղիական Հոմաձայն եւ տաղտուկ տաղաչափութեան. սակայն չափազանց թուի մեղադրութիւնդ, անմարթ է զգօն ական ջաց չզգալ զգերազանց ներդաշնակութիւն իտալական լե. զուի եւ չափաբանութեան :

27. Դժոխերգու պուէտն եւ Տուսկեան Հայրն եւ Ծաղկունին՝ նոյն ինքն է Տանդէ Հայր իտալացւոյ քերդողական լեզուի. որ յերիս քերդուածս երգեաց զԴժոխս, զՔաւարան եւ զԱրքայութիւն, եւ զերեսին միանգամայն քերդուածսն կոչեաց Աստուածային խաղալիկ կամ` թատր . La divina Commedia. Ասպետաց գովասանն է Արիոստոյ որ ի դիւցազնական քերդուածն )ալն մոլեգին կամ Դնր Orlando Furioso, երգէ զկրօնս եւ զարարս արի արանց եւ աս պետաց միջին դարուց . եւ նմանեցուցանէ զնա քերդողս. Սկոտայ ( Walter Scott ) գերահռչակ արձակաբան վիպասանի Սկովտացւղյ մերոյ դարուս Հեղինակի . եւ փոխադարձաբար