CXXXIV

And if my voice break forth, 't is not that now
I shrink from what is suffer'd: let him speak
Who hath beheld decline upon my brow,
Or seen my mind's convulsion leave it weak;
But in this page a record will I seek.

Not in the air shall these my words disperse,
Though I be ashes; a far hour shall wreak
The deep prophetic fulness of this verse,
And pile on human heads the mountain of my curse!

CXXXV

That curse shall be Forgiveness.

Have I not

Hear me, my mother Earth! behold it, Heaven!

Have I not had to wrestle with my lot?

Have I not suffer'd things to be forgiven?

Have I not had my brain sear 'd, my heart riven,

Hopes sapp'd, name blighted, Life's life lied away? And only not to desperation driven,

Because not altogether of such clay

As rots into the souls of those whom I survey.

CXXXVI

From mighty wrongs to petty perfidy
Have I not seen what human things could do?
From the loud roar of foaming calumny
To the small whisper of the as paltry few,
And subtler venom of the reptile crew,
The Janus glance of whose significant eye,
Learning to lie with silence, would seem true,
And without utterance, save the shrug or sigh,
Deal round to happy fools its speechless obloquy.

Եւ եթէ ձայն ամբարձեալ՝ գոչեմս այժմիկ գուժաւոր Ոչ զի չարեացըս կրելոց զաՀի Հարեալ եւ սոսկամ, ( Թող ասասցէ, ո՞ երբեք ետես զիմ՝ դէմս գետնակոր կամ՝ ո՞ երբեք ի սարսուռ. Հարեալզոգիս եւ կարկամ), Այլզի զքարտէնս այս կամիմ՝ յետ իմ թողուլ յիշատակ, Զի ոչ տարցին Հողմք ըզբանս, թէ ՚ւ դարձայց ես ի մոխիր . Ալգայցէ ժամ Հեռաւոր, եւ ըզնուագաց գուշակիր Հանցէ ի գլու խ նա զիմոց խորախորՀուրդ տեսութիւն Եւ կուտեսցէ զմարդկութեամբ զանէծս իմ` զայս լեռնագոյն .

ՃԼԵ

--

Եւ անէծքն այն մոռացօնք յինէն գրեսցին : — ՄԷԹԷ ոչ . — Լուր ինձ ոչ մայր իմ, Երկիր, եւ դուք Երկինք ունկընդիրք, Միթէ չիցէ ընդ բաղդի կըռուեալ իմ սիրտ ի թընդոջ. Միթէ չիցեն եւ իմլեալ մոռացութեան արժան կիրք . Չիցե՞ն եւ զիմ՝ ջեռուցեալ խելս եւ ըզսիրտ պատառեալ, ԶՀամբաւ խամրեալ, զՅոյս խորեալ, վատնեալ զկենաց իմոց Եւ թէ չանկայ եւ յետ այսր յանյուսութե տըւայտանս, կեանս. Զի ոչ ի նոյն ի նըման կաւղյ զանգեալ եմ իսպառ Յոր լուծանին ոգիք այնց՝ որ ինձըս կան ոտընՀար:

ՃԼԶ

ի մեծամեծ եղերանց ցընենգութիւն գըձձատես Չիցէ տեսեալ իմ` ցոր վայր իցեն մարդուկք ձեռընհաս. ի պոռոտող շառաչմանց զըրպարտութեան փրփրապէս Մինչ ի զանխուլ անդր հըծծիւն փանաքէից բաղբաղայս, Ըզնըրբանիւթ դեղ թունոյ սողկագընացըն ջոլրաց, Զակնարկութիւնս յանոսեան , որոյ ազդու նիչ եւ Հիռ Զըստուգութեան կեղծէ ցոյց, մինչ կայն լըռիկ դաւադիր, Ու առանց բանի բարբառման, այլ ուս յերեր ու ի թառանչ Սփռել ճըգնի պարզամիտս՝ անձայն կըծու թիւր բարբանջ :

78

CXXXVII

But I have lived, and have not lived in vain :
My mind may lose its force, my blood its fire,
And my frame perish even in conquering pain;
But there is that within me which shall tire
Torture and Time, and breathe when I expire;
Something unearthly, which they deem not of,
Like the remember'd tone of a mute lyre,
Shall on their soften'd spirits sink, and move
In hearts all rocky now the late remorse of love.

CXXXVIII

The seal is set. Now welcome, thou dread power!
Nameless, yet thus omnipotent, which here
Walk'st in the shadow of the midnight hour
With a deep awe, yet all distinct from fear;
Thy haunts are ever where the dead walls rear
Their ivy mantles, and the solemn scene
Derives from thee a sense so deep and clear
That we become a part of what has been,

And grow unto the spot, all-seeing but unseen.

CXXXIX

And here the buzz of eager nations ran,
In murmur'd pity, or loud-roar'd applause,
As man was slaughter'd by his fellow man.
And wherefore slaughter'd? wherefore, but because
Such were the bloody Circus' genial laws,

And the imperial pleasure. Wherefore not?
What matters where we fall to fill the maws
Of worms-on battle-plains or listed spot?
Both are but theatres where the chief actors rot.

ՃԼԷ

Այլ իմ կեցեալ է, եւ ոչ կեանըս կեցեալ վայրապար . Թ եւ կորուսցեն միտք ըզկար իւրեանց, կամ զՀուր իւր արիւն, Թէ վատնեսցի եւ մարմին կըռուեալ ընդ կիրս վըշտահար . Այլէ ինչ յիս քան ըզցաւս եւ զժամանակ մընայուն . Եւ շընչիցէ նա եւ յետ իմ լինելոյ շընչասպառ . Աներկրաւոր ին է նա՝ զորմէ նոցա ոչ է փոյթ, իբր յիշատակ նըւագաց քնարի լռելոյ եւ անքոյթ, Որոյ ազդեալ ի կակղեալ ոգիս՝ որ ժայռք են այժմիկ, Խըլըրտեսցէ զգորովը, ապաժաման խայթ յուշիկ :

-

ՃԼԸ

Հարաւ կընիքն : — Արդ եկ այժմ`ինձ զօրութիւն ահաւոր, Որոյ անուն չիք, այլգոգ առ ամենայն բաւական, Որ ի գիշեր Հասարակ Ճեմիս ի ստուերս աստանօր խոր իմն ածեալարհաւիրս, այլոչ երկիւղ իսկական . Ընտրես ըզվայրս յապաւէն , ուր որմք մեռեալք ամբառնան Բաղեղնապատ ի պատուարս . եւ տեսարանս վեՀունակ Առնու ի քէն ըզգացուած իմն այնպէս խոր եւ յըստակ՝ Մինչեւ լինել եւ մեզ մասն իրաց ելոց ու անցելոց Եւ աճել անդ . բընաւին տեսողք ու անտեսք առ յայլոց։

ՃԼԹ

Աստ խուռնամբոխ բըզզալով ժողովք ազգաց զեռային
Մերթ ի մրմունջ աղերս, մերթ ի ծափաձայն շառաչուկ,
Ցորժամ՝ ի սպանդ վարեր մարդ ի Հարուածոյ ընկերին:
Եւ յաղագս էր մեռանէր: Քանզի օրէնք բարեշուք
Հրամայէին զայս, օրէնք արիւնըռուշտ կըրկիսին,
Եւ կամք Հաճոյք իշխողին : Եւ առ իմէ՞ ոչ այսպէս .
Զի զի՞նչ այլ ինչ բոտոտից թողցուք որդանց մեցամէս՝
Թէպէտ անկցուք ի կրկես թէպէտ անկցուք ի մարտի .
Ո՞չ զոյգ թատերք են՝ ուր քաջ դերասանն իսկ փըտի :

CXL

I see before me the Gladiator lie :

He leans upon his hand― his manly brow
Consents to death, but conquers agony,
And his droop'd head sinks gradually low—
And through his side the last drops, ebbing slow
From the red gash, fall heavy, one by one,
Like the first of a thunder-shower; and now

The arena swims around him

he is gone,,

Ere ceased the inhuman shout which hail'd the wretch who won.

CXLI

He heard it, but he heeded not- his eyes
Were with his heart, and that was far away:
He reck'd not of the life he lost nor prize,
But where his rude hut by the Danube lay,
There were his young barbarians all at play,
There was their Dacian mother-he, their sire,
Butcher'd to make a Roman holiday ·

All this rush'd with his blood-Shall he expire
And unavenged? Arise! ye Goths, and glut your ire!

CXLII

But here, where Murder breathed her bloody steam;
And here, where buzzing nations choked the ways,
And roar'd or murmur'd like a mountain stream

Dashing or winding as its torrent strays;
Here, where the Roman millions' blame or praise
Was death or life, the playthings of a crowd,

My voice sounds much- and fall the stars' faint rays
On the arena void-seats crush'd-walls bow'd-

And galleries, where my steps seem echoes strangely loud.