niż ostatnim wypadkiem, który o nie wiele zapewne, koniec jego zbliżył.

Taki był koniec życia Witoldowego, taka ostatnia scena tego dramatu, który w dziejach litewskich, najpiękniejszą może zajmuje kartę.

Lecz za nadtośmy może obszérnie nad tém się rozwiedli i czas nam powrócić do właściwszej historji Łucka.

Po śmierci Witolda, w r. 1431, zamknął się w Łucku, niespokojny Swidrygiełło, gdzie go Polacy oblegli. To oblężenie dla spalonych wcześnie mostów, oblanego w koło miasta i przykrych brzegów Styru, ciężko im szło. Przebywszy wpław rzekę, zdobyli nareście miasto Polacy, z którego się uparty Swidrygiełło do zamku jeszcze schronił, a z niego potém uciekł.

.

Cięższe jeszcze było zdobycie zamku, chociaż już część jego murów obalona została. Dwa razy dowódzca potrafił po trzy dni rozejmu wyłudzić u Polaków, którzy z niecierpliwości szemrali. Oblężeni, ośmieleni swojem położeniem, jakby okazując, że się poddać nie myślą, a oblegających nie boją, wszystkich znajdujących się w zamku Polaków i Katolików, na murach przed oczyma oblegających wymordowali, wywieszali i na pale powbi

Jakiś żyd kabalista, doradził im jeszcze, żeby czarnoxięzkim sposobem, zamek nieprzystępnym uczynić, ćwiertując żywcem młodego chłopca, a trupa jego po kawałku, ze wszystkich stron na murach i basztach powieszać.— Uczyniono to w oczach Polaków, którzy z rozpaczą patrzali na te okrucieństwa, nie mogąc im zapobiedz.

Tym czasem nadeszła zima, mrozy, głód i niedostatek. W kilka miesięcy zdjąć musiano oblężenie, które tyle ofiar kosztowało.

W r. 1437 Swidrygiello Luck z częścią Wołynia oddał Polsce, chcąc sobie wyjednać przebaczenie.

W r. 1449 umarł w Łucku Danjel Lubartowicz Xże łucki, pochowany w cerkwi zamkowéj. Tu także skończył życie Swidrygiełło.

Następne dzieje miasta, nie wiele wypadków przedstawiają. Łuck umierać i mniejszeć począł. Jeszcze w czasie napadów kozackich, cztéry tysiące ludu stanęło z miasta pod bronią; lecz od tego czasu po wycięciu mieszkańców, których około 40,000 padło ofiarą wojny, miasto już się nie podniosło do dawnego stanu. Ciala tych męczenników pogrzebione są gdzie dziś kościół i klasztor Bernardynów na Wulce.

Podczas sejmu 1791 roku, na sessji 30 Grudnia, P. Olizar poseł wołyński, wnosił, że miasto

Luck nie było w stanie dania wyznaczonej nań liczby kantonistów, gdyż miało tylko pięćdziesiąt dymów mieszczańskich, a resztę żydowskich i karaimskich. Miasto obowiązało się opłacać rekrutowe 1). Uczyniony popis ludności, wr. 1816 ukazał tylko 425 domów, a dusz mieszczańskich 2695.

Niżej w dodatku pomieścimy niektóre napisy grobowe kościoła katedralnego.

1) Gazeta narodowa 1792. 4 Stycznia.

WOLYN.

Losy Wołynia, ustaliły się dopiero za połączeniem Litwy z Polską; wprzód ziemia ta przechodziła z rąk do rąk, zawojowywana, oddawana prawem lenném, odbierana przez Xiążąt ruskich i królów polskich. Nie tyle później dały się we znaki Wołyniowi najazdy i burdy kozackie, ile wprzód walka Kazimierza z Lubartem. Po przyłączeniu Litwy do Polski, długi trwał spór, czy do korony, czy do Litwy, miał się liczyć Wołyń; oba kraje rości

ły do niego prawa, pokładały świadectwa kronik i głośno się oń dobijały na sejmach. Władysław król w r. 1434 1) wołyńską szlachtę z koronną, w prawach wszelkich porównał. Potwierdził to Stefan Batory na koronacji swėj w r. 1576. Zygmunt August w dyplomacie danym w Lublinie roku 1569, Wołyń z dawnego prawa zaborów, do Polski należącym uznał. Za Kazimierza Jagiellończyka, Wolyń oderwany od Polski, do Litwy przyłączony. Trwał taki stan rzeczy do Unji 1569, a wówczas po długich sporach i zatargach, Wołyń znowu do Korony przyłączony został. Od tego czasu ustał urząd marszałków wołyńskich, a począł się szereg wojewodów, kasztelanów i innych urzędników ziemskich, ziemi wołyńskiej. Przed tém byli tu marszałkowie, był i urząd podskarbich ziemskich, jak pokazuje Niesiecki z Bohusza w r. 1525. Zygmunt August potwierdzając przywileje Wołynia, dozwolił mu i utwierdził zwyczaj pisania tranzakcji po rusku.

Pokazuje się jednak z akt miejscowych łuckich, z uniwersału, w Kwietniu 1578 roku danego do wojewody wołyńskiego Xcia Wiszniowieckiego, że Wołyń aż do tego czasu sądził się jeszcze statutem litewskim. Województwo wołyńskie dzieliło się na trzy po

1) Niesiecki. T. I. 153.