(a.) Explain the first and the last line.

(b) Derive वतंस, शोक, माट, and दुहिट Give the dual nomi natives of माट and दुहिट.

(c.) Give the root of यारोपयां, and also the present tense, third person forms of the verb in all the three numbers.

(d.) Write a grammatical note on यास in आरोपयामास.

(e.) Account for the relative positions of अश्रु and मुख in श्रुमुखीं. (f.) Explain the force of and also the samasa by which the compound is formed.

5.

अनन्यपूर्व्वस्य

तस्यास्तिक्तैर्वनगजमदै वासितं वान्तदृष्टि-
र्जम्बूकुञ्जप्रतिहतरयं तोयमादाय गच्छेः ।
अन्तःसारं घन तुलयितुं नानिलः शक्ष्यति त्वां
रिक्तः सब्बैा भवति हि लघुः पूर्णता गौरवाय ॥

What medical theory of the Hindus is alluded to here?

6.

वक्रः पन्था यदपि भवतः प्रस्थितस्ये तराशां

सोधोत्सङ्गप्रणयविमुखा मास्म भूषव्नथिन्याः ।

विद्युद्दामस्फुरितचकितैस्तत्र पैौराङ्गनानां

लोलापाङ्गैर्यदि न रममे लेोचनैर्वञ्चितोऽनि ॥

(a.) Why was the path to be devious ( बक्र ) ?

(b.) What other names of उज्जयिनी occur in your text-book? (c) Some commentators make रमसे, and others वञ्चितः, govern लोचनैः. Which do you think to be the correct construction, and why?

7.

च्चाराध्यैनं शरवणभवं देवमुझङ्गिताध्वा
सिद्धद्वन्द्वैर्जलकणभयाद्दीणिभिर्मुक्तमार्गः ।

व्यालम्बेथाः सुरभितनयालम्भजां मानयिष्यन्

खे।तोमूत्वा भुवि परिणतां रन्तिदेवस्य कीर्त्तिम् ॥

(a.) Turn the above into easy Sanskrit, using your own words, so far as you can.

(b) Account for ा in शरवण.

(c.) State what you may know about Rantideva.

(d.) Explain the Pauranik allusion contained in the sloka.

(e) What river is alluded to in the sloka, and what is its modern name?

8.

वेणीभूतप्रननुसलिलासावतीतस्य सिन्धः
पाण्डुच्छाया तटरुहतरुभ्रंशिभिर्जीवः ।
मौभाग्यं ते सुभग विरहावस्थया व्यञ्जयन्ती
काश्यं येन त्यजति विधिना स त्वयैवेोपपाद्यः ॥
तां कस्याच्चिद्भबनबलभो सुप्तपारावतायां
नीत्वा रात्रिं चिरविलसनात् खिन्नविद्युत्कलत्रः ।
दृष्टे स्वर्य्ये पुनरपि भवान् वादयेदध्वशेषं
मन्दायन्ते न खलु सुहृदामभ्युपेतार्थकृत्याः ॥
तामुत्तीर्य्य ब्रज परिचितभ्रूलता विभ्रमाणां
पक्ष्मात्क्षेपादुपरिविलसत्कृष्णशारप्रभाणाम् ।
कुन्दक्षेपानुगमधुकर श्रीषामात्मविम्बं
पात्रीकुर्व्वन् दशपुरबधूनेत्रकै। तूहलानाम् ॥

Write explanatory notes on the above slokas.

9. Translate into Sanskrit :

When one man has done well in the world, it is natural for the rest to wish to know by what means he prospered. If we make this inquiry respecting Franklin, we shall find satisfactory answers in the writings he has left to us He says : 'The way to wealth, if you desire it, is as plain as the way to market. It depends chiefly on two words-industry and frugality; that is, waste neither time nor money, but make the best use of both. Without industry and frugality, nothing will do; and with them, everything. After indus• try and frugality, nothing contributes more to the raising of a young man in the world than punctuality and justice in all his dealings.'

SANSKRIT.

Examiner—REV. DR. K. M. BANERJEA.

1. Translate the following passage into English :

राजा । वाचर्यात् । विदितमस्तु देवपादानां धनवृद्धिर्नाम वणिक बारिपथेोपजीवी नोव्यसनेन विपन्नः, स चानपत्यः, नत्य चानेककोटिसङ्ख्यं वसु, तदिदानों र जखतामापद्यते इति श्रुत्वा देवः प्रमाणमिति । सविषादम् । कष्टं खल्बनपत्यता, वेत्रवति | महाधनतथा बहुपत्नीकेनानेन भवितव्यं, तदन्विष्यतां यदि काचिदापन्नसत्त्वास्य भाय

स्थान ।

प्रती । दाणिं ब्जेव साकेदउरस्म सेट्टिणेो दुहिदा णिव्वुत्तपुंसवणा जाचा से सुणीचदि ।

राजा । स खलु गर्भः पिचाम्टक्यमर्हति गलैवममात्यं ब्रूहि ।

2. What social customs or institutions of law ooze out from the above lines ?

3. In what voice is भवितव्यं ?

4. Translate the following pasage into English from अथ पूर्वष्टतं

to the end.

शार्ङ्ग । शकुन्तले ! 12 णोतु भवती,
यदि यथा वदति चितिपस्तथा
त्वमसि किं पितुरुत्कुलया त्वया ।
अथ तु वेत्सि शुचि व्रतमात्मनः
पतिग्टहे तव दास्यमपि चमम् ॥

तिष्ठ, साधयामो वयम् ।

राजा। भास्तपखिन् ! किमच भवतीं विप्रलभ मे ? कुतः,
कुमुदान्येव शशाङ्कः, सविता बोधयति पङ्कजान्येव ।
वशिनां हि परपरिग्रहमंश्लेषपराङ्मुखी दृत्तिः ॥

शार्ङ्ग। चथ पूर्व्वष्टतं व्यसङ्गात् विस्मृतं भवेत् तदा कथमधर्म्मभीरोदीरपरित्यागः ?

राजा । भवन्तमेवाच गुरुलाघवं पृच्छामि ।

मूढः स्यामहमेषा वा वदेन्मिथ्येति संशये ।
दारत्यामी भवाम्याहा परस्त्रीस्पर्शपांशुलः ॥

पुरोधाः । विचार्य्यं । यदि तावदेवं क्रियताम्।

राजा | चनुशास्तु मां गुरुः ।

|

पुरोधाः । अत्रभवती तावदाप्रसवादस्मद्गृहे तिष्ठतु ।
राज । कुत इदम् ? ।

पुरोधाः । त्वं साधनैमित्तिकैरुपदिष्टपूर्वः प्रथममेव चक्रवर्त्तिनं जनयिष्यतीति, स चेन्मुनिदै । त्रिस्तलचणेोपपन्नो भविष्यति, ततोऽभिनन्द्य शुद्धान्तमेनां प्रवेशयिष्यसि, विपर्य्यये त्वस्याः पितुः समीपगमनं स्थितमेव ।

5. Derive चक्रवर्षिनं and शुद्धान्तं.

6. What is the peculiar force of the following words in the text :

उत्कुलया, व्रतं, चमं, विप्रलभसे, बोधयति, वशिनां गुरुलाघवं, परिग्रहः, साधनैमित्तिकैः, and तलक्षणं.

शार्ङ्ग । कोकिलशब्दं वचयित्वा । भगवन !

धनुभतगमना शकुन्तला तरुभिरियं वनवासबन्धभिः ।
परभ्टतविरुतं कलं यतः प्रतिवचनीकृतमेभिरात्मनः ॥
रम्यान्तरः कमलिनी हरितैः सरोभि-
छायाद्रुमैर्नियमितार्कमरीचितापः ।
भूयात् कुशेशयरजोम्मृदुरेणरस्याः
शान्तानुकूलपवनच शिवव पन्थाः ॥

7. Analyse and give the meaning of the following compounds : अनुमतगमना, वनवासबन्धुभिः परभृतविषतं प्रतिवचनीकृतं and नियमितार्कमरीचितापः .

8. Who were the persons mentioned in the following two lines, and what is the meaning of सेव ?

ययातेरिव शर्मिष्ठा भर्तुर्बहुमता भव ।

पुत्रं त्वमपि सम्राजं मेव पुरुमवाप्नुहि ॥

9. What is the subject of the following passage ?

मी वेदिं परितः नतविष्णाः

समिदन्तः प्रान्तसंस्तीर्णदर्भः |

स्वपघ्नन्तेा दुरितं हव्यगन्ध

वैतानास्त्वां वक्रयः पावयन्तु ॥

10. What is the meaning of अपघ्नन्तो दुरितं and बैताना: ?

11. Translate the following passage into your own vernacular :तचागारं धनपतिग्टहादुत्तरेणास्मदीयं

दूराक्षक्ष्यं सुरपतिधनुस्वारुणा तोरणेन ।
यस्योद्याने कृतकतनयः कान्तया वर्द्धिते। मे
हस्तप्राप्यस्तवकनमितो बालमन्दारवृक्षः ॥
वापी चास्मिन्मरकतशिलाबद्धसेोपानमार्गी
हेमेश्छन्ना कमलकुसुमैः स्निग्धवैदूर्य्यनालः ।
यस्य।स्तोये कृतवसतयो मानसं सन्निएं
न ध्यास्यन्ति व्यपगताचस्त्वामपि प्रेक्ष्य हंसाः ॥

तस्यास्तीरे रचितशिखरः पेशलैरिन्द्रनीलैः
क्रीड़ाशैलः कनककदली वेष्टन प्रेक्षणीयः ।
महिन्याः प्रिय इति सखे चेतसा कातरेण

प्रेक्ष्योपान्त स्फुरिततड़ितं त्वां तमेव स्मरामि ॥

रक्त। शेोकस्थल किशलयः केशरस्तत्र कान्तः
प्रत्यासन्नः कुरुवकष्टतेर्माधवीमण्डपस्य |

एकः सख्यास्तव सह मया वामपादाभिलाषी

कांक्षत्यन्यो वदनमदिरां दोहदश्छद्मनाऽस्याः ॥

N.B.--The words in the original should not be reproduced in the translation except where it may be absolutely necessary.

12. State all proper names mentioned or referred to in the above lines.

13. What is meant by and

what popular ideas are indicated thereby ?

in the last two lines, and

14. Is there anything in the above lines to suggest the locality of the speaker's house?

15. What is implied in the word कृतवसतयः, followed in the next line by न धास्यन्ति ?

हस्ते लीलाकमलमलकं बालकुन्दानुविद्धं

नीता लोध्रप्रसवरजसा पाण्डुतामाननत्रीः ।
चूड़ापाशे नवकुरुवकं चारुकर्णे शिरीषं

सीमन्तेऽपि त्वदुपगमजं यत्र नीपं बधूनां ॥

16. What personal decorations of ladies are here described. Mention the articles used, and show how they were used. 17. What governs पाण्डुतां ?

ARABIC POETRY.

Examiner-MAULVI KABIR-UDDIN AHMED.

1. Translate literally into English, with explanatory notes, where necessary.

قال مسور بن زياد الحارثي حين عرض عليه سعيد بن

**

العاصي سبع ديات فابي بعد الذي بالنعف نعف كويكبا . رهينة رمس ذي تراب و جندل

اذكر بالبقيا على من اصابني . و بقياي اني جاهد غير موتل

*