ὁ ἀξιομακάριστος Κλήμης, ὁ Πέτρου και Παύλου A nunc successit beatissimus Clemens Petri et Pauli ἀκουστής. Καὶ νῦν προσέθηκας ἐπ' αὐτῷ ἑκατονταπλασίως (69), καὶ προσθείης 43 (70) γε ἔτι, ὦ αὕτη (71)· Σφόδρα ἐπεθύμουν ἐλθεῖν πρὸς ὑμᾶς (72, ὥστε 48 συναναπαύσασθαι (75) ὑμῖν· ἀλλ' οὐκ ἐν ἀνθρώπῳ ἡ ὁδὸς αὐτοῦ (74). Επέχει γὰρ μου τὴν πρόθεσιν, οὐ συγχωροῦσα εἰς πέρας ἐλθεῖν, ἢ στρατιωτική φρουρά. Αλλ ̓ οὔτε ἐν οἷς εἶμι, δρᾶν τι, ἢ παθεῖν οἷός τε ἐγώ, Διὸ δεύτερον τῆς ἐν φίλοις παραμυθίας τὸ γράμμα λογιζόμενος, κατασπάζομαι τὴν ἱεράν σου ψυχήν, παρακαλῶν 45 (75) προσθῆναι 46 τῷ τόνῳ (76). Ο γὰρ παρὼν πόνος ἀλίγος, ὁ δὲ προσδοκώμενος μισθός πολύς. V. Φεύγετε 48 (77) τοὺς ἀρνουμένους τὸ πάθος Χριστοῦ, καὶ τὴν κατὰ σάρκα γέννησιν· πολλοὶ δὲ εἰσιν ἄρτι οἱ ταύτην νοσοῦντες τὴν ἀῤῥωστίαν. Τὰ δέ ἄλλα σοι παραινεῖν εύηθες· κατηρτισμένῃ μὲν παντὶ ἔργῳ καὶ λόγῳ ἀγαθῷ, δυναμένῃ δὲ καὶ ἄλλους νουθετεῖν. ἐν Χριστῷ. Ασπασαι πάντας τοὺς ὁμοίους σου 49, ἀντεχομένους τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας ἐν Χριστῷ (78). Ασπάζονται σε οἱ πρεσβύτεροι, καὶ οἱ διάκονοι, καὶ πρὸ πάντων ὁ ἱερός Ήρων 50 (79). Ασπάζεται σε Κασσιανὸς ὁ ξένος μου καὶ ἡ ἀδελφή μου ή δε γαμετὴ αὐτοῦ, καὶ τὰ φίλατατα αὐτῶν τέκνα (80). Εῤῥωμές 411,Const. ap. V, 46 42 al, πρόσθες. 48 al. και. 47 al. πόνῳ. 48 al. Φεύγε. 49 al. σοι. 50 al. Εἴρων. B Petavianus hic « Anemcletum » legat. Noster interpres « Cletum » hic habet; quomodo et legendum contendit Baronius, ad an. 69, § 38, et an. 93, « 1, 7. Turrianus vero (Pro epistolis pontificum, lib. 11, cap. 10), « Linum » hic reponendum esse existimat sive hic error, inquit, ex exemplari Græco epistolarum Ignatii parum emendato fluxerit, sive Eusebium et Irenæum sequens ita Morelius corrigendum esse putaverit: neutrum enim affirmo. Hoc solum admonere volui, in exemplari vetustissimo et emendatissimo bibliothecæ Medicea Florentina non 'Ανακλήτῳ, sed Λήνῳ esse, quæ lectio (id quod magnam fidem facere debet) cum Clemente convenit, qui in libro VII De constitutionib. apost. sic ait in extremo capite in persona Petri : « Post mortem vero Lini Clemens est a me Petro secundus ordinatus. «< Verum de Morelii correctione frustra suspicionem ille movet: cum monuerit in notis ipse Morelius, codicem Pacei habuisse 'Αναγλήτῳ, illum videlicet Augustanæ bibliothecæ veterem ms. ex quo primam harum epistolarum editionem Græcam adornavit Valentius Paceus. Unius vero Irenai (ut de Eusebio nihil dicam) tanta hic est auctoritas, ut jure merito et Pseud-Ignatio præferri de- D beat (Si Florentini codicis lectionem, ut ipsius germanam, admittamus), et Pseudo-Clementi, ita præsertim sententiam suam, Petri nomine, proponenti : Τῆς Ῥωμαίων Ἐκκλησίας Αῖνος μὲν ὁ Κλαυ δίας πρῶτος ἀπὸ Ηαύλου. Κλήμης δὲ μετὰ τὸν Λίνου θάνατον ὑπ' ἐμοῦ Πέτρου δεύτερος ἐχειροτονήθη. Episcopus Ecclesiæ Romanorum Linus quidem Claudia filius a Paulo primus, post mortem vero Lini Clemens a me Petro secundus ordinatus est. >> Haud facile enim concesserint Romanenses, primum se episcopum a Paulo accepisse ; et ut Clementem ipsum a Petro, morte jam imminente, ordinatum fuisse fortasse non negaverint; ita ante illud tempus, Potro non modo vivente, sed etiam ecumenicum pontificatum (ut illli volunt) administrante episcopatum Romanum obtinuisse quod et in 1. vi, Constitut. c. 8, et hic 1. vi, c. 47, Clemens iste innuit) ægre admodum, opinor, admiserint, USLEB. auditor 41. Et nunc adjecisti his centuplum ; atque insuper adjicias, o tu. Vehementer cupivi venire ad vos, ut una vobiscum conquiescerem: verum non ett in homine via ejus. Impedit enim meum propositum militaris custodia, quæ non permittit ultra progredi. Sed nec in statu rerum, in quo versor, facere aut admittere quidquam possum.Quare secundum solatium inter amicos litteras esse ratus saluto sacram tuam animam, obsecrans ut ad vigorem tuum incrementa adjicias. Præsens namque labor, modicus ; merces autem quæ exspectatur, magna est. V. Fugite eos qui negant Christi passionem, ac ejus nativitatem in carne: multi autem jam sunt hoc morbo laborantes. De cæteris vero te admonere stultum esset; quæ et omnis operis et sermonis boni perfectionem consecuta es,aliosque in Christo exhortari potes. Saluta omnes tui similes,satagentes suæ in Christo salutis. Salutant te presbyteri et diaconi; et ante omnes sacer Heron. Salutat te Cassianus hospes meus, et soror mea atque uxor ejus et charissimi eorum liberi. Incolumen te corporali et spiritali salute, Dominus sanctificet in 44 Jer. x. 23. 45 al. παρακαλώ. 46 al. προσθεῖναι. 5t al. καὶ ἡ. (69) Εκατονταπλασίως. Ita codex Græcus Me diceus, et Nydpruccianus, cum utroque vetere Latino interprete : non ἑκατονταπλουσίως, ut in Augustano, Confer. Matth. xII, 23, et xix, 29. ID. ° (70) Πρόσθες. Mediceus : προςθείης . rectius. ID. (71) "Ω αὕτη. Vet. vulgat. « tu ipsa, » ut ex mss. reposuimus : non « teipsam », utin hactenus editis. Anglican. « o dilecta, » non male, quanquam Græcis etiam idem quod, « eia tu, » hoc valeat. Ib. (72) Σφόδρα ἐπεθύμουν ἐλθεῖν πρός ὑμᾶς. Paulum imitatur, in Rom. 1, 11, 12. Ib. (73) Καὶ συναναπαύσασθαι, Medicus; ὥστε συναναπαύσασθαι, quod et noster secutus est interpres. Ib. (74) Οὐκ ἐν ἀνθρώπῳ ἡ ὁδὸς αὐτοῦ, Ita et noster interpres ; ex Jerem. x, 23 ; sed vetus vulgatus : « non mihi fuit opportunum. » Ib. (73) Παρακαλώ. Παρακαλών, legit codex Mediceus Græcus, et uterque vetus interpres Latinus. ID. (76) Πόνῳ. Codex Medicus et Augustanus, τόνῳ legit; Nydpruccianus, πόνῳ. Cui favet et quod proxime sequitur : ὦ γὰρ παρών πόνος ὀλίγος. ID. (77) Φεύγε. Codex Mediceus: φεύγετε, pluraliter; quo modo etiam legitur non solum in nostro interprete, sed etiam in Magdalenensi vulgatæ interpretationis exemplari. Io. (78) Ασπασαι πάντας τοὺς ὁμοίους σοι ἀντεχομένους τῆς ἑαυτῶν σωτηρίας ἐν Χριστῷ Pro Cot codex Mediceus habet ou. Tota vero hæc periodus in editione vulgata Latina desideratur. ID. (76) Είρων. Εx Mediceo codice rectius edidit Vossius, Ἥρων, pro quo in nostro interprete legitur « Eron ; » in Vet. vulgat. « Hyron » vel « Hiron, » sic enim habent mss., non « Hyeron, » ut primi ; multoque minus, « Hieronymus, » ut pos teriores editores (prius illud nomen abbreviatum rati) exhibuerunt Non alius autem intelligendus quam « Heron » diaconus, ipsius Ignatii in episcopatu Antiocheno postea successor. ID. (80) Τὰ φίλτατα αὐτῶν τέκνα. Εx Græcis sup perpetuum : ac vidcam te in Christo potientem co- Α νην σαρκικὴν καὶ πνευματικὴν (81) ὑγείαν ὁ δὲ Κύ plenda est nostri interpretis versio: alias hiulca; « dilectissima ipsorum » [soboles] Filiorum etiam Cassiani mentio fit in Epistola ad Heronem (pag. 169) : Ασπασαι Κασσιανὸν τὸν ξένον μου, καὶ τὴν σεμνοτάτην αὐτοῦ ὁμόζυγον, καὶ τὰ φίλτατα αὐτῶν παιδία. USSER. (81) Εῤῥωμένην σε σαρκὶ καὶ πνεύματι. In Mediceo codice legitur : Ερωμένην σαρκικὴν καὶ πνευματικὴν ὑγείαν, ut et in Latino nostro interprete : « Valentem, carnalem et spiritualem sanitatem. » Vet. vulgat. « Incolumen te, carnali et spirituali salute. » ID. (82) ̔Αγιάσοι. ΑΙ. ἁγιάσει. Cod. Mediceus : ἁγιάσῃ ἀε!. Uterque Latinus interpres, « sanctificet sem per. » ID. (83) Τυχούσαν. Mediceus : τυγχάνουσαν. ID. Ο (84) Epistolae hujus prima illa verba : Ἀπὸ Συρίας μέχρι Ρώμης θηριομαχώ ( « A Syria Romam usque cum bestiis depugno ») ex Ignatii Epistola ad Romanos desumpta sunt; quæ deinde sequitur θηρίων ανθρωπομόρφων appellatio (i.e.« ferarum humanam formam prae se ferentium ») ex Epistola ad Smyr naos, Tum illis, Αλλ' οὐδενὸς λόγον ποιοῦμαι οὐδὲ ἔχω τὴν ψυχὴν τιμίαν ἐμαυτῷ, ex oratione Pauli ad Ephesios (Act. xx, 24) huc translatis; ad Ignatii Epistolam ad Romanos denuo redit hic artifex, et quæ ibi habentur plane flammea [Πῦρ, καὶ σταυρός, θηρίων τε συστάσεις, σκορπισμοὶ ὀστέων, συγκοπαί μελῶν, ἀλυσμοὶ ὅλου τοῦ σώματος, καὶ κολάσεις τοῦ διαβόλου εἰς ἐμὲ ἐργέσθωσαν, ἵνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχω « Ignis, crux, ferarum concursus, ossium discerptiones, membrorum concisiones, totius corporis solutio, et diaboli tormenta in me veniant; tantummodo ut Jesum Christum nanciscar, satis D languide hic expressit. Εντοιμός εἰμι πρὸς πῦρ πρὸς θηρία, πρὸς ξίφος, πρὸς σταυρόν· μόνον ἵνα Χριστὸν ἴδω. « Paraium me offero igni, feris, gladio, cruci ; tantummodo ut Christum videam. » Atque ex hisce centonibus consarcinatum est hoc exordium. In Epistolæ progressu, veritas mortis Christi hoc argumento confirmatur: Επεί τίς χρεία δεσμῶν Χριστοῦ μὴ ἀποθανόντος ; τίς χρεία ὑπομονῆς; τίς χρεία μαστίγων ; « Quæ enim vinculorum utilitas, Christo non mortuo ? quæ utilitas tolerantiæ ? quæ utilitas flagrorum ? quo modo disputavit et Ignatius in Epistola ad Trallianos: Τίνος ένεκεν ἐγὼ δέδεμαι, καὶ εὔχομαι θηριομαχῆσαι ; δωρεὰν οὖν ἀποθνήσκω ; << Cujus rei gratia ego vinctus sum, et opto ut feris objiciar ? Frustra morior itaque ? » Tum absoluta hæreticorum refutatione, et præmisso illo voto, quod (ex Pauli Epistola ad Philemonem desumptum) apud Ignatium toties occurrit : Οναίμην ὑμῶν ἐν ριος ἁγιάσῃ (82) ἀε!· καὶ 58 ἴδοιμί σε ἐν Χριστῷ τυγχάνουσαν 54 (83) τοῦ στεφάνου. ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΝ ΤΑΡΣΩ ΙΓΝΑΤΙΟΣ (84) . Ἰγνάτιος, ὁ καὶ Θεοφόρος, τῇ σεσωσμένῃ ἐν Χρι στῷ Ἐκκλησίᾳ, ἀξιεπαίνῳ 55, καὶ ἀξιομνημονεύτῳ, καὶ ἀξιαγαπητῷ (85), τῇ οὔσῃ ἐν Ταρσῷ, ἔλεος, εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ Πατρὸς, καὶ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, πληθυνθείη διὰ παντός (86). Ι. Ἀπὸ Συρίας μέχρι Ῥώμης θηριομαχῶν οὐχ ὑπὸ ἀλόγων θηρίων βιβρωσκόμενος (87)· ταῦτα γὰρ, ὡς ἴστε, Θεοῦ θελήσαντος, ἐφείσαντο τοῦ Δανιὴλ' ὑπὸ 54 al. τυχούσαν. 58 al. ἀξιεπαινέτῳ. 56 Dan. νι Κυρίῳ. « Fruar vobis in Domino, » ad præcepta ecclesiastica et moralia descendit: qua in aliis epistolis totidem verbis legi ait Vedelius; exceptis aliquot quæ a stellione conficta sunt. Ubi præceptum de episcopi, presbyterorum,diaconorum et populi subordinatione, hoc claudi epiphonemate animadverte; Αντίψυχος ἐγὼ τῶν φυ λαττόντων ταύτην τὴν ευταξίαν, ut in Edistola ad Polycarpum : Αντίψυχον ἐγὼ τῶν ὑποτασσομένων ἐπισκόπῳ, πρεσβυτερίῳ, διακόνοις (ἀντίψυχος enim, εἰ ἀντίψυχον promiscue in hisce Ignatianis passim usurpatur; ut in Prolegomen. cap 5 videre licet: et reliqua omnia communi hoc epilogo : Ταῦτα οὐκ ἐπίτάττω, ὡς ὢν τί, εἰ καὶ δέδεμαι, ἀλλ' ὡς ἀδελφὸς ὑπομιμνήσκων «Hæc non impero, quasi sim aliquid, tametsi vinctus sum; verum ut frater commonefacio,» juxta illud alterius Epistola ad Ephesios : Οὐ διατάσσομαι ὑμῖν, ὡς ἂν τί· εἰ γὰρ καὶ δέδεμαι διὰ τὸ ὄνομα, οὔπω ἀπήρτισμαι ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ • Non præcipio vobis, quasi sim aliquid : quamvis enim vinctus sum propter nomen ejus, necdum tamen perfectus sum in Christo Jesu. » Postremum locum salutationes occupant: quarum princeps ista: Ασπάζονται ὑμᾶς αἱ ἐκκλησίαι Φιλιππησίων, όθεν καὶ γράφω ὑμῖν· « Salutant vos ecclesia Philippensium, unde et scribo vobis. » An quia Paulus Philippensium episcopos appellavit pluraliter (Philipp 1, 1), Philippensium quoque ecclesias plurali numero auctor hic commemorandas putaverit ; an quod aliæ Philippis, ut metropoli, subjectæ fuerint ecclesiæ, quærant alii. Modus certe loquendi novus est, nec alibi facile obvius. UssER. (85) ̓Αξιεπαινέτῳ, καὶ ἀξιομνημονεύτῳ, καὶ αξιαγαπητῷ. Codex Mediceus, ἀξιεπαίνῳ, καὶ ἀξιομν... καὶ ἀξιαγαπ. ID. (86) Πληθυνθείη διὰ παντός. Noster interpres, recte : multiplicetur semper. » At vetus vulgatus: quasi legisset in prima persona, Πληθυνθείην διὰ παντός, ab hoc incipit ipsum corpus epistolæ, et transfert : « Satiatus sum in omnibus, » quod Jacobus Faber interpretatur: « Saturatus sum, repletus sum malis et crudelitatibus eorum qui me ducunt, per omnia ; » indeque « fervidam martyris pietatem » colligit. In ms. tamen Baliolensi, « sanatus ; » in Micropresbytico, et edit. Colon. ann. 1557, « sauciatus, » legitur. In edit. Colon ann. 1536, « Sauciatus . in textu, « satiatus » in margine ponitur. Ib. (87) Βιβρωσκόμενος. « Comestus, vertit uterque vetus interpres licet in vulgato Jacobus Faber substituerit «voratus. » ID. δὲ 57 (88) άνθρωπομόρφων (89), οἷς ὁ ἀνήμερος θὴρ A feris humanam gerentibus formam ; in quibus imἐμφωλεύων 58 νύττει (90) με όσημέραι καὶ τιτρώσκει· ἀλλ' οὐδενὸς λόγον ποιοῦμαι τῶν δεινῶν (91), οὐδὲ ἔχω τὴν ψυχὴν τιμίαν ἐμαυτῷ, ὡς ἀγαπῶν 61 (92) αὐτὴν μᾶλλον ἢ τὸν Κύριον. Διὸ ἕτοιμός εἰμι πρὸς πῦρ, πρὸς θηρία, πρὸς ξίφος, προς σταυρόν μόνον ἵνα τὸν Χριστὸν ἴδω (93) τὸν Σωτηρά (94) μου και Θεὸν, τὸν ὑπὲρ ἐμοῦ ἀποθανόντα. Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς ἐγὼ ὁ δέσμιος Χριστοῦ, ὁ διὰ γῆς καὶ θαλάττης ἐλαυνόμενος· στήκετε ἐν τῇ πίστει, ἑδραῖοι γίνεσθε, ὅτι δίκαιος ἐκ πίστεως ζήσεται γίνεσθε ἀκλινεῖς, ὅτι Κύριος κατοικίζει μονοτρόπους 64 (95) ἐν οἴκῳ. 68 1. Έγνων ὅτι τινὲς τῶν τοῦ Σατανᾶ ὑπηρετῶν ἐβουλήθησαν ὑμᾶς ταράξαι· οἱ μὲν, ὅτι Ἰησοῦς δοκήσει ἐσταυρώθη 66 (96), καὶ δοκήσει ἀπέθανεν 68· οἱ δὲ, ὅτι οὐκ ἔστιν Υἱὸς τοῦ Δημιουργοῦ· οἱ δὲ, ὅτι αὐτός ἐστιν ὁ ἐπὶ πάντων Θεός (97)· ἄλλοι δὲ, ὅτι ψιλός ἄνθρωπός ἐστιν· ἕτεροι δὲ, ὅτι ἡ σὰρξ αὕτη οὐκ ἐγεί ρεται (98), καὶ δεῖ τὸν ἀπολαυστικὸν (99) βίον ζην καὶ μετιέναι 60 (1)· τοῦτο 70 (2) γὰρ εἶναι πέρας τῶν ἀγαθῶν τοῖς μετ' οὐ πολὺ φθαρησομένοις. Τοσούτων κακῶν ἐσμὸς εἰσεκώμασεν (3). Ἀλλ ̓ ὑμεῖς οὐδὲ πρὸς ὥραν εΐξατε τῇ ὑποταγῇ αὐτῶν (4). Παύλου γάρ ἐστε πολῖται (5) καὶ μαθηταί, τοῦ ἀπὸ Ἱεροσσολύ μων καὶ κύκλῳ μέχρι τοῦ Ἰλλυρικοῦ πεπληρωκότος τὸ Εὐαγγέλιον, καὶ τὰ στίγματα τοῦ Χριστοῦ ἐν τῇ σαρκὶ περιφέροντος. 11. Οι μεμνημένοι, πάντως γινώσκετε ὅτι Ἰησοῦς ὁ Κύριος 16 (6) ἀληθῶς ἐγεννήθη ἐκ Μαρίας, γενόμενος mitis illa fera latitans,me quotidie pungit et vulnerat 59 : sed nihil horum malorum vereor ; nec facio animam meam pretiosiorem quam me 6o, ut eam plus amem quam Dominum. Quare paratus sum ad ignem, ad bestias, ad gladium, ad crucem, dummodo Christum videam, Salvatorem et Deum meum, qui propter me mortuus est. Obsecro itaque vos ego vinctus Christi, qui terra marique exagitor; state in fide 68 ; este in ea firmi.quia justus ea fide vivit 63; estote immobiles, quia « Dominus inhabitare facit unius moris in domo . » II. Novi quod quidam ministrorum Satanæ voluerint vos turbare; quorum alii asseverant. Jesum opinione tantum natum esse, opinione crucifixum et mortuum ; alii vero,eum non esse Filium B Creatoris nonnulli vero, ipsum esse super omnia Deum; alii merum hominem esse; alii autem,quod hæc caro non resurgit, et quod voluptuaria vita vivenda sit, atque amplectenda; hanc enim esse finem bonorum, iis qui paulo post interituri sint ". Tot malorum examen petulanter irrupit. At vos «neque ad horam cessistis subjectione 72»erga illos. Pauli enim estis cives et discipuli ; qui ab Hierosolymis per circuitum usque ad Illyricum evangelicam explevit prædicationem 73, et stigmata Christi in carne sua circumtulit 7. >> 111. Cujus memores, prorsus cognoscitis quod Jesus Dominus vere natus est ex Maria, factus de 57 al. ἀλλὰ, 68 al. ἐμφωλεύει ὅς. 59 Ad Smyrn. 60 Act. xx, 24. 61 al. ἀγαπᾶν. 62 1 Cor. xvi, 13. 63 Habac. 11' 4 ; Gal. I, 11. 64 al. ομοτρόπους. 65 Psal. Lxvi, 7. 66 al. ἐγεννήθη. 67 αἱ ἐσταυρώθη. 68 al. ἐγήγερται. 69 al βίον μετιέναι, 7 al. τοῦτον, " Const. ap. vi, 26. 6 Gal. I, 5. 78 Act. 1x, xx! et xxn; Rom. xv, 19. 74 Gal. vi 17. 78 al. Χριστός. (88) 'Αλλ' ὑπό. Medic. ὑπὸ δέ. USSER. (89 ̓Ανθρωπομόρφων. « Quid enim interest (ait in Offic. 1. Cicero) utrum ex homine se convertat quis in belluam, an in figura hominis im manitatem gerat bellum ? » De θηρίοις ανθρωποει δέσι, etiam in u Clementinarum Constitutionum lib., cap. 21, facta reperitur mentio. Vid. not. in Epist ad Smyrn. ID. (90) Εμφωλεύει, ὅς νύττει. Cod. Mediceus : ἐμφωλεύων νύττει, et noster interpres : «latitans pungit. » ID. (91) Αλλ' οὐδενὸς λόγον ποιοῦμαι τῶν δεινῶν. Ex Act. xx, 24. Noster interpres: « Sed de nullo sermonem facio durorum. » Vetus vulgatus : « Sed nulli iniquorum istorum facio sermonem,» longe a scriptoris mente. Ib. (92) Ὡς ἀγαπῶν. Ἂν ἀγαπῶν edidit Mæstræus: quo modo et codex Mediceus legit, et noster vertit interpres. ID. (93) Ἵνα Χριστὸν δω. Anglican. « Jesum Chri stum sciens. » ID. (3) Τοσούτων κακῶν ἔσμὸς εἰσεκώμασεν. Αnglican. « Tantorum malorum multitudo eos inebriavit.» Vet. vulgat.« Qui quidem illis multorum agger cumulatus est, pro quo Jacobus Faber edidit: « Quibus quidem multorum malorum ager cumulatus est. «Morelius : « Tot malorum examen petulantibus irrupit. Brunnerus: » Tantumne gregem malorum tam petulanter irrupisse ! » Vairlenius: «Tantorum malorum agmen impudenter se ingessit. » Mæstræus « Tantorum malorum agmen se petulanter ingessit. » Siquidem verbum εσκωμάζειν (inquit) quo auctor utitur, « lascivire, bacchari et protervia, qualis est comessantium, uti, » Budæo teste, significat. ID. (4) Οὐδὲ πρὸς ὥραν εἴξατε τῇ ὑποταγῇ αὐ τῶν. Ex Galat. u, 5. Ita et noster interpres : «Neque ad horam veniatis sub subjectionem ipsorum,» ubi vetus vulgatus habet : « Sed vos non intendatis eorum» (hoc enim solum in Baliolensi et Magdalenensi ms. reperio), vel,« mendaciis eorum,» ut alii habent codices. ID. (5) Παύλου γάρ ἐστε πολῖται, « Tarsensem » enim fuisse Paulum, ex Act. ix, 11, 21, 36, et xxi, 3, notum est. Vid. Epiphan. Advers. Ebionæos, hæres. 30. ID. (6) Ο Κύριος. Ita Cod. Nydpruce., Florentin Me diceus et noster interpres. Augustan. ὁ Χριστός.ID. muliere : ac revera crucifixus est. Mihi enim, in- Α ἐκ γυναικός· καὶ ἀληθείᾳ ἐσταυρώθη. Ἐμοὶ γὰρ quit,«absit gloriari,nisi in cruce Domini Jesu 76. » Et vere passus est, et mortuus est, ac resurrexit. Si passibilis enim,inquit,«Christus, si primus ex mortuorum resurrectione *. Et : Quod mortuus est,peccato mortuus est semel ; quod autem vivit, vivit Deo 78. » Quæ namque vinculorum utilitas,Christo non mortuo ? quæ utilitas tolerantiæ? quæ utilitas flagrorum? Cur tandem, Petrus quidem crucifixus est ; Paulus vero et Jacobus gladio truncati 80 ? Joannes autem in Patmo relegatus est 81 ; Stephanus autem lapidibus interemptus fuit a Judæis, qui Dominum trucidarunt ? Verum nihil horum temere factum 83. Revera enim ab impiis crucifixus est Dominus. " Β IV. Et quod hic ipse qui ex muliere natus est, Filius est Dei et qui crucifixus est, primogenitus est omnis creaturæ, ac Deus Verbum : et ipse fecit omnia. Dicit enim Apostolus : « Unus Deus Pater, ex quo omnia; unus Dominus Jesus Christus, per quem omnia 8.» Et iterum : « Unus enim Deus, et unus mediator Dei et hominum, homo Jesus Christus 85 et in ipso condita sunt universa in cœlo et in terra, visibilia et invisibilia: et ipse est ante omnes, et omnia in ipso constant 86. >> V. Et quod ipse non est super omnia Deus et Pater,sed Filius ipsius,dicit : « Ascendo ad Patrem meum et Patrem vestrum ; Deum meum et Deum vestrum s. Item : Cum subjecta fuerint illi omnia, tunc et ipse subjectus erit ei, qui subjecit ei omnia; ut sit Deus omnia in omnibus s. » Ergo alter est C qui subjecit,et qui est omnia in omnibus; et alter cui subjecta sunt, qui etiam cum omnibus subjici tur. φησὶ, μὴ γένοιτο καυχάσθαι, εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου τοῦ Ἰησοῦ. Καὶ ἀληθείᾳ ἔπαθε, καὶ ἀπέθανε, καὶ ἀνέστη. Εἰ παθητὸς γάρ, φησίν, ὁ Χριστός, εἰ πρῶτος ἐξ ἀναστάσεως νεκρῶν. Καί. Ο ἀπέθανε, τῇ ἁμαρτίᾳ ἀπέθανεν ἐφάπαξ· ὅ δὲ ζῇ, τῷ Θεῷ ζῇ. Ἐπεὶ τίς χρεία δεσμῶν (7), Χριστοῦ μὴ ἐπιθανόντος 79 ; τίς χρεία ὑπομονῆς ; τίς χρεία μαστίγων ; Τί δήποτε, Πέτρος μὲν ἐσταυροῦτο· Παύ λος δὲ καὶ Ἰάκωβος μαχαίρᾳ ἐτέμνοντο· Ἰωάννης δὲ ἐφυγαδεύετο ἐν Πάτμῳ· Στέφανος δὲ ἐν λίθοις ἀνῃ ρεῖτο παρὰ δὲ τῶν κυριοκτόνων Ἰουδαίων (8); ἀλλ ̓ οὐδὲν τούτων εἰκῆ (9). Αληθείᾳ γὰρ ἐσταυρώθη ὁ Κύριος ὑπὸ τῶν δυσσεβῶν. IV. Καὶ ὅτι οὗτος ὁ γεννηθεὶς (10) ἐκ γυναικός, Υἱός ἐστι τοῦ Θεοῦ· καὶ ὁ σταυρωθείς, πρωτότοκος πάσης κτίσεως, καὶ Θεὸς Λόγος· καὶ αὐτὸς ἐποίησε τὰ πάνε τα (11). Λέγει γὰρ ὁ Ἀπόστολος· Εἷς Θεὸς ὁ Πατὴρ, ἐξ οὗ τὰ πάντα· καὶ εἷς Κύριος Ἰησοῦς Χρι στὸς (12), δι' οὗ τὰ πάντα. Καὶ πάλιν· Εἰς γὰρ Θεός, καὶ εἰς μεσίτης Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων ανα θρωπος Ἰησοῦς Χριστός· καὶ ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς, ὁρατὰ καὶ ἀόρατα καὶ αὐτός ἐστι πρὸ πάντων, καὶ τὰ πάντα ἐν αὐτῷ συνέστηκε. γ. Καὶ ὅτι οὐκ αὐτός ἐστιν ὁ ἐπὶ πάντων Θεὸς καὶ Πατὴρ (13), ἀλλ ̓ Υἱὸς ἐκείνου, λέγει· ̓Αναβαίνω πρὸς τὸν Πατέρα μου καὶ Πατέρα ὑμῶν, καὶ Θεόν μου καὶ Θεὸν ὑμῶν. Καί· Όταν ὑποταγῇ αὐτῷ τὰ πάντα, τότε καὶ 88 αὐτὸς 80 ὑποταγήσεται (14) τῷ ὑποτάξαντι αὐτῷ τὰ πάντα, ἵνα ᾖ ὁ Θεὸς τὰ πάντα ἐν πᾶσιν. Οὐκοῦν ἕτερός ἐστιν ὁ ὑποτάξας, καὶ ὢν τὰ πάντα ἐν πᾶσι· καὶ ἕτερος, ᾧ ὑπετάγη, ὅς οι καὶ μετὰ πάντων ὑποτάσσεται (15). VI. Sed neque homo merus est, is per quem, et VI. Καὶ οὔτε ψιλὸς ἄνθρωπος, ὁ δι' οὗ (16), καὶ ἐν in quo facta sunt omnia. Omnia enim per ipsum fa- ᾧ γέγονε τὰ πάντα. Πάντα γὰρ δι' αὐτοῦ ἐγένετο. cta sunt 92. Quando faciebat cœlum, aderam illi; et Ηνίκα ἐποίει (17) τὸν οὐρανόν, συμπαρήμην αὐτ το Gal. vi, 14. " Act. xxvi, 23. 78 Rom. vi, 10. 7 al. ἀποθανόντος. 30 Act. πι, 2 1 Apoc. 1, 9. 8t al. πρός. 83 I. Const. ap. vui, 46. 94 1 Cor. viu, 6. & I Tim. Γ', 5. 8 Col. 1, 16, 17. & Joan. xx, 17. s8 al. ένα τότε, 19 al. αὐτὸς ὁ Υἱός. 30 1 Cor. xv, 28. 1 al. . 2 Joan. (7) Τίς χρεία δεσμῶν. Imitatio est loci Epistolæ ad Trallianos. USER. (8) Πρὸς τῶν κυριοκτόνων Ἰουδαίων. Vid. Prelegomen. c. 14. ID. (9) 'Αλλ' οὐδὲν τούτων εἰκῆ. Anglican. : « Sed nihil horum vane. » Vet. vulgat. : « Sed nec in hoc quidem est victoria, » ac si legisset : 'Αλλ' οὐδ ̓ ἐν τούτῳ νίκη. ID. (10) Καὶ ότι οὗτος ὁ γεννηθείς. Anglican. : « Et sic natus, » οὕτως legens, pro οὗτος. ID. (11) Τὰ πάντα. Post bæc ex Mediceo codice addendum est: Καὶ πάλιν. Noster quoque interpres habet hic : « Et rursus, » vetus vulgatus : « Eliterum. »> ID. (12) Χριστός. Additur in vetere vulgato interprete, ex Coloss. 1, 15 : « Qui est imago Dei invisibilis, primogenitus universæ creaturæ. » ID. (13) Ὁ ἐπὶ παντων Θεὸς καὶ Πατήρ. In Anglicano interprete xxl, in Græco Mediceo et Latino vetere vulgato και Πατήρ omittitur. Vid. Prolego men. cap. 12. ID. (14) Τότε καὶ αὐτὸς ὁ Υἱὸς ὑποταγήσεται. Μe ་ 3. D diceus : ἵνα τότε καὶ αὐτὸς ὑποταγήσεται, ubi κα superfluum est : ὁ Υἱός vero, ab utroque vetere Latino interprete æque abest. Ib. ὑποτάσσεται. Ita (15) Ος καὶ μετὰ πάντων Cod. Nydpruce. et Mediceus : non ᾧ καί,uti in Augustano perperam legitur. Anglican.: qui et cum omnibus subjicitur.»Vet. vulgat. : . qui et post haec omnia subjectus erit illi qui ei subdidit omnia. » ID. (16) Ὁ δι' οὗ. Ο, in Augustano codice omissus, in Mediceo, Florentino et Nydprucciano recte legitur. Ib. (17) Ηνίκα ἐποίει. Præmittitnr huic testimonio in editione vulgata Latina: «< sicut (ita enim habet Baliolensis ms.) et in libro Sapientiæ ipse de seipso refert, dicens. Ubi nota, locum ex viii Proverbiorum capite productum,in libro Sapientiæ repertum hic dici uti etiam apud Athanasium, in decretis synodi Nicænæ. Sic et in Constitutionib. apostolicis, lib. 1, cap. 7 (al. 8). loquitur pseudo-Clemens : Ma θωμεν, ἐν τῇ Σοφίᾳ τί λέγει ὁ ἅγιος λόγος. • Discamus, in Sapientia quid dicat sanctus sermo.» Et in ipso Missali Romano (mens. Jul.) exstat: « Le 96 99 τῷ, καὶ ἐκεῖ ἡμην παρ' αὐτῷ ἀρμόζουσα (18), καὶ A ibi eram penes illum componens; et adgaudebat mihi προσέχαιρε μοι καθ' ἡμέραν. Πῶς δ ̓ ἄν ὁ ψιλὸς ἄνω θρωπος ήκουσε· Κάθου ἐκ δεξιῶν μου; Πῶς δὲ καὶ ἔλεγε· Πρὶν Αβραὰμ γενέσθαι, ἐγώ εἰμι; Καί· Δόξασόν με τῇ δόξῃ σου ᾖ εἶχον πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι 98 (19) ; Ποῖος δὲ ἂνθρωπος ἔλεγεν ' (20)· Καταβέβηκα ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, οὐχ ἵνα ποιῶ τὸ θέ λημα τὸ ἐμὸν, ἀλλὰ τὸ θέλημα του πέμψαντός με ; Περὶ ποίου δὲ ἀνθρώπου ἔλεγεν· Ην τὸ φῶς τὸ ἀληθινὸν, ὃ φωτίζει πάντα ἄνθρωπον ἐρχόμενον εἰς τὸν κόσμον ἐν τῷ κόσμῳ ἦν, καὶ ὁ κόσμος δι' αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ ὁ κόσμος αὐτὸν οὐκ ἔγνω· εἰς τὰ ἴδια ἦλθε, καὶ οἱ ἴδιοι αὐτὸν οὐ παρέλαβον; Πῶς οὖν ὁ τοιοῦτος, ψιλὸς ἄνθρωπος, καὶ ἐκ Μαρίας ἔχων τὴν ἀρχὴν τοῦ εἶναι, ἀλλ ̓ οὐχὶ Θεὸς Λόγος, καὶ μονογενὴς Υἱός; Ἐν ἀρχῇ γὰρ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος (21). Καὶ ἐν ἄλλοις (22) Κύριος ἔκτισέ με ἀρ χὴν ὁδῶν αὐτοῦ, εἰς ἔργα αὐτοῦ· πρὸ τοῦ αἰῶνος ἐθεμελίωσέ με· πρὸ δὲ πάντων βουνῶν γεννά με. VII. Ὅτι δὲ καὶ ἂνισταται τὰ σώματα ἡμῶν, λέγει· VII. Quod autem et resurgunt corpora nostra, ̓Αμήν, λέγω ὑμῖν, ὅτι ἔρχεται ὥρα, ἐν ᾗ πάν- dicit: Amen dico vobis, quia venit hora in qua omτες οἱ ἐν τοῖς μνημείοις ἀκούσονται τῆς φωνῆς Res qui in mcnumentis sunt, audient vocem Filii τοῦ Υἱοῦ (23) τοῦ Θεοῦ, καὶ οἱ ἀκούσαντες ζή- Dei; et qui audierint, vivent . Et Apostolus: Oporσονται. Καὶ ὁ ̓Απόστολος (24) Δεῖ γὰρ τὸ φθαρτόν tet enim corruptibile hoc induere incorruptionem, et τοῦτο ἐνδύσασθαι ἀφθαρσίαν, καὶ τὸ θνητὸν mortale hoc induere immortalitatem. Quodque oporτοῦτο ἐνδύσασθαι ἀθανασίαν. Καὶ ὅτι δεῖ σωφρό tet temperate ac juste vivere, rursum dicit: Nolite νως ζῆν καὶ δικαίως 8 (25) πάλιν ο λέγει (26)· Μὴ errare : neque adulieri, neque molles, neque mascuπλανάσθε, οὔτε μοιχοί, οὔτε μαλακοί, οὔτε ἀρ lorum concubitores, neque fornicarii, neque maledici, σενοκοίται (27), οὔτε πόρνοι, οὔτε λοίδοροι, οὔτε neque ebriosi, neque fures, possunt regnum Dei posμέθυσοι, ούτε κλέπται, βασιλείαν Θεοῦ πλη- sidere 11. Et: Si mortui non resurgunt,neque Christus ρονομήσαι 10 (28) δύνανται. Καί Εἰ νεκροὶ resurrexit ; vana est igitur prædicatio nostra ; vana οὐκ ἐγείρονται, οὐδὲ Χριστὸς ἐγήγερται, κενὸν autem et fides vestra. Adhuc estis in peccatis vestris. ἄρα τὸ κήρυγμα ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ ἡ πίστις Ergo et qui dormierunt in Christo, perierunt. Si in 93 Prov. vult, 27, 30. 94 Psal CIX, 1. 05 al. δοξάσεις. 96 deest in al. 97 Joan. VIII 58. 9s al γενέσθαι, 99 Joan. XVII, J. 1 al. ἐρεῖ. 2 Joan. vi, 38. 3 Joan. 1, 9, 4 Joan. 1, 1. 5 Prov. viii. 22, 23, 25 6 Joan. ν, 25, 28. 1 1 Cor. xx, 53. 8 al. εὐσεβῶς. 9 al. καθὼς Παῦλος πάλιν. 10 al. οὐ κλρονομήσουσι VI, 9. quottdie 93 Quomodo autem merus homo audivit : Sede a dextris meis 94? Quo modo vero dicebat: Antequam Abraham fieret, ego sum 97 ? Et: Clarifica me claritate tua, quam habui priusquam mundus esset ? Qualis autem homo diceret: Descendi de calo, non ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me 2? De quo porro homine dici potuit : Erat lux vera, quæ illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum : in mundo erat, et mundus per ipsum factus est, et mundus eum non cognovit: in propria venit, et sui eum non receperunt s? Quo modo igitur hic, merus homo, ac ex Maria exsistentiæ habet exordium ; et non potius Deus Verbum, et unigenitus Filius? In principio enim erat Verbum, et Verbum erat apud Deum et B Deus erat Verbum 4. Et alibi: Dominus creavit me initium viarum suarum, in opera sua; ante sæculum fundavit me; et ante omnes colles generat me 5. 9 ctio libri Sapientiæ, cap. xxxι: Mulierem fortem quis inveniet? ut Guilielmum Eysengreineum ratio fugerit : qui in centenario 1 contra Magdeburgenses (part. vi, distinct 6), Ignatium affirmat citare multoties Sapientiæ librum; cum tamen ille liber in Judæorum canone non habeatur. » Atqui hoc tantum in loco Sapientiæ librum nominatum invenimus; eumque non alium, quam qui in ipso Judæorum habetur canone. UsSER. (18) ̓Αρμόζουσα. « Componens: » ut habet uterque vetus interpres. Itcet in vulgato, libri editi addant « cuncta, » et ms. Baliolensis « omnino. » Sed quia neque in ms. Magdalanensi et Petaviano, neque in Græco, neque in textu ipso originali, Prov. vm, 30, habebatur, additamentum illud omisi. Ib. (19) Δοξάσεις με τη δόξη ή είχον πρὸ τοῦ τὸν κόσμον γενέσθαι. Codex Mediceus: Δόξασόν με τῇ δόξῃ σου ή εἶχον πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι Textus originalis, Joann xvi, 5: Δόξασόν με σύ, Πάτερ, παρά σεαοτῷ τῇ δόξη ᾖ εἶχον, πρὸ τοῦ τὸν κόσμον εἶναι, παρὰ σοί. Noster Ignatii interpres: « Clarifica me. Pater, in Cantabrigiensi exemplari additur claritate quam habui, antequam mundus esst a te » Vulgatus vero : « Gloria illa glorifica ms (Pater, hic etiam in ms. Petaviano adjicitur), quam habui apud te prius quam mundus fieret. »> ID. (20) Ποῖος δὲ ἄνθρωπος ἐρεῖ. Cod. Mediceus έλεγεν hic habet, pro ἐρεῖ. A nostro vero interpreto I 11 1 Cor. ψιλός hic repetitur : « Qualis autem homo nudus, (21) Καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος. In editione vulgata Latina additur ex eodem capite 1 Evangelii secundum Joannem : « Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil. » Et paulo post: • Vi dimus gloriam ejus, gloriam tanquam Unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate ; » et iterum: «Unigenitus qui est in sinu Patris, ipse enarravit. » IB. (22) Καὶ ἐν ἄλλοις. Vet. vulgatus: • Qui et per Salomonem refert, dicens. » ID. (23) Τοῦ Υἱοῦ Non recte omissum in Mediceo codice. ID. (24) Καὶ ὁ ̓Απόστολος. Vet. vulgat. « Quod etiam Apostolus confirmat, dicens. » ID. (25) Καὶ ὅτι δεῖ σωφρόνως ζῆν καὶ δικαίως, καθὼς Παῦλος πάλιν λέγει. Cod. Mediceus: καὶ ὅτι δεῖ σωφρόνως [καὶ] εὐσεβῶς ζῆν, πάλιν λέγει. Noster interpres : « Et quoniam (vel quia) oportet temperate vivere et juste Deo ; rursus. » Vetus vulgat. : « Et quia oportet caste ac juste vivere, secundum quod (sic enim habet Magdalenensis et Petavianus ms.) iterum dicit » ID. (26) Καθὼς Παῦλος. Cod. Nydpruccianus: αὐτὸς ὁ Παῦλος. ΙD. (27) ̓Αρσενοκοίται. Cod. Mediceus : πόρνοι. ID. νανται. ID. |