ptus quam per verbum alterum, scripsit. Clemens A psit: «Quippe cum esset sub Claudio Cæsare, a quo Alexandrinus Stromat. 1. v : « Moses permisit vesci iis, quæ habent fissam ungulam et quæ ruminant, μηνύων, φησὶν ὁ Βαρνάβας, κολλάσθαι δεῖν μετά τῶν φοβουμένων τὸν Κύριον, significans, inquit Barnabas oportere adhærere iis qui timent Dominum,» et cætera bene multa,quæ apud Clementem sequuntur,et nunc in epistola Barnabæ reperiuntur.Lib.11: Παραθεμένῳ μάρτον τον ἀποστολικὴν Βαρνάβαν (5 δὲ τῶν ἑβδομήκοντα ἦν, καὶ συνεργός του Παύλου) κατὰ λέξιν ὧδέ πως λέγοντα. Ubi adducuntur duæ longiores ex eadem epistola quæ nunc exstat. Lib. eodem,Εἰκότως οὖν ὁ ἀπόστολος Βαρνάβας. Αφ' οὔ, θησὶν, ἔλαβον μέρους, et cætera. Ac rursus: Αμέλει μυστικῶς ὁ Βαρνάβας: «Ὁ δὲ Θεὸς ὁ τοῦ παντὸς

etiam statua honoratus esse dicitur.› Quinque libros fuisse a Papia conscridtos asserit Irenæus: Sed cum verba ex illis citat, eodem modo loquitur: Et adjecit dicens: Hæc autem credibilia sunt credentibus, Et, Juda,inquit,proditore non credente, et interrogante, etc. Ita etiam in Proœmio, załù; úñò toŬ κρείττονος ἡμῶν εἴρηται, cum elegantem similitu dinem ab antiquo scriptore mutuatur. Cum prolixas e ex Valentinianorum scriptis recitat, ita præfatur : Τοῦτο πείθουσι τοὺς ἀνοήτους, αὐταῖς λέξεσι λέγοντες οὕτως, et : Ἰωάννην τὸν μαθητὴν τοῦ Κυρίου (διδάσκουσι τὴν πρώτην ὀγδοάδα μεμηνικές ναι, αὐταῖς λέξεσι λέγοντες οὕτως, etc.: φασὶ δὲ οὔ τοι ὡς ἐπὶ τὸ ὑψηλότερον καὶ γνωστικώτερον ἐπε

κόσμου κυριεύων, φησὶ,δώῃ καὶ ὑμῖν σοφίαν.» Εt l. v : Β κτεινόμενοι τὴν πρώτην τετράδα οὕτως, et: πανυπερἈλλὰ καὶ Βαρνάβας, ὁ καὶ αὐτὸς συγκηρύξας τῷ Αποστόλῳ, κατὰ τὴν διακονίαν τῶν ἐθνῶν, τὸν λόγον « Απλούστερον, φησίν, ὑμῖν γράφω, ἵνα συνίητε, » εἶθ ̓ ὑποβὰς ἤδη σαφέστερον γνωστικῆς παραδόσεως ἔχνος παρατιθέμενος λέγει. Ita Clemens Barnabam multa dixisse, nec aliquid scripsisse testatur, cum tamen ea omnia in epistola Barnabæ attributa exstent, nec ad apophthegmata referri possunt. Sic Veteres omnes locuti sunt. In eumdem modum scripsit Eusebius, in quem scripserat Irenæus. Hic: «Meminit epistolarum Ignatii Irenæus ita dicens, id est scribens; ille : « Quidam de nostris dixit, » id est scripsit. Adeo huic phrasi addictus est Irenæus, ut Scripturam ipsam dicere scribat. Lib. 11, cap. 2: Et hic ergo a Verbo ejus factus est, sicut Scriptura Geneseos dicit. » Et de Hermæ Pastore loquens lib. iv, cap. 37: « Bene ergo pronuntiavit Scriptura quæ dicit: « Primo omnium crede quoniam unus est Deus. » Quoties sententiam cujuscunque auctoris producit,non eum scripsisse, sed dixisse ait. Ita de antiquissimis poetis loquitur: « Quæ Hesiodus ait de Pandora. De quibus Homerus poeta dixit: » ὡς δὲ θεοὶ πὰρ Ζηνὶ καθήμενοι ἠγορόωντο, et rursus: «< Accusabit eos Homerus, proprius ipsorum poeta, ipso dicente hæc :

Εχθρὸς γάρ μοι κεῖνος...

Eodem modo de philosophis, de Anaxagora, Empedocle, Democrito, Platone loquitur, cum non ad eorum dica sive apophthegmata, sed scriptas sententias respicit. Pariter prophetas et apostolos citat: «Propter hoc et Paulus apostolus ait ad Corinthios, et alibi: Dicebat ad Corinthios. Bene in prophetia Malachias ait: Tales presbyteros nutrit Ecclesia, de quibus et propheta ait: Et dabo principes tuos in pace et episcopos tuos in justitia.»>Eodem etiam mo. do, quoties aliquam sententiam ab ecclesiastico viro scriptam laudat, semper loquitur: Kaλo; ó 'lovativos p,«Bene Justinus dixit, quoniam ante Domini adventum nunquam ausus est Satanas blasphemare Deum, nondum sciens suam damnationem.»> Alibi: « Et bene Justinus in eo libro qui est ad Marcionem ait. » Neque dubito quin Justini Apologiam in animo habuerit, cum ista de Simone Mago scri

C

D

τάτην τετράδα τούτῳ μόνῳ διηγήσασθαι οὕτως εἰTov. Imo quotiescunque aliquam sententiam ex scriptore aliquo Irenæum citasse observavi, semper eum vocem illam dixit, nunquam autem alteram scripsit usurpasse animadverti. Nullam omnino locum e contrario adducit Dallæus, unum quidem Parkerus,sed infelicissime. Nam inquit : « Cum Clementem citat, utitur hac voce, scripsit. »Sed quomodo quæso,utitur? Verba ejus sunt lib.m, cap 3: « Sub hoc igitur Clemente scripsit quæ est Romæ Ecclesia potentissimas litteras Corinthiis. Nulla hic senten. tia citatur, nullius auctoris testimonium ex ejus scriptis adducitur, ne Clemens quidem tanquam auctor advocatur,tantum sub Clemente scripta fuisse epistola dicitur,quod a rem nihil. Frustra igitur objicitur Irenæum quidem testari sententiam hanc Ignatium dixisse, non autem scripsisse, cum ille nunquam aliter loquatur quoties verba aliqui e Ve. terum libris citet.camdem igitur vim in sententiis Veterum recitandis habere debet apud Irenæum dixit,quam habet apud alios, plerumque dirit, nonnunquam scripsit. Ut dicere non vereamur cum Dallæo: « Quæ citat cum totidem verbis in epistola ad Romanos Ignatiana legantur,frivolum et ineptum est, ea aliunde quam ex hac Epistola citata esse hariolari. »

Ille tamen adhuc aliunde vult hæc Ignatii habuisse Irenæum,nempe,ex apophthegmatibus,quæ vel a Polycarpo, vel ex ipsis martyrii Actis discere potuit. Epistolas Ignatii ubique legimus, apoththegmata nusquam. Solus Maximus, tali argumento pressus, quali nunc premitur Dalla, apophthegmata somniavit. A Polycarpo collectas epistolas scimus,ab illo disseminata apophthegmata ignoramus; in Epistola a Polycarpo edita sententiam ipsam, quam laudavit Irenæus, invenimus; non opus est ad famam recurrere,cum in scriptis teneamus; et quomodocunque postea usurpata sit, ex epistola haustam non dubitemus. Nulla sunt Ignatii apophthegmata quæ epistolas præcesserunt: si qua fuerint postea decantata, ex epistolis desumpta fuisse et facile intelligitur et satis certo cognoscitur.Ex Usserio quidem Dalleus et Hieronymum,

et Acta etiam aliqua martyrii suæ opinioni favere A cum Ruffino adhuc simultates exercuerat, ideoque intellexit; sed nec illa ad hanc rem quidquam fa- in hoc ipso libro inter cæteros tractatores librum a ciunt. Fateor equidem Hieronymum scripsisse, Par philo editum posuit, quod a Ruffino ita fuerat verba quæ apud Irenæum exstant Ignatium locu- divulgatum; nec Ruffinus ipse aliqua alia tune contum fuisse,cum rugientes audiret leones, ut in ali- scripserat,quæ ab Hieronymo memorari poterant. quibus codicibus legimus. Nam in aliis illud cum Hieronymus igitur a nemine deceptus suo Marte eo loco non apparet.« Cumque jam damnatus esset illa Eusebianis addidit.Eeodem etiam modo in altero ad bestias,et ardore patiendi rugientes audiret leo- Apollonio describendo versatus est. « Apollonius, nes, ait » Ex his enim non tam perspicue Romæ inquit, vir disertissimus, scripsit adversus Montaenm hæc dixisse, ac in re præsenti, et quasi in num, Priscillam et Maximillam insigne et longum voarena ipsa ex mente Hieronymi apparet.Certe illud lumen, in quo asserit Montanum et insanas vates peet quod in Breviario Romano reperitur, et Græca riisse suspendio ;» de suspendio enim Montani locuSophronii versione confirmatur, alium sensum tus quidem est Eusebius,sed ejus narrationem alteri postulare videtur; neque enim Romæ, sed Antio- plane scriptori, et qnidem anonymo tribuit, lib. v, chiæ damnatus est ad bestias; rugientes autem cap. 16, a quo satis aperte Apollonium distinguit leones tam Smyrnæ quam Romæ audire potuit; B cap. 18. Eusebius Apollonium scripsisse dicit :ov nec rem præsentem intelligere videtur Sophronius, ayyρouz,Hieronymus illud appellat insigne et lonqui dentibus bestiarum molor, εὔχομαι ἐοῖς ὁδοῦσι gum volumen, cum ipse, scilicet, ei addidisset tres τῶν θηρίων ἀληθῆναι transtulit. Sed mentem alios libros ab anonymo conscriptos. Imo et idem Hieronymi in hac re non moror; quid iste per illa anonymi Opus Rhodoni etiam attribuit. «< Miltiades, verba voluerit parum refert, quæ ab eo sine ulla inquit, cujus Rhodon in opere suo, quod adversus auctoritate dicta sunt. Omnia quæ de Ignatianis Montanum, Priscillam Maximillamque composuit, habet in Catalogo, ex Eusebio sumpsit: ex illa recordatur. >> Cum ille qui Miltiadis meminit,iden: transcripsit sententiam hanc ab Irenæo laudatam. sit qui tradidit Montanum et Maximillam suspen Nihil tale Eusebius, nihil Irenæus : de suo illa verba dio vitam finiisse Hæc Hieronymus itaque ex suo quæ tempus denotare videantur aut incaute, aut addidit. Nam quod Gravius pro Rhodone Apollinarhetorice addidit ; atque ita quæ ab Eusebio acce rium legit, nec errorem tollit, nec Hieronymo conperat minus recte tradidit; quod ei in hoc opere venit, qui Rhodonem composui se ait adversum solemne est. De Apollonio agens cujus martyrium Cataphrygas insigne opus. Ut aliquid de tempore descripserat Eusebius,eum de suo senatorem facit, notem, quod præsenti rei magis convenit. nieroinsigne illi volumen attribuit, eumque in Catalogum nymus in Catalogo v.Clemens, hæc habet : « Exstat C scriptorum ecclesiasticorum refert, imo inter eos Alexandri Hierosolymorum episcopi, qui cum Nartandem numerat epist. 84,«qui in tantum philoso- cisso postea rexit Ecclesiam, epistola super ordinaphorum doctrinis atque sententiis suos referciunt tione Asclepiadis confessoris ad Antiochenses.Qualibros, ut nescias quid in illis primum admirari si Alexander aut Hierosolymorum episcopus fuerit debeas,eruditionem sæculi,an scientiam Scriptura- priusquam cum Narcisso Ecclesiam regeret, aut rum. »Hæc Hieronymus proprio ingenio ex Eusebio Epistolam tum scriberet,cam Hierosolymorum epiextudit et exaggeravit. Neque enim audiendus Jo- scopus esset eam, inquam, epistolam, quam per sephus Scaliger, qui eum cum illa scriberet, non Clementem Alexandrinum misisse se significat,qui Græcum Eusebii exemplar,sed Ruffini interpretatio- ante episcopatum ejus Hierosolymitanum mortuus nem Latinam » in manibus habuisse asserit: aut videtur esse. Mirum igitur omnino non est, si HieHenricus Valesius, qui eum hæc «sine dubio ex ronymus sententiam Ignatii ab Ireneo citatam ex prava Ruffini interpretatione » hausisse tradit. Hoc Eusebio depromens, in tempore aut occasione erenim fieri nullo modo potuit,cum tot annis Cata- raret.Quinimo de ipso Ignatio non magis accurate logum scripserit Hieronymus antequam Eusebium loquitur; cum enin: epistolas ab eo Smyrna scriverterit Ruffinus. Scripsit hæc Hieronymus anno ptas commemorasset,et inde. inquit« egrediens scriD Theodosii decimo quarto, hoc est, circa A, D. 392, psit ad Philadelpheos et ad Smyrnæos,et proprie ad ut ipse in fine operis testatur: transtulit Historiam Polycarpum.commendans illi Antiochensem EccleEusebii Ruffinus post Theodosii mortem, imo post siam. Crederes Ignatium has epistolas vel e Smyrdirepta Italiæ claustra ab Alarico duce Gothorum, ut næ suburbio, vel a primo, aut secundo lapide scriipse in præfatione profitetur. Alaricus autem Ita- psisse; quod enim quis egrediens fecisse dicitur, liam non intravit ante A. D. 400. Octo igitur ad id in ipso egressu vel cum egrederetur peregisse minimum annis Eusebium Latine edidit Ruffinus, intelligendus videtur.Sed has epistolas Ignatius.ut postquam Catalogum suum scripserat Hieronymus. Eusebius,a quo hæc habuit Hieronymus, et epistoMale etiam Valesius conjecit Hieronymum, eamdem læ ipsæ testantur,Troade scripsit,ad quam a Smyrob causam, ob quam Eusebius omiserat Methodii na aliquot dierum iter fuit; ibique aliquandiu perOrigeni iniquioris opera, Ruffinum quocum simul- mansit Ignatius, et de pacatiori Antiochim statu alitates exercuerat in libro De scriptoribus ecclesiasticis quid audivit, priusquam Polycarpo Antiochensem de industria prætermisisse. Nam nec tunc temporis Ecclesiam commendavit.Non est igitur aut abbre

viationibus aut exaggerationibus Hieronymi fiden- A quod cæteræ Ignatii epistola, quas nostri eodem dum,ubi aucteres ipsos habemus, quos illum secutum esse constat.

Ad Acta martyrii quod attinet.non illa sunt quæ ætate S. Irenæi exstabant, sed alia plane, sexto vel septimo sæculo ficta,et fabulosis narrationibus aucta; quibus Ignatium quasi in amphitheatro loquentem introducunt, quem ne unum tunc verbun dixisse antiquissima Acta narrant. Illius igitur Historia conditor sententias Ignatio quasi viva voce prolatas attribuit,quas ex illius epistolis ipse excerpsit idque non tantum ex genuinis, sed etiam ex fictis. Ut illuc ab eo coram Trajano dictum narrat: Τίνας δὲ ἡμῶν ἔγνῶς στάσιν καὶ πόλεμον ἀγα πῶντας; οὐχὶ δὲ καὶ ὑποτασσομένους ἄρχουσιν, ἐν olç àxívôuvos † Úmotzy; Vetus Interpres : Quem B enim nostrum cognovisti bellum meditari? et non potius subjectos esse principibus, ubi non est periculosa subjectio? Quod est ex Epistola ad Antiochenos depromptum. Ut etiam Menæa illud referunt : Έκραξε σὺν πόθῳ ἐν μέσῳ τῶν κινδύνων Χριστὸν διώκω χαίρων, Χριστῳ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ, οὐκέτι μὲν ἐγώ, ζῇ δὲ, φησὶν, ἐν ἐμοὶ μόνος Χριség. Clamavit cum desiderio in mediis periculis : « Christum gaudens insequor; cum Christo crucifixus sum; vivo autem jam non ego; vivit vero in me, inquit, solus Christus ".", » ex interpolata epistola ad Romanos. Talia non pauca posteriores Actorum consarcinatores Ignatio attribuunt, quasi ab eo in ipsa veluti arena pronuntiata, quæ ipsi nunquam fama tanquam martyris apophthegmata acceperant, sed ex epistolis, quales suo ævo exstiterunt, desumpserant. Eodem igitur modo hæc martyris sententia, quam Irenæus citavit, in Actis aliquot sæculis postea conscriptis,a consarcinatore Ignatio in extremo agone tribuitur,non ex fama, non ex antiquioribus Actis, in quibus non apparet, sed ex epistola ad Romanos deprompta, et ad rem præsentem applicata; unde postea Symeo Logothetes huic sententiæ alia ex eadem epistola superaddidit, quasi eodem tempore prolata, ὥστε θεοῦ ἐπιτυχεῖν, et map ¿po.Cum igitur sententia ab Irenæo citata in epistola ad Romanos exstet,cum nulla unquam retustissimos scriptores apophthegmatum Ignatii apud mentio facta sit, et apophthegmatis nomen in hac re a Maximo ad effugium suum tutandum tam infeliciter excogitatum sit,cum antiquissima martyrii Ignatiani Acta nec hanc nec similem aliquam sententiam commemoraverint,posteriora autem Acta sententias ex epistolis tum genuinis, tum interpolatis,tum etiam fictis excerpserint, quas sanctissimo martyris ori in ipso agone insererent, frivolum et ineptum est, eam sententiam ab Iraneo aliunde quam ex hac ipsa epistola citatam esse hariolari.

Confugit igitur vir doctissimus ad argumentum negativum,tanquam ad asylum tutissimum, asseritque Irenæum hæc verba nec sumpsisse nec sumere potuisse ex hac epistola ad Romanos, quod ea Irenæo ignota fuerit; ignotam autem ei hanc fuisse, 2,3 Gal, 16, 20.

C

cum hoc volumine a Polycarpo collectas et ordinatas fatentur, Irenæo ignotæ fuerint. Cæteras ei plane ignotas fuisse hoc argumento capite quinto probare conatur. Irenæus hæreticos ante se omnes argumentis ex traditione et testimonio ductis refutat. Sunt autem in epistolis Ignatii loca quamplurima ad illud argumentum luculentissima: hæc fuse suo more probat. Habuit igitur causam idoneam et pene necessariam ea loca ex epistolis recitandi,vel sane indicandi. At eas ne uno verbo memoravisse,nec omnino nutu significasse deprehenditur: imo ne unum ex iis 5.Plane ergo eas ignoravit.

Quamvis facile et breviter respondeatur celebrem sententiam ex epistola ad Romanos ab Irenæo adductam esse, idque fuisse ab Eusebio observatum non semel, et a multis aliis etiam agnitum, nec a quopiam ante hoc sæculum negatum,a nobis etiam probatum atque confirmatum ; nec Irenæum, qui hanc ad Romanos epistolam novit, cæteras eodem volumine comprehensas et Polycarpi epistolæ subjectas ignorare potuisse; multa tamen hic reponenda sunt. Cum enim magna diligentia usus sit vir doctissimus, ut nihil ageret: ego non minori mihi utendum puto, ut eum nihil egisse omnibus appareat.Seposita igitur impræsentiarum illa unica. sententia, licet Irénæus loca nulla ad institutum opportuna ex Ignatio citaverit intimaveritve; tamen non indesequitur epistolas illi fuisse ignotas: neque Dallæana argumenta persuadent Irenæum necessario uti voluisse talibus testimoniis, si ei cognita fuissent. Imo multo verisimilius est supposito quod ignatiana ei fuissent cognitissima, ut nostri affirmant, si scribendi modum ab eo observatum spectemus, a sententiarum excerptione abstinere potius voluisse,quemadmodum revera abstinuisse dicitur.

Quinque libros adversus hæreses scripsit S. Irenæus sane præclaros,non eodem tempore aut continuo, ut ex præfationibus videtur.Tertium autem librum scimus sub Eleutheri pontificatu scriptum fuisse ; quem cum 15 annos sedisse scribant veteres, circa quem annum librum eum scripserit Irenæus, nondum compertum est. Circa posteriora Eleutheri tempora editum fuissc librum tertium ego non dubito, cum etiam primo, quem ad eum D cui opus suum dedicavit, aliquo ante tempore missum fuisse ex ipso scimus, Encratitarum hæresim describat,quam primo a Tatiano acceperant. Tatianum autem ipse affirmat, vivo adhuc Justino, nulla hæretica doctrina infectum fuisse. Post martyrium Justini ab Ecclesia recessit, et, teste Epiphanio, in Orientem se contulit, ubi hæresim partim ex Saturnini et Marcionis placitis, partim ex Valentini deliriis, additis etiam de suo aliquibus, conflavit. Ex co Encratita nati, et in Occidentem etiam disseminati, sub Marco Antonino innotescere in Gallia non potuerunt; neque Irenæus nisi sub

cione dicebantur; multa quæ ad suam y

Commodo, et adulto jam Eleutheri pontificatu, eos A verunt, et ex diametro pugnant cum iis quæ a Martam graphice depingere potuit.Quinetiam Theodotionis versionem memorat lib. 1, cap. 24, qui primo ἐκ τῆς διαδοχής Μαρκίωνος erat, e castris Marcionitarum ad Ebionæos transfugit, et cum circumcisus esset, linguam Hebræam didicit ; versionem Veteris Testamenti tandem elaboravit, et, teste Epiphanio, sub Commodo imperatore edidit. Priores igitur tres libros sub Eleuthero quidem scriptos constat, sed vergente jam ad finem ejus. pontificatu; reliquos aut sub Eleuthero jam exeunte, aut sub ineunte Victore exaratos patet.

Quare ante Irenæum scripsere viri in Ecclesia celeberrimi,Barnabas, Clemens, Hermas, Ignatius, Polycarpus, Papias, Quadratus, Aristides, Agrippa, Castor, Justinus, Melito, Athenagoras, Theophilus, B Dionysius Corinthiorum, Apollinarius, Hierapolitarum episcopus, et Hegesippus; Irenæus igitur omnium doctrinarum curiosissimus explorator, ut eum appellat Tertullianus,scripta horum omnium optime novit; saltem, Dallæo fatente, sine quo argumenti negativi vis omnino nulla, hoc supponere jure possumus. At ex his aliquot ab Irenæo nullibi nominantur; nullæ ex illis sententiæ excerpuntur, et ad testimonium adversus hæreticos ferendum adhibentur. Quales sunt Barnabas, Quadratus. Aristides, Agrippa, Melito, Athenagoras, Theophilus, Dionysius, Hegesippus numero certe plures quam qui ab eo nominantur. An hos omnes ideo Irenæo incognitos fuisse dicent, quod ab illo in libris quos nunc habemus, cum plures perierint, non commemorentur ? Barnabas,Clementi Alexandrino sæpe citatus et exscriptus. Irenæi Synchrono: Quadrati et Aristidis apologie notissimæ, omnibusque charissimæ, quod Adriano imperatori oblatæ persecutionem restinxerint. Agrippa Castor Eusebio γνωριμώτατος συγγραφεύς, Hieronymo vir valde doctus. Melitionis elegans et declamatorium ingenium laudavit Tertullianus: Dionysius magnæ eloquentiæ fuit. Hegesippus vicinus apostolicorum temporum, lesle Hieronymo. Scriptores igitur tam præclaros ignorare non potuit Irenæus;quare iidem nec nominati nec ignoti fuere, et perperam plane infertur, aliquem fuisse Irenæo penitus ignotum, quod ab eo in his quos habemus ejus libris non fuerit nominatus.

Dices fortasse sententias Ignatianas ad Irenæi argumentum esse idoneas, illorum non item: causam habuisse eum Ignatium nominandi justam atque necessariam, illos autem commemorandi nullam Imo vero nec huic effugio hic locutus est. Sunt in epistola Barnabæ loca quamplurima quæ hæreticos, contra quos scripsit Irenæus, aperte refellunt. Multa habet quæ Patrem Christi mundi conditorem constituunt ; de qua re tam prolixe agit Irenæus, et pro qua sola Clementis epistolam citavit de Moysis et prophetarum scriptis plurima, quæ huic sententiæ tanquam fundarento innituntur: Prophetæ ab ipso habentes donum in illum propheta

C

D

gnosticumque trahebat Clemens Alexandrinus adversus illos qui ἀπὸ ψευδωνύμου γνώσεως gnostici dicebantur. Quadratus Adriano porrexit librum prore. ligione nostra compositum, ἐξ οὗ κατιδεῖν ἔστιν λαμ πρὰ τεκμήρια τῆς τε τοῦ ἀνδρὸς διανοίας, καὶ ἀποστολικῆς ὀρθοτομίας, ut loquitus Eusebius, librum valde utilem plenumque rationis et fidei, et apostolica doctrina dignum, teste Hieronymo. At quidquid fidei et doctrinæ apostolica fuit,id omne ad refutandos Irenæanos hæreticos non potuit 'non esse utile et idoneum; præsertim cum fuerit ab eo scriptum, qui plurimos a se visos,qui sub Domino variis in Judæa oppressi calamitatibus sanati fu rant, et qui a mortuis resurrexerunt, eut soltem sua ætate superfuisse, testatus est. Quod etiam pariter de Aristide sentiendum,qui teste Hieronymo,volumen nostri dogmatis rationem continens eodem tempore quo et Quadratus Adriano principi dedit.Quod enim nostri dogmatis rationem continet, fundamenta eorum hæreticorum necessario evertit.Idem etiam de Apollinario, Asiæ Hierapolitano episcopo,dicendum, qui M. Antonio insigne volumen pro fide Christianorum dedit, ut et de Melitone. Theophilus sub imperatore M. Antonino librum contra Marcionem composuit: alium contra Hermogenis hæresim inscripsit. Agrippa Castor adversum Basilidis hæretici volumina, quæ in Evangelium confecerat, fortissime disseruit. Melito ánte libellum supplicem M. Antonino datum multa scripserat de prophetis.de Ecclesia, de fide, de generatione Jesu Christi, de Incarnatione Dei; Athenagoras etiam, præter Apologiam, de Resurrectione scripserat, quæ omnia ad argumentum Irenæi pertinebant. Denique, ut refert Eusebius Hist. rccles., 1. iv. c. 21: lisdem temporibus in Ecclesia floruit Hegesippus, et Dionysius Corinthiorum episcopus, Pinytus quoque Cretensium episcopus, Philippus præterea et Apollinaris.ac Melito, Musanus etiam et Modestus, za ènì nãow Etpavalos et postremo, seu post hos omnes Irenæus. At, eodem teste, Philippus luculentissimum librum contra Marcionem composuit. Modestus præ cæteris errores ejus omnibus spectandos exibuit; Musanus librum ἐπιστρεπτικώτατον adversus Encratitas tum primum exortos scripsit; neque tamen horum cu. juspiam Irenæus meminit. Hi cum Irenæo non potuerint esse incogniti, et multa in libris suis tunc editis habuerint, quæ ad argumentum ejus fuerint idonea, non tamen erant ab eo nominati. Male igitur a Dallæo tam peremptorie asseritur, auctorem aliquem etiam præclarum fuisse Irenæo penitus ignotum, ideo tantum, quia opportuna occasione ablata eum minime nominavit.

Rursus Hermas, Clemens, Polycarpus, Papias, Justinus,ex multis qui ante ipsum scripsere.pauci fuerunt ab Irenæo quidem nominati ; sed an multa ex illis loca ad argumentum suum luculenta,quod de Ignatio postulat vir doctissimus, excerpsit, et in

libros suos congessit ? minime. Clementis epistolam A eadem esset cum ipso sententia, controversia autem continere ait traditionem annuntiantem unum Deum omalipotentem factorem cœli et terræ (neque mirum, cujus enim catholici scriptoris opus hoc non continet?, ; sed ne unam quidem ex ea epistola sententiam eo loci affert, aut alibi vel unum us exprimit. Polycarpum etiam ibidem laudat,et epistolam ejus ad Philippenses memorat; sed ne unam quidem syllabam ex ejus scriptis.vel ad confutandos hæreticos,vel in alium finem adducit. Papiam etiam nominat, et narratiunculam ex eo adducit, non tam contra hæreticos quam ad Chiliastarum dogma confirmandum,quod illi unus Papias persuaserat, teste Eusebio lib. 11, ad finem, et Hieronymo in Catalogo. Ex unico Justino, qui sua ætate vixit, duas sententias protulit, ex Herma unam. E tot igitur scriptoribus, quorum nomina ad nos pervenerunt, quatuor tantum sententias in tam prolixo tamque accurato et erudito opere excerpsit, quarum una ex epistola Ignatii desumpta est. Quare frustra Dallæus tot sententias ex commentitiis, tot ex interpolatis tot ex genuinis Ignatii epistolis deprompsit; possumus enim longe plures ex auctoribus et quidem celeberrimis qui ante Irenæum scripserunt afferre, quarum nullas ille attigit, etiam ex illis, quos Irenæum novisse certissimum est.

་་

de verbis tantum. Ad hos posteriorem partem epistolæ dirigit a pagina 945 incipientem ; quam male interrumpit,pagina sequenti, Latina interpretatio: «Nos vero iterum impetentes eos, qui Verbum creaturam esse dicunt nec eum volunt legitimum et natu alem filium esse, ostendimus eos ex humanis exemplis patris et filii adversum se rationes et demonstrationes accipere. Quæ verba et tenorem dissertationis pertubant, et personas atque res ipsas mire confundunt. Græca ita se habent: Kaloutol γοῦν ἐνιστάμενοι πάλιν πρὸς τοὺς κτίσμα λέγοντας εἶναι τὸν Λόγον, καὶ μὴ θέλοντας αὐτὸν γνήσιον Υἱὸν εἶναι, ἐξ ἀνθρωπίνων παραδειγμάτων υἱοῦ καὶ πατρὸς εἰλήφασι τὰς κατ' αὐτῶν ἀποδείξεις. Rursus etiam ipsi (scilicet quos fratres appellaverat) «< disputantes adversus eos qui Verbum creaturam esse dicunt,nec proprium Filium esse volunt » (scilicet Arianos), «ex humanis exemplis patris et filii,contra eos » (Arianos) « demonstrationes sumpserunt. » Hi igitur,quibuscum agit Athanasius,contra Arianos disputabant, eamdem fidem cum Athanasio profitebantur; vocem autem usostov nondum admittebant, idque propter reverentiam et honorem erga eos Patres, qui Paulum Samosatensem condemnaverant. Athanasius ut hunc iis scrupulum evellat, docet non esse contendendum,si prior synodus óuooustov rejiceret, posterior commendaret: id enim ex diverso sensu factum esse. Dein exemplum producit sanctorum Patrum, qui ayivvytov aliter atque aliter accepe runt. Ignatius, inquit, Dominum tum revvy,tóv, C tum ἀγέννητον ; alii post Ignatium dixerunt, ἕν τὸ ȧyévvηtov ó Пatip, solus Puter ingenitus. Recte autem et Ignatius, et illi secundum diversum sensum, cui ipsi cum scriberent attenderunt. Hæc ille. Obsecro igitur tuam fidem, quot loca ex Ignatio Athanasius adversus Arianos produxit? ut tibi videtur, unum; ut mihi, ne unum quidem. Quod igitur de Athanasio verum esse scimus,quidni et de Irenæ o dicamus? Quamplurima ex professo contra Arianos scripsit Athanasius, plura quam ab Irenæo contra omnes hæreticos scripta habemus. Multa in Ignatio sunt ad refellendos Arianos satis luculenta nullam tamen ex illo sententiam adversus eos adduxit, ne Ignatium ipsum nominavit; et tamen illum optime novit, et semel ad dilectos et fratres suos citavit. Irenæus pariter nihil adversus hæreticos ex Ignatii epistolis deprompsit; eas tamen optime novit, et semel obiter citavit.

Sed Athanasium et Bellarminum, Theodoretum et Gelasium mire conjungit et nostris objicit, qui tot leca ex Ignatio produxerunt. Tum vero, «Obsecro tuam fid m, inquit, hæc Ignatiana Athanasius et Theodoretus contra Arianos et Eutychianos,in quos, uipote nondum exortos,scripta non sunt,adducerent tamen etrecitarent?Irenæus eadem his ipsis in quos proprie scripta sunt, Gnosticis, Valentinianis, Docetis non objicerent?» Non nunc disputo, contra quos Ignatiana proprie scripta sint, de qua re fortasse aliquando et fuse et accurate disserendum erit. Satis est, quod Eusebius nos docuit,et res ipsa testatur eum contra sui temporis hæreticos scripsisse ; satis est, sive contra aliquos, sive contra nullos diserte, ut Clemens Romanus, scripserit, auctoritatem viri sanctissimi antiquissimique multum valere contra hæreticos quocunque sæculo exortos. Id dico quod hujus argumenti vim omnem prorsus elidit et pessundat : poterat Athanasius non pauca ex nostris Ignatii epistolis proferre loca,quæ Arianam hæresim diserte peterent,cum eas ante illius D hæreseos exortum scriptas fuisse etiam adversarii omnes fateantur. Varios ille quidem libros adversus Arianos fortissimosque conscripsit, auctoritate tamen Ignatii nunquam eos premit,nullam ex ejus scriptis sententiam iis opponit. In epistola quadam, modę tobe Ezuro yvwptuous, ad familiares, seu πρὸς τοὺς ἑαυτοῦ γνωρίμους, discipulos suos, ut eam indigitat Socrates, disputat primo contra Arianos, dein cum illis agit, quos Arianos esse negat, quos omnia alia a Nicæna synodo scripta recipere, præter unicam vocem óμoosov testatur, quos żyznyroúc, dilectos appellat, ad quos tanquam frater ad fratres loquitur, quibus

At Theodoretus plura, recte, sed quid hoc ad Irenæum? Hic secundo ille quinto sæculo scripsit. Nos autem ante docuimus, circa finem quarti sæculi primum ex longa experientia observatum esse, hæreses et schismata disputationibus tolli non potuisse ; et certissimum remedium fore τὰς ἐκδόσεις τῶν παλαιῶν in testimonium adductas Quod Theodosio et Nectario primus omnium Sisinnius persuasit. Post igitur severam Theodosii legem contra hæreticos latam,illi paulo sapientiores facti, admi