δασκαλίας μεταδιδόντες τοῖς ἄλλοις, ἢ κατὰ γνῶσιν Α ter homines, qui non modo ægritudine laborant; ἢ κατὰ πράξιν, ἢ κατ' ἀμφότερα· οἳ καὶ ἐνίδρυνται sed corrupta doctrina alios imbuunt; sive secunτῷ κακῷ, τῶν δευτέρων ἑστηκότων ἐν ἁμαρτίαις, τῶν δὲ πρώτων ὁδευόντων ἐν πλάνῃ. Ὁ δὲ πάντων τούτων ἀπηλλαγμένος μακάριος. in erroris via gradiuntur. Qui autem omnibus iis Αλλ' ἢ ἐν τῷ νόμῳ Κυρίου τὸ θέλημα αὐτοῦ, καὶ ἐν τῷ νόμῳ αὐτοῦ μελετήσει ἡμέρας καὶ νυκτός. Ἐπειδὴ πολλή τίς ἐστι διαφορὰ τῶν φόβω τις μωριῶν εὖ πράττειν κατηναγκασμένων καὶ τῶν προαιρέσει αὐτὸ τὸ καλὸν αἱρουμένων, διὰ τοῦτό φησι· Ἐν τῷ νόμῳ Κυρίου θέλημα αὐτοῦ. Νόμον δέ φησιν οὐ πάντως τὸν σκιώδη καὶ τυπικὸν νόμον, πολὺ δὲ πρότερον τὸν ἐν αὐτῷ λεληθότα πνευματικὸν λόγον. Εἴη δ' ἂν νόμος Κυρίου καὶ ὁ κατὰ φύσιν πᾶσιν ἀνθρώποις ένεσπαρμένος, δι' οὗ κατορθῶσαι λέγονται οἱ πρὸ τοῦ διὰ Μωϋσέως νόμου ἅγιοι· περὶ ὧν φης σιν ὁ Ἀπόστολος· Οταν γὰρ ἔθνη τὰ μὴ νόμον ἔχοντα, τὸν γραπτὸν δηλονότι, φύσει τὰ τοῦ νόμου ποιῇ, οὗτοι, νόμον μὴ ἔχοντες, ἑαυτοῖς εἰσι νόμος. Η νόμος Κυρίου εἴη ἂν ὁ πρὸς αὐτοῦ τοῦ Κυρίου καὶ Σωτῆρος ἡμῶν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι κατηγ γελμένος εὐαγγελικός λόγος. dum cognitionem, sive secundum operationem, sive secundum utramque qui scilicet in malo firmantur, dum secundi in peccatis perseverant, et primi liberatus et vacuus est beatus dicitur. B Καὶ ἔσται ὡς τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων, ὃ τὸν καρπὸν αὐτοῦ δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ. Ὁ διὰ πάσης τῆς ἑαυτοῦ ζωῆς καὶ ἐν παντὶ καιρῷ νυκτός τε καὶ ἡμέρας τῷ θείῳ σχολάζων νόμῳ, καὶ τοῖς ἐξ αὐτοῦ λογικοῖς νά μασιν ἀρδόμενος, σφόδρα οἰκείως φυτῷ παρ ̓ ὕδασιν Εῤῥιζωμένῳ παραβέβληται· διὸ καὶ μακάριος ὡς ἀληθῶς οὗτος, ἅτε μάλιστα ποτιζόμενος τοῖς θείοις μαθήμασιν, ὥριμον ἑαυτοῦ τὸν καρπὸν ἀποδίδωσιν. c Εἶτ ̓ ἐπειδὴ ξύλον ἐστὶ ζωῆς ὁ τοῦ Θεοῦ Υἱὸς κατὰ τὸν Σολομῶντα φήσαντα περὶ τῆς Σοφίας· Ξύλον ἐστὶ ζωῆς πᾶσι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτῆς καὶ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ' αὐτὴν ὡς ἐπὶ Κύριον ἀσφαλῆ (sic) • εἰκότως ὁ μακαριζόμενος τῷ τοῦ Θεοῦ Υἱῷ ἀφωμοίωται τῷ παρὰ τὰς διεξόδους ὄντι τῶν ὑδάτων μαρτυρούμενος καὶ κηρυττόμενος ὑπὸ τῶν τῆς θείας Γρα φῆς διδασκάλων καὶ προφητῶν· οἵτινες καὶ ἀφέσεις ὑδάτων παρὰ τῇ θεοπνεύστῳ λέγονται Γραφῇ . Τούτῳ οὖν ἀφωμοίωται ὁ μακαριζόμενος, ἀρδόμενος διεξό δοις τῶν ἀπὸ τῆς θείας Γραφῆς πνευματικῶν ναμάτων, καρπόν τε ἀγαθὸν προφέρων. Καὶ τὸ φύλλον αὐτοῦ οὐκ ἀποῤῥνήσεται, καὶ VERS. 2. Sed in lege Domini voluntas ejus, et in lege ejus meditabitur die ac nocte. Quia multum discriminis est inter eos qui metu supplicii neces sitateque coacti bene agunt, et eos qui propria voluntatis delectu ad bonum se conferunt, ideo ait In lege Domini voluntas ejus. Legem autem dicit, non umbratilem illam et figuratam, sed potius spirituale verbum in ea latens et obvolutum. Fuerit etiam fortasse lex Domini ea quæ omnibus hominibus ab ipsa natura insita est; qua duce icuntur probe vixisse sancti qui ante Moysis legem fuerunt : de quibus ait Apostolus : Cum enim gentes, quæ legem non habent, scriptam videlicet, naturaliter ea quæ legis sunt faciunt, ejusmodi legem non habentes, ipsi sibi sunt lex 1. Aut lex Domini fue rit evangelicum verbum, ab ipso Domino et Salva tore nostro omnibus gentibus annuntiatum. VERS. 3. Et erit tanquam lignum quod planta tum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo. Qui per totam vitam suam omnique tempore nocte ac die divinæ legi vacat, et rivis. ex eo fluentibus, spiritualibus irrigatur, admodum apposite ligno, cujus radices proxime aquas positæ sunt, comparatur. Quapropter revera beatus ille, utpote qui divinis potus irrigatusque disciplinis, suum opportuno tempore fructum præbeat. Deinceps quia Dei Filius lignum vitæ est juxta Salomonem qui de Sapientia talia fatur: Lignum vitæ est his qui apprehenderint eam, ct qui ea, sive ipso Domino, nixi fuerint, secure degunt; jure ac merito qui beatus prædicatur, Filio Dei similis dicitur, qui secus decursus aquarum situs est, quique testimonio ac prædicatione doctorum divinæ Scripturæ, ac prophetarum annuntiatur: nam ii emissiones aquarum in Scriptura divina appellantur. Huic itaque comparatur qui beatus dicitur, irrigatus fluentis rivorum spi ritualium a Scriptura sacra manantium, et fructum proferens bonum. Et folium ejus non defluet, et omnia quæcunque πάντα ἴσα ἂν ποιῇ κατευοδωθήσεται. Καὶ τὰ D faciet prosperabuntur. Et folia ejus, ut alius inquit, φύλλα δὲ αὐτοῦ, ὡς ἄλλος φησὶν, ἕτερα ὄντα παρὰ τὸν τέλειον καρπὸν, τὰ κατὰ τὸν θνητὸν δηλαδὴ βίον πράγματα, τά τε κατὰ τὴν ἀνθρωπίνην ζωήν, καθ' ἦν καὶ ὁ τέλειος καρπὸς σκέπτεταί τε καὶ φυλάττεται καὶ οὐκ ἀποῤῥεῖ, μέχρι καὶ τούτων ἀκριβῶς βιοῦν παραφυλαττομένου· διὸ καὶ ἐν πᾶσιν οἷς ἂν ποιῇ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ κατευοδωθήσεται. Καὶ ἄλλως ὁ μακάριος διὰ παντὸς ἀρδόμενος ὕδασι λογικοῖς τῆς ἐνθέου δι δασκαλίας, καὶ τῆς προσηκούσης γεωργίας κατὰ τὸν παρόντα βίον τυγχάνων ἐν καιρῷ τῷ ἑαυτοῦ δώσει τὸν ἑαυτοῦ καρπόν. Καιρὸς δὲ αὐτοῦ ὁ μέλλων ἐστὶν 1. Rom. 11, 14. ↑ Prov. m, 18. quæ diversa sunt a perfecto fructu, videlicet opera mortalis hujusce vitæ, humanique vivendi curriculi, in quo fructus ille perfectus spectatur et observatur, non defluent, dum ipse probe vivendi curam habebit; quamobrem in cunctis operibus suis a Deo recte prospereque dirigetur. Alia vero ratione sic explicatur: Beatus ille qui semper intelligibilibus divinæ doctrinæ aquis irrigatur, et in præsenti vita ceu ager congruenter colitur; dabit fructum suum in tempore suo. Tempus porro ejus, futurum sæculum est: præsentis quippe vitæ tem pus non ipsi proprium, sed alienum est; quam- Α αιων· επειδή του παροντος οὐκ ἔστιν οἰκεῖος, ἀλλ ̓ obrem in tempore suo præsentis agriculturæ fructus Deo proferet. Alio quoque modo intelligitur; nimirum, ille qui beatus prædicatur, ex mortali vita translatus, promissionem habebit se futurum in paradiso Dei quasi lignum quod piantatum est secus decursus aquarum. VERS. 4. Non sic impii, non sic, sed tanquam pulvis quem projicit ventus a facie terra. Beatus ille qualis hic describitur: et sane hujusmodi homines admodum rari paucique sunt. At impii magno numero; qui ut nihil habentes apud beatum illum male audiunt; fructum quippe temporaneum, mutabilem ac periturum possidentes, facti sunt quasi pulvis quem projicit ventus a facie terræ. VERS. 5. Ideo non resurgent impii in judicio, neque peccatores in concilio justorum. In communi, illud, in concilio justorum accipias, ita ut hæc sententia fuerit: Quandoquidem nihil fertile, vitale nihil, neque fructum Deo dignum, qualem dederunt justi, impii protulere ; ideo in judicii tempore, neque peccatores in concilio justorum resurgent. Pro concilio autem Aquila et Theodotio synagogam interpretati sunt ; Symmachus vero, conventum. Concilium igitur hic intelligas conventum sanctorum, ut in principio dictum est. Oppositoque sensu illud, in concilio impiorum, pro convertu impiorum: accipias. Cæterum resurgent ipsi quoque, sed ad pœnam atque supplicium: Nam cuncia quæ fiunt, adducet Deus in judicium pro omni errato, sive bonum sive malum illud fuerit 3. Notandum autem est, primum Davidem resurrectionem et futurum post resurrectionem judicium, necnon futuræ vitæ promissionem, aperte docuisse : Moyses quippe nihil hujusmodi uspiam tradidit. VERS. 6. Quoniam novit Dominus viam justoet iter impiorum peribit. Hic generatim notes velim, bonum quidem Domino cognitum esse, sed malum neutiquam. Bona quippe est justorum via, neque dicitur: Novit Dominus viam impiorum, videlicet eorum qui in perniciem eunt; sed : Novit Dominus qui sunt ejus *. Justorum autem via est is qui dixit : Ego sum via 5 ; et illud : Videte quæ sit via bona ". Hæc respicit psalmus. PSALMUS DAVID II. Explanatio psalmi 11. VERS. 1. Quare fremuerunt gentes, et populi meditati sunt inania? Prophetiam affert, qua Christi adventus enuntiatur; quo pacto scilicet futurum sit ut Judæorum insidiis appetatur, gentiumque omnium dominetur, et quotquot in eum fiduciam habebunt, ejus opera felices evadant. Primus itaque psalmus parce loquens unum duntaxat qui salutem consecutus est beatum prædicat; hic vero psalmus ad felicitatem multitudinem vocat. Siquidem omnium una gentium vocationem complectitur, regnaque terræ invitat ad salutem. Hæc porro bona per Christum hominibus obventura conse• Joan, XIV, 3 Eccle. x1, 14. * II Tim. 11, 19. ἀλλότριος· διὸ ἐν ἐκείνῳ τῷ ἑαυτοῦ καιρῷ τῆς ἐνα ταῦθα γεωργίας ἀποδώσει τῷ Θεῷ τοὺς καρπούς. Καὶ καθ ̓ ἕτερον δὲ τρόπον, ὁ μακαριζόμενος, μετ ταφυτευθεὶς ἐκ τοῦ θνητοῦ βίου, ἐπαγγελίαν ἕξει ἐν τῷ παραδείσῳ τοῦ Θεοῦ ἔσεσθαι, ὡς τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένον παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων. Οὐχ οὕτως οἱ ἀσεβεῖς, οὐχ οὕτως, ἀλλ' ἢ ὡσεὶ χοῦς, ὃν ἐκρίπτει ὁ ἄνεμος ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς. Ὁ μὲν μακάριος τοιοῦτος οἷον ὁ λόγος διέγρα ψεν· σπάνιος δὲ οὗτος καὶ ἐν ὀλίγοις εὑρισκόμενος. Πολλοὶ δὲ οἱ ἀσεβεῖς, οἵτινες ὡς μηδὲν ἔχοντες τῷ μακαρίῳ διαβέβληνται. Καρπὸν γὰρ πρόσκαιρον καὶ σκεδαστὸν, καὶ ἀπολλύμενον κτησάμενοι, γεγόνασιν ὡς ὁ χοῦς ὃν ἐκρίπτει ὁ ἄνεμος ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς. B Διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήσονται ἀσεβεῖς ἐν κρίσει, οὐδὲ ἁμαρτωλοὶ ἐν βουλῇ δικαίων. Κατὰ κοινοῦ τὸ, ἐν βουλῇ δικαίων, ἀκούσεις· ὡς εἶναι τὴν διά νοιαν τοιαύτην· Ἐπεὶ μηδὲν γόνιμον μηδὲ ζωτικὸν, ἀλλ' οὐδὲ καρπὸν Θεοῦ ἄξιον τοῖς δικαίοις παραπλη σίως οἱ ἀσεβεῖς προηνέγκαντο, διὰ τοῦτο ἐν τῷ τῆς κρίσεως καιρῷ, οὔτε οἱ ἁμαρτωλοὶ ἐν βουλῇ δι καίων ἀναστήσονται. ̓Αντὶ δὲ βουλῆς ὁ μὲν Ἀκύλας καὶ ὁ Θεοδοτίων συναγωγὴν ἡρμηνεύκασι, συνέλευ σιν δὲ ὁ Σύμμαχος. Βουλὴν τοίνυν ἡγητέον ἐνταῦθα εἰρῆσθαι τὴν σύνοδον τῶν ἁγίων, ὡς καὶ ἐν ἀρχῇ εἴ ρηται. Κατὰ δευτέραν διάνοιαν τὴν σύνοδον τῶν ἀσε βῶν δηλοῦσθαι ἐκ τοῦ ἐν βουλῇ ἀσεβῶν. Πλὴν ἀνα στήσονται ἐπὶ κολάσει καὶ τιμωρίᾳ· Πᾶν γὰρ τὸ ποίημα ἄξει ὁ Θεὸς εἰς κρίσιν ἐν παντὶ παρεωμα C μένῳ, ἐάν τε ἀγαθὸν ᾖ, ἐάν τε πονηρόν. Σημείω σαι δὲ, ὅτι πρῶτος Δαυΐδ καὶ ἀνάστασιν καὶ κρίσιν μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐσομένην, καὶ ἐπαγγελίαν ζωής μελλούσης σαφῶς ἐδίδαξε, Μωϋσέως μηδὲν τοιοῦτον παραδεδωκότος. D 6. Ὅτι γινώσκει Κύριος ὁδὸν δικαίων, καὶ ὁδὸς ἀσεβῶν ἀπολεῖται. Σημείωσαι καθολικῶς, ὅτι και λὸν μὲν γινώσκεται ὑπὸ Κυρίου, φαῦλον δὲ οὐδὲν οὐδέποτε. Καλὸν γὰρ ὁδὸς δικαίων, καὶ οὐκ εἶπε· Γινώσκει Κύριος ὁδὸν ἀσεβῶν, ἤτοι τῶν ἀπολλυμέ νων· ἀλλά· Καὶ ἔγνω Κύριος τοὺς ὄντας αὐτοῦ. Οδὸς δὲ δικαίων, ὁ εἰπών· Ἐγώ εἰμι ἡ ὁδός· καὶ τό· Ἴδετε ποία ἐστὶν ἡ ὁδὸς ἡ ἀγαθή. Ἐπὶ τούτων ἀναφέρεται. ΨΑΛΜΟΣ ΤΩ ΔΑΥΪΔ Β'. Ἵνα τί ἐφρύαξαν· ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά ; Προφητείαν ἐντίθησι Χριστοῦ παρουσίας προσαγορευτικήν· καὶ ὡς ὑπὸ Ἰουδαίων μὲν ἐπιβου λευθήσεται, κρατήσει δὲ τῶν ἐθνῶν ἁπάντων, καὶ ὡς δι' αὐτοῦ πάντες μακάριοι ἔσονται οἱ πεποιθότες ἐπ' αὐτῷ. Ὁ μὲν οὖν πρῶτος ψαλμὸς ἕνα τινὰ σπα νίως σωζόμενον ἐμακάριζεν· ὁ δὲ παρὼν ὁμοῦ πλήθη καλεῖ ἐπὶ τὸν μακαρισμόν· ἐπεὶ καὶ κλῆσιν τῶν ἐθνῶν ἁπάντων περιέχει, καὶ τὰς βασιλείας τῆς γῆς ἐπὶ τὴν σωτηρίαν καλεῖ. Ταῦτα δὲ πάντα διὰ τοῦ Χριστοῦ προξενηθήσεσθαι ἀνθρώποις θεσπίζει σφόδρα ἀκολούθως. Εδει γὰρ ἡμᾶς προμεμαθηκότας περί Jerem. vi, 16. τῶν δύο ὁδῶν, ἑξῆς καὶ τὰ περὶ τοῦ Σωτῆρος παι- Α quenter admodum vaticinatur. Par enim erat nos B de duabus viis prius instructos, ea quæ Salvatorem spectant deinceps ediscere; per quem omnes homines cum impiorum viam effugerunt, tum viam salutarem per fidem in ipsum ingressi confidunt in eo. δευθῆναι· δι' οὗ πάντες ἄνθρωποι τὴν μὲν τῶν ἀσε VERS. 2. Astiterunt reges terra, et principes con» venerunt in unum, adversus Dominum et adversus Christum ejus. Salvator hominibus advenit Christus Dei ; Salvator, inquam, et luminare gentibus universis, doctor pietatis, auctor temperantia, justitiæ antistes, omnium virtutum ac divinæ veræque cognitionis causa. Cur ergo, inquit, pro tot tantorumque bonorum adventu gentes tumultuantur? Si is advenit qui Moysis legem implet ac perficit, ut ipse declarat his verbis: Non veni solvere legem, sed adimplere ; si per ipsum oracula prophetarum finem nacta sunt; quid causæ est cur ii qui hæc meditantur, hæc in ore ferre procurant, Judaici videlicet populi, vanam adversus eum meditationem et curam susceperint ? Imo vero principes gentium per universum orbem, et reges terræ qui variis temporibus dominatum obtinuere, quid grave perpessi, quamve calumniandi et querendi causam habentes, una omnes in hanc improbam concordiam adducti sunt, ut insidias simul struerent, impiumque consilium inirent adversus universum dominum ac regem Deum, et adversus Christum ejus?li ergo qui adversus Salvatorem, ab omnium Domino ac Deo hominibus missum, bella gesserunt, quique doctrinam ejus insectati sunt, Ecclesiamque diversis temporibus vexarunt, reges nimirum ac principes terræ, ignoraverunt se non modo contra Christum, sed etiam adversus eum a quo missus Christus est, impietatem extendisse suam. Christum igitur nominatim insidiis hominum appetitum, aperte hoc in vaticinio expressum habemus; in sequentibus autem Filius Dei nominatur; sed etiam docemur gentes omnes finesque terræ in hæreditatem ipsi a Patre donandos : quæ omnia in uno Salvatore nostro completa esse demonstratur. Quia vero apud Judæos alii Christi fuere, sacerdotes videlicet et reges gentis illius; perpende mihi, quæso, cui eorum, quæ in vaticinio feruntur, contigere num quis alius insidiis appetitus sit; num quis Filius Dei audierit; num quis gentibus universis imperarit; num quis per universum orbem ut Christus habitus fuerit. Sed neminem hujusmodi quispiam proferre valeat; solus namque Salvator noster Jesus Christus, hoc suo nomine totum adimplevit orbem, dum Christianis suo nomine sic vocatis universam terram replevit : atque in hoc solo quæ dicta sunt omnia ad terminum deducta sunt. sonam mutaverit, par fuit eumdem musices modum A μεταβέβληκε, τὸν μουσικον ρυθμον τετηρεῖσθαι (1),καὶ servari, atque fideo a Theodotione et Symmacho διὰ τοῦτο μὴ προστεθεικέναι τὸ διάψαλμα τὸν Θεοδο non positum fuisse diapsalma videtur. Dirumpamus τίωνα καὶ τὸν Σύμμαχον. Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεν vincula eorum, et projiciamus a nobis jugum ipso- σμοὺς αὐτῶν, καὶ ἀπορρίψωμεν ἀφ' ἡμῶν τὸν fum. Qui habitat in cœlis irridebit eos, et Dom ζυγὸν αὐτῶν. ̔Ο κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάminus subsannabit eos. Primis versibus qui ante σεται αὐτοὺς, καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς. diapsalma siti erant, putamus hosce quoque adje- Πρὸς τοὺς πρώτους στίχους τοὺς πρὸ τοῦ διαψάλμα ctos fuisse. τος ηγούμεθα τούτους ἀποδίδοσθαι. VERS. 3. Dirumpamus vincula eorum, et projiciamus a nobis jugum ipsorum. Gentes vinculis peccatorum suorum constrictæ, neque liberæ, suis ipsæ malis colligantur. Aitque Christus, sive angelis sibi ministrantibus, sive Patri et Spiritui sancto, sive tertio apostolis suis et Evangelii præconibus, cohortans eos ad solvenda dirumpendaque hujusmodi vincula : Dirumpamus vincula eorum. Populi autem qui sub jugo legis corporaliter detinentur ; cujus despiciendæ auctor ipse est, utpote quæ instituta ac præcepta non bona complectatur, per Christum adducti ad legem spiritualem, institutis ac præceptis bonis instructam, grave occidentis litteræ jugum deponunt, Salvatore prædictos comministros suos sic compellante: Projiciamus a nobis jugum ipsorum. Illud autem, a nobis, sic explicari potest. Ipsum procul a nobis abjiciamus, nihil cunctantes neque moti supplicatione eorum qui illo jugo] onerantur. Hac quoque ratione illud, a nobis, intelligere licet. Ego ipse qui cum populis vana meditantibus versor ac vitam ago, sub jugo eorum sum, utpote circumcisus. Et projiciamus jugum ipsorum, id est a me et ab iis qui mecum consentiunt, et legem, quæ salutem minime comfert, quasi conferentem observant. Sive hoc modo: quia arbitramur impositum nobis onus illud esse, jugum ipsorum projiciamus. Hunc enim affectum in Christo esse affirmare audemus, ob ipsius erga eos qui jugo opprimuntur charitatem ; qualis etiam habetur in omnibus misericordiæ viris, qui aliena peccata ut sua reputant. Β Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμοὺς αὐτῶν, καὶ ἀποῥίψωμεν ἀφ' ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν. Τὰ ἔθνη, σει ραῖς τῶν ἰδίων ἁμαρτιῶν σφιγγόμενα καὶ οὐκ ὄντα ἐλεύθερα, δέδεται τοῖς ἰδίοις αὐτῶν κακοῖς· καὶ ὁ Χριστός φησιν, ἤτοι πρὸς τοὺς διακονοῦντας αὐτῷ ἀγγέλους, ἢ πρὸς τὸν Πατέρα καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἢ τρίτον τοὺς ἀποστόλους καὶ ὑπηρέτας τοῦ Εὐαγ γελίου, παρακαλῶν αὐτοὺς ἐπὶ τὸν διασπασμὸν καὶ τὴν διάῤῥηξιν αὐτῶν, τό· Διαῤῥήξωμεν τοὺς δεσμούς αὐτῶν. Οἱ δὲ λαοί, ὑπὸ τὸν ζυγὸν σωματικῶς τοῦ νόμου τυγχάνοντες, οὗ διδάσκει καταφρονεῖν, ὡς περιέχοντος δικαιώματα οὐ καλά, καὶ προστάγματα οὐ καλὰ, προσαγόμενοι διὰ τοῦ Χριστοῦ τῷ πνευματ τικῷ νόμῳ ἔχοντι τὰ καλὰ δικαιώματα καὶ προστά γματα καλὰ, ἀποτίθενται τὸν βαρὺν τοῦ ἀποκτείνον της γράμματος ζυγόν, τοῦ Σωτῆρος φάσκοντος πρὸς τοὺς προειρημένους συνεργοὺς τὸν Ἀπορρίψωμεν ἀφ' ἡμῶν τὸν ζυγὸν αὐτῶν. Τὸ δὲ, ἀφ ̓ ἡμῶν, δύναται τοιοῦτον εἶναι· ἀφ' ἑαυτῶν ποιήσωμεν μὴ περιμείναντες τὴν δέησιν τῶν βαρουμένων. Δύναται δὲ τὸ, ἀφ' ἡμῶν, καὶ οὕτω νοεῖσθαι· Κἀγὼ παρὰ τοῖς λαοῖς τοῖς μελετῶσι τὰ κενὰ γεγενημένος καὶ C ἀνατρεφόμενος ὑπὸ τὸν ζυγόν εἰμι αὐτῶν περιτμηθεὶς, Καὶ ἀπορρίψωμεν αὐτῶν τὸν ζυγὸν, τουτἐστιν ἀπ' ἐμοῦ καὶ ἀπὸ τῶν συγκατατιθεμένων μας τὸν μὴ σώζοντα νόμον ὡς σώζοντα ἀσκούντων. Η · Νομίζοντες εἶναι βάρος ἐπικείμενον καὶ ἡμῖν, τὸν ζυ γὸν αὐτῶν ἀποῤῥίψωμεν. Τολμητέον γὰρ λέγειν ταῦτα εἶναι ἐν τῷ Χριστῷ διὰ τὴν πρὸς τοὺς βαρουμένους ὑπὸ τοῦ ζυγοῦ ἀγάπην, ἅπερ ἐστὶ καὶ ἐν πᾶσι τοῖς εὐσε πλάγχνοις, τὰ τῶν ἄλλων ἁμαρτήματα ἴδια κρίνουσιν. VERS. 4. Hæc de hominibus sive gentilibus, sive Judæis dicta sint. Jam vero illud, qui habitat in cœlis irridebit, cum hoc copulandum, astiterunt reges terræ, quos irridebit Deus qui habitat in cœlis, utpote terrena mente præditos. Neque enim divinam circa incarnationem Christi ceconomiam et p sapientiam intellexerunt: illud autem, et Dominus subsannabit eos, referendum ad hoc dictum, principes convenerunt in unum, ut scilicet a Christo subsannarentur principes, qui congregati sunt adversus Dominum et adversus Christum ejus. Congruentes autem boni Dei Filio sunt istæ voces; quia, etiamsi fremuerint gentes, et populi meditati sint inania, at nos frementium ethnicorum vincula dirumpamus, et jugum populorum inania meditantium projiciamus. At quia non jam ita facile medelam admittunt prædicti reges terræ et principes; jubet Spiritus sanctus, gentium et populorum, regum et princi(1) Τετηρεῖσθαι. Lege τετηρῆσθαι. Εμιτ, Ταῦτα μὲν οὖν περὶ ἀνθρώπων τῶν τε ἀπὸ τῶν ἐθνῶν καὶ ἀπὸ τοῦ λαοῦ. Τὸ δὲ, Ο κατοικῶν ἐν οὐρα νοῖς ἐκγελάσεται, προσαρμοστέον πρὸς τὸ, Παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, οὓς ἐκγελάσεται ὁ Θεὸς ἐν οὐρανοῖς κατοικῶν φρόνημα ἔχοντας γήϊνον. Οὐ γὰρ νενοήκασι τὴν οἰκονομίαν καὶ τὴν σοφίαν τοῦ Θεοῦ τὴν περὶ τὴν ἐνανθρώπησιν τοῦ Χριστοῦ. Τὸ δὲ, Καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτοὺς, πρὸς τὸ, Οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτό· ἵνα μυκτηρίζων ται οἱ ἄρχοντες ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ, οἱ συναχθέντες κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ. Πρέ πουσαι δὲ ἀγαθοῦ Θεοῦ Υἱῷ φωναί· ὅτι, εἰ καὶ τὰ ἔθνη ἐφρύαξαν, καὶ οἱ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά, ἡμεῖς γε τοὺς δεσμούς αὐτῶν τῶν φρυαξάντων ἐθνῶν διασπάσωμεν, καὶ τὸν ζυγὸν τῶν μελετησάντων κενά λαῶν ἀποῤῥίψωμεν. Ἐπεὶ δὲ οὐκέτι εὐχερῶς δέχονται τὴν θεραπείαν οἵ τε τηλικοῦτοι προειρημένοι τῆς γῆς βασιλεῖς καὶ οἱ ἄρχοντες, τῶν κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ συναχθέντων ἐθνῶν τε καὶ λαῶν, βασιλέων τε A pum, visibilium et invisibimum, qui adversus Due minum et adversus Christum ejus convenerant, idololatrie vincula dirumpere, et quosque grave peccati jugum ab anima sua projicere ; quibus subjugati prius aliis principibus suberamus : ut iis li berati leve Salvatoris jugum accipiamus, quo nos provocat his verbis : Venite ad me, omnes qui laboratis et onerali estis, et ego reficiam vos : tollite jugum meum super vos, et videte quia mansuetum est. Hæc porro dicta sunt gentibus Christo a Patre tradilis, præmissa scilicet eorum qui ad Christi doctrinam accessuri sunt narratione, dataque admonitione, ut ne ultra vetus jugum humeris ferant, neque catenis priorum delictorum constricti maneant. Sed etiamsi quidam ipsis ante fuerant doΒ mini, principes acerbi, videlicet maligni dæmones, slim pro dis habiti, qui tyrannidem in gentes exercebant, et jugum ipsis grave onerosumque imponebant, ut animam eorum ad infima incurvarent, colligabantque ipsos impietatis vinculis; horum omnium imperium effugere, et ad Redemptorem Salvatoremque confugere jubentur, utpote qui ipsos a Patre suo in hereditatem acceperit. Hae, inquit, aganus qui Christi haereditate digni eflecti sunus, gnari videlicet illius: Qui habitat in cœlis irridebit eos, nimirum populos qui adversus Domiminum et adversus Christum ejus insurrexerunt, et Dominus subsannabit eos. Hæc olim quidem prophetice prænuntiabantur; at postea Judaicus pepulus ea ipsa perpessus est, obsessus et expugnatus non multo postquam insidias struxisset contra Salvatorem; variisque similiter temporibus eadem experti sunt inimici Ecclesia Christi, occulla seinper manu impugnati a Domino qui habitat in cœlis, quem ipsi bello impetebant. καὶ ἀρχόντων, ὁρωμένων τε καὶ ἀφανῶν, προστάττει τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τοὺς τῆς εἰδωλολατρείας δεσμούς διαῤῥηγνύναι, καὶ τὸν βαρὺν τῆς ἁμαρτίας ζυγόν ἀποῤῥίπτειν τῆς ἑαυτῶν ψυχῆς· οἷς καταδεδουλωμένοι πρότερον ἑτέροις ἄρχουσιν ὑπεκείμεθα· ἵνα ἐκεί νων ἐλευθερωθέντες τὸν ἐλαφρὸν τοῦ Σωτῆρος ζυγὸν ἀναδεξώμεθα, ἐφ ̓ ἂν προκαλεῖται λέγων· Δεῦτε πρὸς μὲ πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι, κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς. Αρατε τὸν ζυγόν μου, καὶ ἴδετε, ὅτι χρηστός ἐστι. Λέλεκται δὲ ταῦτα πρὸς τὰ ἔθνη τὰ τῷ Χριστῷ ὑπὸ τοῦ Πατρὸς δεδομένα, προλαμβάνοντος τοῦ λόγου τοὺς μέλλοντας προσιέναι τῇ Χριστοῦ διδασκαλίᾳ, καὶ παραινοῦντος μηκέτι τὸν πα λαιὸν ζυγὸν ἐπὶ τῶν ὤμων φέρειν, μηδὲ ταῖς σειραῖς τῶν προτέρων ἁμαρτημάτων ἑαυτῶν παραμένειν ἀλλ ̓ εἰ καί τινες ἦσαν αὐτῶν πρότερον κύριοι ἄρχοντές τε πικροὶ, οἱ πάλαι τῶν ἐθνῶν κατατυραννοῦντες δαίμονες πονηροί, οὓς δὴ θεοὺς ὠνόμαζον, ζυγὸν αὐτ τοῖς ἐπαιωροῦντες βαρὺν καὶ συγκύπτειν τὴν ψυχὴν ἐπὶ τὸ κάτω ποιοῦντες, δεσμοῖς τε αὐτοὺς ἀσεβείας καταδεσμοῦντες· τούτων ἁπάντων τὴν δυναστείαν φεύγειν παρακελεύεται· προσφεύγειν δὲ τῷ Λυτρωτῇ καὶ Σωτῆρι, καὶ δὴ κλῆρον αὐτοὺς παρὰ τοῦ ἰδίου Πατρὸς εἰληφότι. Ταῦτα δὲ, φησί, πράξωμεν οἱ τῆς τοῦ Χριστοῦ κληρονομίας ἄξιοι γενόμενοι, εἰδότες, ὅτι Ο κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς ἐκγελάσεται αὐτοὺς, τὰ ἔθνη δηλαδὴ καὶ τοὺς λαοὺς τοὺς ἐπαναστάντας τῷ Χριστῷ αὐτοῦ, καὶ ὁ Κύριος ἐκμυκτηριεῖ αὐτούς. Ταῦτα πάλαι μεν προφητικῶς ἀνεφωνεῖτο· πέπονθε δὲ αὐτὰ τὸ Ἰουδαίων ἔθνος πολιορκηθέν παραχρῆμα C μετὰ τὴν κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἐπιβουλήν· καὶ κατὰ χρόνους δὲ οἱ τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ πολέμιοι, κρυφαίᾳ ἀεὶ χειρὶ πολεμούμενοι, ὑπὸ τοῦ κατοικοῦν τος ἐν οὐρανοῖς Κυρίου, τοῦ πρὸς αὐτῶν πολέμουμένου. Τότε λαλήσει πρὸς αὐτοὺς ἐν ὀργῇ αὐτοῦ, καὶ ἐν τῷ θυμῷ αὐτοῦ ταράξει αυτούς. Ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ τῆς κρίσεως καιρῷ ὀργῆς Θεοῦ πειραθήσονται, καὶ τῷ θυμῷ αὐτοῦ ταραχθήσονται πάντες οἱ τοῦ σωτηρίου λόγου πολέμιοι. Επείπερ αὐτὸς ὁ ὑπ' αὐτῶν προσηλωθεὶς καὶ θανάτῳ παραδοθεὶς, κατοικῶν ἐν οὐρανοῖς καὶ τὰ πάντα περιέχων, ἐκγελάσεται αὐτοὺς, καὶ ὁ τούτου δὲ Πατὴρ ὁ σὺν τῷ Χριστῷ πολε μούμενος ἐκμυκτηριεῖ αὐτοὺς, καὶ τὴν ἀξίαν αὐτοὺς εἰσπράξεται δίκην· εἰ οἱ λόγοι τῶν ἀπειλῶν λόγοι εἰσὶν ἐν ὀργῇ ἀπαγγελλόμενοι. Ἐγὼ δὲ κατεστάθην βασιλεὺς ὑπ' αὐτοῦ ἐπὶ Σιών ὄρος τὸ ἅγιον αὐτοῦ, διαγγέλλων τὸ πρόσω ταγμα Κυρίου. Οἴδε μὲν, φησί, τάδε πείσονται οἱ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ συνελθόντες, καὶ τοιοῦτον μὲν ἐκείνων τὸ τέλος· ἐμὲ δὲ τότε μετὰ τὴν τοσαύτην ἐπιβουλὴν καὶ τοσαῦτα πάθη βασιλέα πρὸς αὐτοῦ τοῦ Πατρὸς καθεστάσθαι, καὶ τὸ πατρικὸν ὑμῖν πρόσταγμα διαγγέλλειν· τοῦτο δ' ἂν εἴη τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα. Εἰ δέ ἐστιν ὅρος ἅγιον Θεοῦ τὸ ἐπουράνιον περὶ οὗ φησιν ὁ Παῦλος· Προσεληλύθατε Σιών ὄρει· καὶ πάλιν· Ἡ δὲ ἄνω * Matth. x', 28-30. • Hebr, 311, 22. D VERS. 5. Tunc loquetur ad eos in ira sua, et in furore suo conturbabit eos. Sane in tempore judicii, iræ divinæ periculum facient, ac ipsius furore turbabuntur omnes verbi salutaris inimici. Siquidem is ipse qui affixus ab illis est, ac morti traditus, qui habitat in cœlis et omnia complectitur, irridebit eos, ejusque Pater qui cum ipso Christo oppugnatur subsannabit eos, dignasque ab eis pœnas expetet, siquidem verba minacia iræ tempore pro. lata sunt. VERS. 6. Ego autem constitutus sum rex ab eo super Sion montem sanctum ejus, prædicans præceptum Domini. Hæc el similia, inquit, patientur qui convenerunt adversus Dominum et adversus Christum ejus, et hujusmodi erit illorum finis. Quod autem ego post tantas insidias et tam multos cruciatus rex ab ipso Patre constituendus sim, paternum vobis præceptum nuntiaturus, ea certe evangelica prædicatio fuerit. Quod si mons sanctus Dei, cœlestis ille fuerit de quo ait Paulus: Accessistis ad Sion montem ; ac rursus: Illa autem qua sursum |