Ζαχαρία προφητείαν, ὧδε λέγουσαν· • Χαῖρε και Α . Gaude et letare, filia Sion. Ecce rex tuus venit, Β εὐφραίνου, θύγατερ Σιών. Ἰδοὺ ὁ βασιλεύς σου ἔρχε ται, καὶ κατασκηνώσει ἐν μέσῳ σου, λέγει Κύριος. Καὶ καταφεύξονται ἔθνη πολλὰ ἐπὶ τὸν Κύριον, καὶ ἔσονταί μοι εἰς λαὸν, κἀγὼ ἔσομαι αὐτοῖς εἰς Θεόν. Καὶ γνώσονται, ὅτι Κύριος παντοκράτωρ ἐξαπέσταλκέ με πρὸς σέ. › Σαφῶς γὰρ διὰ τούτων ἀπὸ τῶν ἐθνῶν, ἀλλ' οὐκ ἀπὸ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους συντάξειν αὐτὸς ἑαυτῷ λαὸν ὁ Κύριος εὐαγγελίζεται. Τούτῳ δὴ οὖν τῷ λαῷ αἱ δυνάμεις αἱ ὑπερκόσμιοι καὶ αἱ ἀγγε λικαὶ, ὄρη καὶ βουνοὶ ἐνταῦθα ὀνομαζόμεναι, εἰρή νευσαν ἐχθραίνουσαι τὸ πρὶν, ὅτε τῇ ἀθέῳ προσεῖχεν εἰδωλολατρεία. Αἱ δ ̓ αὐταὶ δικαιοσύνην εὐαγγελί— ζονται τῷ αὐτῷ λαῷ· ἤτοι τὸν Χριστὸν τοῦ Θεοῦ, αὐτὸν ὄντα τὴν δικαιοσύνην, ἢ τὸ σωτήριον Εὐαγγέ λιον, δι' ὅ λέλεκται· « ̓Αναλαβέτωσαν τὰ ὄρη εἰρήνην τῷ λαῷ, καὶ οἱ βουνοί δικαιοσύνην. » Καὶ ταῦτα ἔσται, ἐπειδὴ ὁ προλεχθεὶς υἱὸς τοῦ βασιλέως ο κρινεί τοὺς πτωχοὺς τοῦ λαοῦ, καὶ σώσει τοὺς υἱοὺς τῶν πενήτων· › κρίνας γὰρ πρότερον ἀξίους εἶναι σωτηρίας, οὕτως αὐτοὺς σώζει. Οὐ γὰρ ἀκρίτως, μετ' ἐξητασμένης δὲ κρίσεως τὴν σωτηρίαν παρέχει τοῖς ἑαυτοῦ πτωχοῖς καὶ τοῖς υἱοῖς τῶν πενήτων, ὧν καὶ Η προφητεία μέμνηται λέγουσα· . Εὐαγγελίσασθαι πτωχοῖς ἀπέσταλκέ με· κηρύξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν. » Πτωχοὺς δὲ ποίους φησὶν, ἢ τοὺς δυναμένους ὁμοίως Παύλῳ λέγειν· « "Αχρι τῆς ἄρτι ὥρας καὶ πεινῶμεν καὶ διψῶμεν, καὶ γυμνητεύομεν, καὶ κολαφιζόμεθα, καὶ ἀστατοῦμεν· » τούς τε ὁμοίως Πέτρω φήσαντας· « Αργύριον καὶ χρυ στον οὐχ ὑπάρχει μοι. » Τοιούτους δὲ πτωχοὺς αὐτὸς G ἑαυτῷ παρεσκεύαζε παραινῶν μή κτῆσθαι χρυσίον μηδὲ ἀργύριον εἰς τὰς ζώνας, μὴ πήραν εἰς ὁδὸν, μηδὲ δύο χιτῶνας, μηδὲ ὑποδήματα, μηδὲ ῥάβδον. • Τοιοῦτοι δὲ ἦταν καὶ οἱ πάλαι περιελθόντες ἐν μηλωταῖς, ἐν αἰγείοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, θλιβό μενοι, κακουχούμενοι, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι, καὶ σπηλαίοις, καὶ ταῖς ἐπαῖς τῆς γῆς. Αλλ' εἰ μὲν τούτων μόνον ἐμνημόνευσεν ὁ λόγος, ἀποκέκλειστο πᾶς ὁ μὴ τοιοῦτος· νῦν δὲ καὶ δεύτερον τάγμα καταριθμεῖται φάσκων· ι Καὶ σώσει τους υἱοὺς τῶν πενήτων. » Υἱοὶ δὲ πενήτων ἦσαν οἱ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν γνώ ριμοι, ὁποίους δηλῶν ὁ ̓Απόστολος ἔλεγεν· « Ἐὰν γὰρ πολλοὺς παιδαγωγούς ἔχητε ἐν Χριστῷ, ἀλλ' οὐ πολλοὺς πατέρας· ἐν γὰρ Χριστῷ Ἰησοῦ ἐγὼ ὑμᾶς ἐγέν νησα· › καὶ πάλιν· « Τέκνα μου, οὓς πάλιν ὠδίνω ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν. » ̓Αλλὰ τοὺς μὲν πτωχοὺς ἑαυτοῦ καὶ τοὺς υἱοὺς τῶν πενήτων σὺν δικαιοσύνῃ καὶ ὀρθῇ κρίσει σώζει· τὸν δὲ συκοφάντην προῃρημένον ἢ καὶ τὸν λαὸν αὐτοῦ καὶ τὴν Ἐκκλησίαν πολεμεῖν (μυρίοι δὲ συκοφάνται τὴν Ἐκκλησίαν αὐτοῦ διαβάλλουσι), καὶ τὸν βίον τῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ διαπρεπόντων ἄλλοι συκοφαντοῦσιν· ὧν ἐπιστήσας τῇ τελευτῇ τοῦ βίου, ὄψει ὅπως εἴρηται τὸ, «Καὶ ταπεινώσει συκοφάντην. » Τίς γὰρ τῶν τυραν 19 Zach. 1, 10, 11. 20 Isa. LXI, 1. 21 I Cor. 4, 11. 24 | Cor. iv, 15. 26 Gal. 1, 19. et habitabit in medio tui, dicit Dominus. Et confugient gentes multæ ad Dominum, et erunt mihi in populum, et ego ero eis in Deum. Et cognosceut quia Dominus omnipotens misit me ad te 19. His quippe Dominus, ex gentibus se, non ex Judaica gente, sibi populum congregaturum esse perspicue denuntiat. Huic sane populo virtutes quæ supra mundum et angelica sunt, hic montes et colles vocata, ad pacis conditiones venerunt; quæ olim, cum populus impie idololatriæ hæreret, infestæ erant. Hæ vero ipsæ justitiam eidem populo annuntiant, videlicet Christum Dei, qui vere justitia est; sive salutare Evangelium, cujus causa dictum est : Suscipiant montes pacem populo, et colles justitiam. » Hæc porro evenient, quia memoratus filius regis • judicabit pauperes populi, et salvos faciet filios pauperum; nam cum prius salute dignos judicasset, sic eis salutem impertit. Non enim sine pravio judicio, sed præmisso examine, salutem præbet pauperibus suis et filiis pauperum, quorum prophetia meminit dicens : « Evangelizare pauperibus misit me prædicare captivis dimissionem, et cæcis visus restitutionem 20. Mendicos vero quos ait, nisi eos qui perinde atque Paulus dicere valent, ♦ Usque in hanc horam et esurimus et sitimus, et nudi sumus, et colaphis cædimur, et instabiles sumus : > atque eos qui cum Petro hæc effari possunt, « Argentum et aurum non est mihi 2. » Tales sibi pauperes paravit, præcipiens illis ut non possiderent aurum neque argentum in zonis, neque peram ad viam, neque duas tunicas, neque calceamenta, neque virgam 23. Hujusmodi item erant illi olim 91 circumeuntes in melotis, in pellibus caprinis, egentes, angustiati, afflicti, in solitudinibus errantes, in montibus, in speiuncis et in foraminibus terra 2., Sed si hosce solum sermo commemorasset, exclusus sane foret quisquis iis non similis esset. At jam alium ordinem enumerat dicens, Et salvos faciet filios pauperum. › Filii vero pauperum erant apostolorum et discipulorum Servatoris nostri noti, quos Apostolus hisce verbis indicavit: Nam etsi multos pædagogos habeatis in Christo, sed non : multos patres : in Christo enim Jesu ego vos genui "; » ac rursum : c Filii mei, quos rursum parturio, donec formetur Christus in vobis 26. Verum pauperes suos et filios pauperum cum justitia et recto judicio salute donat. Calumniatoris autem, qui in animum induxit populum et Ecclesiam ejus impugnare (nam sexcenti sycophantæ sunt qui Ecclesiam ejus calumniantur) ; imo etiam aliorum qui probi instituti viros in Ecclesia ejus sycophantiis impetunt, vitæ exitum perpendens, probe intelliges cur dicatur, e Et humiliabit calumniatorem. » Quis enim eorum, qui tyrannice in Salvatoris nostri Ecclesiam egerunt, 19 Act. 111, 6. 23 Matth. x, 9. 14 Hebr. xi, 57, eamque blasphemis dictis et sycophantiis traduxe- A νευσάντων, καὶ τὴν τοῦ Σωτήρος ήμων Ἐκκλησίαν runt, dejectus non fuit ? Quis ex sapientibus hujus sæculi linguam suam exacuit contra divinam Scripturam, quin sycophantiæ suæ pignora retulerit? Sed cum bene multi sycophantæ contra Ecclesiam ejus insurrexerint, omnesque prorsus dejecti et humiliati fuerint; ipse tamen una cum sole permansurus, ac perinde atque sol doctrinæ suæ radiis totum orbem illustraturus prædicitur; et ante lunam futurus prænuntiatur; sive secundum Aquilam, • Et in faciem lunæ;, aut secundum Symmachum, • Et in conspectu lunæ permanebit. . Non enim, ante lunam, id est, antequam luna fieret; sed coram, id est, in conspectu lunæ est reputandus. Quemadmodum enim sol diem efficit cum super βλασφημίαις καὶ συκοφαντίαις περιβαλλόντων, οὐ τεταπείνωται ; Τίς τῶν σοφῶν τοῦ αἰῶνος τούτου, τὴν αὐτοῦ γλῶτταν ἀκονήσας κατὰ τῆς θεοπνεύστου Γραφῆς, οὐ τὰ ἐπίχειρα πέπονθε τῆς συκοφαντίας; ̓Αλλὰ γὰρ πλείστων ὅσων ἐπισταμένων συκοφαντών κατὰ τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ, πάντων τε κατὰ καιροὺς ταπεινουμένων, αὐτὸς συμπαραμένειν τῷ ἡλίῳ θε σπίζεται, ὁμοίως ἡλίῳ ταῖς αὐγαῖς τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας τὸν σύμπαντα καταλάμπων κόσμον· καὶ πρὸ τῆς σελήνης δέ· ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, « Καὶ εἰς πρόσω ωπον τῆς σελήνης·, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, «Καὶ ἔμπροσθεν τῆς σελήνης διαμενεῖ. » Οὐ γὰρ πρὸ τῆς σελήνης, τουτέστι πρὶν γενέσθαι τὴν σελήνην· ἀλλ ̓ ἐνώπιον ὥσπερ καὶ ἔμπροσθεν ἡγούμενος τῆς σελή terram advenit; luna vero lumine suo noctis tene- Β νης. Ωσπερ γὰρ ἥλιος μὲν ἡμέραν ἐργάζεται ὑπὲρ bras solvit eodem modo qui in vaticinio fertur, perinde atque luna animas in tenebris et nocte versantes illuminat; atque veluti sol totum illustrat orbem, ac permanet et perseverat usque ad consummationem sæculi. Quandiu enim sol totum orbem letificat, tandiu et ille una cum sole permanens et perseverans hominum animas illuminat ; ac perinde atque luna plena in generationes generationum perdurare dicitur. γῆς γενόμενος· σελήνη δὲ νυκτὸς διαλύει τὸ σκότος τῷ ἑαυτῆς φωτί· τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ὁ προφή τευόμενος ὁμοίως μὲν σελήνῃ τὰς ἐν σκότῳ καὶ νυκτὶ τυγχανούσας ψυχὰς φωτίζει, ἡλίῳ δὲ παραπλησίως τὸν σύμπαντα καταλάμπει κόσμον, διαμένει τε καὶ συμπαραμένει ἄχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. Εἰς ὅσον γὰρ ἥλιος τὸν σύμπαντα φαιδρύνει κόσμον, εἰς τοσοῦτον καὶ αὐτὸς τῷ ἡλίῳ συμπαραμένων καὶ συνεκτεινόμενος τὰς τῶν ἀνθρώπων φωτίζει ψυχάς ὡσαύτως δὲ καὶ σελήνῃ πλησιφαεῖ παραπλησίως εἰς γενεὰς γενεῶν λέγεται διαρκεῖν. • Καταβήσεται ὡς ὑετὸς ἐπὶ πόκον, καὶ ὡσεὶ στα γόνες στάζουσαι ἐπὶ τὴν γῆν. » Κατάβασιν τοῦ Θεοῦ Λόγου νοήσεις, επιστήσας τῇ καταβάσει καὶ τῇ συμπεριφορά καθ' ἣν συμπεριενεχθεὶς τῇ τῶν ἀνθρώπων σμικρότητι, ο έταπείνωσεν ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαβὼν, καὶ σχήματι εὑρεθεὶς ὡς ἄνθρωπος. » Δι' δ λέλεκται· « Καταβήσεται. » Αναγκαίως δὲ καὶ παραδείγματι κέχρηται προφητεία φήσασα, ο Βς ὑετὸς ἐπὶ πόκον. » "Ο δὴ συμφώνως οἱ λοιποί πάντες ἡρμήνευσαν· ̓Ακύλας μὲν εἰπὼν, « Καὶ καταβήσεται ὡς ὑετὸς ἐπὶ κουράν· » Σύμμαχος δὲ, «Και ταβήσεται ὡς δρόσος ἐπὶ πόκον· ν καὶ οἱ λοιποί ἑρμηνευταὶ ὁμοίως· παριστῶντες τοῦ Λόγου τὴν ἐξ ὕψους τὴν ἐξ αὐτῶν οὐρανῶν κάθοδον ἐπὶ γῆς τοῦ προφητευομένου· καὶ ὡς ἠρέμα καὶ ἡσυχῆ μηδενὸς αἰσθομένου καταβέβηκεν. Υετὸς γὰρ ἐπὶ πόκον κατ ιὼν, ἀνεπαισθήτως καὶ ἀψοφητί κάτεισιν. Ἐπεὶ VERS. 6-8. Descendet sicut pluvia in vellus, et sicut stillicidia stillantia super terram. Descensum Dei Verbi intelligas, si consideres depres- C sionem et attemperationem qua se hominum parvi tati adaptavit, cum humiliavit semetipsum forinam servi accipiens, et habitu inventus ut homo 7., Quare dicitur, e Descendet. Necesse vero fuit ut exemplo prophetia uteretur dicens, Sicut pluvia in vellus. Quod similiter reliqui omnes ediderunt, Aquila scilicet, Et descendet sicut pluvia in pellem;, Symmachus, • Descendet sicut ros in vellus; » parique modo reliqui interpretes, declarantes Verbi, quod in prophetia, fertur ex sublimi, sive ex ipsis calis, descensum in terram : ipsumque quiete ac sensim, advertente neanine, descendisse subindicantes. Pluvia quippe in vellus insensili modo sine strepitu demittitur. Quia igitur Servatoris nostri generatio secundum carnem tali D τοίνυν ἡ κατὰ σάρκα γένεσις τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν dispensatione facta est, ut ne ex vicinis quidem ullus conceptionis et partus sancta Virginis mysterium vel cogitaret vel audiret; quod ipsum præsens sermo subindicavit dicens: ‹ Descendet sicut pluvia in vellus; » et alias, quia vellus ovium pellis est, si cogites Servatorem ipsum ita docuisse, Non veni nisi ad oves quæ perierunt domus Israel 18;> præsens dictum hujusmodi voci coaptabis. Non enim ad aliam gentem descendit, sed ad solam Judaicam, penes quam commoratus est. Primus ergo ejus descensus talis fuit, qualis pluviæ in velIs secundum jam traditam rationem. Post hæc sr Philip. 11, 8. 28 Matth. xv, 24. (1 Forte τοῖς. 28 τοιαύτην ἀνείληφε τὴν οἰκονομίαν, ὡς μηδένα νοῆσαι μηδὲ ἀκουσθῆναι, μηδὲ τοὺς (1) ἐκ γειτόνων οἰκοῦσι τὸ μυστήριον τῆς συλλήψεως καὶ τοῦ τοκετοῦ τῆς ἁγίας Παρθένου. Τοῦτ' αὐτὸς ὁ παρὼν ηνίξατο λόγος, εἰπών· • Καταβήσεται ὡς ὑετὸς ἐπὶ πόκον· ς καὶ ἄλλως, ἐπειδὴ πόκος προβάτων δορὰ, νοήσας ὅπως αὐτὸς ἐδίδασκε λέγων ὁ Σωτήρ· Οὐκ ἦλθον εἰ μὴ εἰς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οίκου Ισραήλ·, ἐφαρμόσεις τὸ παρὸν λόγιον τῇ αὐτοῦ φωνῇ. Οὐ γὰρ ἐπὶ ἕτερον ἔθνος καταβέβηκεν, ἀλλ' ἐπὶ μόνον Ἰουδαίων, παρ' οἷς καὶ τὰς διατριβὰς ἐποιήσατο. Η μὲν οὖν πρώτη κατάβασις αὐτοῦ γέγονεν ὡς ὑετὸς τὸ ἐπὶ πόκον κατὰ τοὺς ἀποδοθέντας τρόπους· μετά A autem, non ultra sicut in vellus, sed magno cum ταῦτα δὲ οὐκέτι ὡς ἐπὶ πόκον, ἀλλὰ σὺν πολλῇ κινήσει· καὶ κτύπος ἐξάκουστος γέγονε καθ' ὅλης τῆς οἰκουμένης ἡ διδασκαλία αὐτοῦ. Δι' ὃ ἐπιλέγεται ἑξῆς, • καὶ ὡσεὶ σταγόνες στάζουσαι ἐπὶ τὴν γῆν.» Στα γόνες γὰρ ἢ ψεκάδες κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς στάζουσαι ἐπὶ τὴν γῆν οὐκέτ ̓ ἄψοφητί, σὺν πολλῷ δὲ ψόφῳ κατίασι. Καὶ τοῦτο δὲ τέλος ἐτύγχανεν, ὅτε εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν. motu, sonitus sive doctrina ejus per totum orbem ad omnium aures pervasit. Quare additur deinde, r et sicut stillicidia stilantia super terram. » Stillicidia namque, sive guttæ roris secundum reliquos interpretes, stillantes super terram, non prorsus sine strepitu, sed magno cum sonitu descendunt. Id vero tum finem accepit, quando in omnem terram exivit sonus apostolorum ejus, et in fines orbis terræ verba eorum. Τούτοις ἑξῆς εἴρηται· . ̓Ανατελεῖ ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ δικαιοσύνη καὶ πλῆθος εἰρήνης· ἡ κατὰ δὲ τὸν Ακύλαν, ο Βλαστήσει ἐν ἡμέραις αὐτοῦ δίκαιος καὶ πλῆθος εἰρήνης· κ κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον, ο Ανθήσει ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ δίκαιος. » Ἡμέραι δὲ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν αἱ ἀπὸ τῆς παρουσίας αὐτοῦ μέχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος νοηθήσονται. "Ωσπερ γὰρ ἀκούομεν τό, ο Ἐν ταῖς ἡμέραις Δαυίδ, και, • Ἐν ἡμέραις Ιεροβοάμ, » οὕτως εἶεν ἂν ἡμέραι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν. Ἀλλ ̓ ἐκεῖνοι μὲν, πρὸς ὀλίγον φανέντες, θᾶττον ἀπεσβέσθησαν· δι ̓ ὅ καὶ αἱ ἡμέραι αὐτῶν ἐξέλιπον· αἱ δὲ ἡμέραι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ὁπόσαι τυγχάνουσι, φθάσας ὁ λόγος ἐδήλωσεν εἰπών· • Συμπαραμενεῖ τῷ ἡλίῳ καὶ ἔμπροσθεν τῆς σελήνης γενεάς γενεῶν· ο οἷς ἀκολούθως καὶ αὐτὸς τοῖς ἑαυ τοῦ μαθηταῖς ἐπηγγέλλετο λέγων· « Ἰδοὺ ἐγὼ μεθ' ὑμῶν εἰμι ἄχρι τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος· › Οὕτω γὰρ ἔμελλε συμπαραμένειν τῷ ἡλίω. Οὐκοῦν ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ, καθ ̓ ἃς συμπαραμενεῖ τῷ ἡλίῳ, καὶ ὁμοίως σελήνῃ τὰς τῶν ἐν σκότῳ φωτίσει ψυχὰς, ἀναλάμψει ἐπὶ πάσης τῆς γῆς δικαιοσύνη· ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, ο δίκαιος· ν οὐκέτι παρὰ Ἰουδαίοις μόνοις ἑνός που καὶ δευτέρου ὀνομαζομένου δικαίου, καθ' ἕλης δὲ τῆς οἰκουμένης μυρίων ἐν Χριστῷ δικαιουμέ νων. Τὸ δὲ πλῆθος τῶν δικαίων τῶν ἐν ταῖς ἡμέραις τοῦ Σωτῆρος ἀνθούντων καὶ φωτὸς δίκην ἀνατελλόντων ὁμοίως τῷ ἑαυτῶν φωστῆρι νοήσεις ἀπὸ τοῦ πλή θους τῶν ἁπανταχοῦ γῆς μαρτύρων αὐτοῦ καὶ τῶν κατὰ τὴν Ἐκκλησίαν αὐτοῦ τὸν ἀγγελικὸν ἐν παντε λεῖ ἁγνείᾳ κατορθούντων βίον. Εἰ δὲ καὶ δικαιοσύνη ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ ἀνθήσειν λέλεκται, καὶ τοῦτο ὅπως δι' ἔργων πληροῦται ἔστι καταμαθεῖν ἐκ τοῦ μὴ Ἰουδαίους μόνους, ἀλλὰ καὶ πᾶν ἔθνος καλεῖσθαι ἐπὶ τὴν ἔνθεον πίστιν, δούλους τε ἐξ ἴσου τοῖς ἐλευ θέροις θεοσεβεῖν, καὶ πένητας ὁμοίως τοῖς πλουσίοις, D Deum colant, pauperes perinde atque divites, progἄρχοντάς τε σὺν ἀρχομένοις σὺν πολλῇ Θεοῦ δικαιοσύνῃ. Οπως δὲ πλῆθος εἰρήνης ἀνατέταλκεν ἐν ταῖς δηλωθείσαις τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἡμέραις, νοῆσαι ἔστιν ἐπιστήσαντα τῇ καταστάσει τῶν πρὸ τῆς αὐτοῦ παρουσίας πραγμάτων. Καθ' ἦν τὸ σύμπαν τῶν ἀν θρώπων γένος διήρητο αποτετμημένων ὥσπερ ἐξ ἑνὸς σώματος εἰς μυρία διεσπαρμένα μέλη, ἄλλων ἄλλως ἐθνῶν πάλαι πρότερον άφωρισμένων, πολεμούντων τε ἀλλήλοις καὶ πολεμουμένων· καὶ τῶν μὲν τυραννουμένων, τῶν δὲ δημοκρατουμένων, ἑτέρων δὲ ὀλιγαρχουμένων· τοπάρχων κατ' ἔθνος καὶ τυράννων Sub hæc dicitur: Orietur in diebus ejus justitia et abundantia pacis ; secundum Aquilam vero, ‹ Germinabit in diebus ejus justus, et abundantia pacis; secundum Symmachum vero, « Florebit in diebus ejus justus. » Dies autem Servatoris no stri ab adventu ejus usque ad consummationem sæculi intelligendi sunt. Qua ratione enim audimus, In diebus David; In diebus Jeroboam; eodem prorsus modo dies Servatoris nostri excipiendi sunt. Sed illi quidem cum ad breve tempus superstites fuissent, brevi exstincti sunt, quare dies illorum defecerunt. Dies vero Servatoris nostri quot sint, supra declaratum his verbis est : • Permanebit cum sole et ante lunam, in generationes generationum. Consequenter ad hæc verba discipulis suis hæc pollicitus est: Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem sæculi s;, ita enim cum sole permansurus erat. Itaque in diebus ipsius, queis cum sole permanebit, et simili quo luna C modo, animas in tenebris positas illuminabit, justitia lucebit in universa terra; sive secundum Aquilam, c justus. » Nec ultra apud Judæos tantum unus aut alter justus nominabitur; sed per totum orbem infiniti in Christo justificabuntur. Multitudinem autem justorum, qui in diebus Servatoris nostri floruerunt, et qui luminis instar, perinde atque ipsorum luminare, exorti sunt, intelliges ex multitudine martyrum ejus per universam terram, eorumque qui in Ecclesia ejus angelicam vitam cum omni castitate duxerunt. Quod si dictum cffloest, futurum esse ut justitia in diebus ejus rescat; et hoc quo pacto eveniat hinc edisces, quod non tantum Judæi, sed etiam omnes gentes ad divinam fidem vocatæ sint, ac servi pariter et liberi 19 Matth. xxvi, 20. cipes cum subditis, cum multa Dei justitia [pie vivant]. Quo pacto autem abundantia pacis in memoratis Salvatoris nostri diebus orta sit, probe in-. telligitur ex rerum ante primum ejus adventum conditione. Quo tempore totum humanum genus ceu ex uno corpore in infinita membra hinc inde dispersa divisum erat. Nam gentes aliæ alio modo a priscis jam temporibus divisa fuerant; bellumque inter se gerebant, ab aliisque impugnabantur : et alii quidem tyrannis subditi erant, alii democratia, alii paucorum dominatu regebantur, toparchæ et tyranni varii imperium obtinebant ; ut vicinis non A κρατούντων· ὡς ἄμικτα εἶναι καὶ ἄβατα τοῖς πλησι χώροις τὰ τῆς τῶν γειτόνων χώρας· πολέμους τε ἀσπόνδους καὶ ἔχθρας ἀκαταλλάκτους ἐκ μακροῦ αἰῶ νος μέχρι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν συνεστάναι. Ἐξ ἐκεί νου δὲ πάσης πολυαρχίας ἐκποδὼν ἀρθείσης, μοναρχία τῶν πλείστων ἐθνῶν ἐπικεκράτηκε· γέγονέ τε ὡς ἀληθῶς πλῆθος εἰρήνης, κοινωνίαν καὶ ἐπιμιξίαν κτησαμένων ἁπάντων τῶν ἐθνῶν· ὡς ἔργῳ μαρτυρεῖ σθαι τὴν ἐν χερσὶ μαρτυρίαν μόνῳ τῷ Σωτῆρι ἡμῶν ἐφαρμόττουσαν. Τοῦτο δὲ τὸ πλῆθος τῆς εἰρήνης πα ραμένειν φησὶν ι ἕως οὗ ἀνταναιρεθῇ ἡ σελήνη» ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, « ἕως οὗ ἡ σελήνη·, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, « ἕως παλαιώσεως τῆς σελήνης. » Πότε δὲ παλαιοῦται σελήνη; Κατὰ τὴν συντέλειαν τοῦ αἰῶνος, καθ ̓ ἣν πληρωθήσεται ἡ φάσκουσα προφη facultas esset ad finitimas regiones commeandi, quia nulla esset societas, bellaque inexpiabilia et implacabiles inimicitiæ jamdiu usque ad Servatoris nostri tempus perdurarent. Ex quo autem sublatis regulis, monarchia gentibus multis imperavit, vere fuit abundantia pacis, et commercium universarum gentium; ita ut opere comprobetur hoc testimo. nium soli Servatori nostro convenire. Hanc autem abundantiam pacis permansuram ait donec auferatur luna, sive secundum Aquilam, cusquequo luna;› vel, secundum Symmachum, donec antiquetur luna. » Quandonam antiquabitur luna? In consummatione sæculi, qua hæc prophetia implebitur : • Sol et luna obscurabuntur 30;, ac rursum, « Non erit tibi scl in lucem diei, neque luna illuminabit te B τεία· . Ὁ ἥλιος καὶ ἡ σελήνη συσκοτάσουσι· ν καὶ noctu 1. Itaque quemadmodum superius eum qui in vaticinio fertur, cum sole permansurum declarabat; sic jam abundantiam pacis ab eo hominibus procurandæ, usque ad consummationem duraturam esse vaticinatur: quod scilicet quiete ac sine strepitu in Judaicam gentem ventura sit, et quod impletura sit totum orbem instar stillicidiorum stillantium super terram. Quod item futurum sit ut justitia oriatur in diebus ejus atque abundantia pacis, jam superius commonstratum est. 31 C Sub hæc docet, non quodam angulo terræ circumscribendum dominatum ejus esse; sed dominaturum ipsum esse omnibus gentibus. Quamobrem dictum est : Et dominabitur a mari usque ad mare. Nam si termini quidam terræ sunt, qui ipsam circumquaque ambiant, videlicet maria Oceanusque, qui ab hominibus præternavigari nequit, sane id quod ab omnibus undique maribus continetur, Domino, qui prænuntiatur, confitebitur. Quocirca dicitur : < Et dominabitur a mari usque ad mare. Dictum autem impletum noveris, si perpendas Dei Ecclesias ubique terrarum Christum ejus, Dominum prædicare. Sed etiam a flumine usque ad terminos orbis terrarum dominaturum eum necessario pronuntiat. Nos quippe ediscere opus erat undenam doctrinæ initium ducturus sit significat autem principium ipsi futurum esse a flumine. Quod flumen indicat Evangelium dicens : c Tunc accedit D Jesus a Galilæa in Jordanem ad Joannem, ut baptizaretur ab eo. Ille autem prohibebat eum dicens : Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me. llie autem respondens dixit ei: Sine modo, sic enim decet nos implere omnem justitiam *. › Quando postquam baptizatus fuisset, Aperti sunt cœli, et vidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam et venientem super ipsum. Et vox de cœlis audita est dicens: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui s. Ex illo namque tempore doninatus ejus agnosci cœpit. Miro quoque modo hujus fluminis mentionem Isaias propheta facit, πάλιν· . Οὐκ ἔσται σοι ὁ ἥλιος εἰς φῶς ἡμέρας, οὐδὲ ἡ σελήνη φωτιεῖ σοι τὴν νύκτα. » Οὐκοῦν ὥσπερ ἀνωτέρω συμπαραμένειν τῷ ἡλίῳ τὸν προφητευόμενον ἐδήλου, οὕτως καὶ ἐνταῦθα τὸ πλῆθος τῆς ὑπ' αὐτοῦ προξενη θησομένης ἀνθρώποις εἰρήνης μέχρι τῆς συντελείας διαρκέσειν θεσπίζει. Οπως μὲν οὖν καταβήσεται ἠρέμα καὶ ἀψοφητὶ ἐπὶ τὸ Ἰουδαίων ἔθνος, καὶ ὡς πληρώσει τὴν σύμπασαν οἰκουμένην δίκην σταγόνων σταζουσῶν ἐπὶ τῆς γῆς, καὶ ὡς δικαιοσύνη ἀνατελεί ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ καὶ πλῆθος εἰρήνης, δεδήλωται διὰ τῶν εἰρημένων. Ἐξῆς δὲ διδάσκει, ὅτι μὴ ἐν γωνίᾳ γῆς περιγρα φήσεται αὐτοῦ ἡ δεσποτεία· κυριεύσει δὲ τῶν ἐθνῶν ἁπάντων. Δι' ὅ λέλεκται· ι Καὶ κατακυριεύσει ἀπὸ θαλάσσης ἕως θαλάσσης. » Εἰ γὰρ ἐστί τινα πέρατα γῆς, ἃ δὴ πανταχοῦ κυκλοῦσι, θάλασσαι Ὠκεανός τε ἀπέραντος ἀνθρώποις· τοῦτο πάντων εἴσω τῶν ἀπανταχοῦ θαλασσῶν Κύριον ὁμολογήσει τὴν θεσπιζόμε νον. Δι' ὃ λέλεκται· ι Καὶ κατακυριεύσει ἀπὸ θαλάσ σης ἕως θαλάσσης. » Γνῴης δ' ἂν τοῦ λόγου τὸ ἀποτέλεσμα συνιδὼν ὅπως ἀπανταχοῦ γῆς αἱ τοῦ Θεοῦ Ἐκκλησίαι τὸν Χριστὸν αὐτοῦ Κύριον ἀναγορεύουσιν. ̓Αλλὰ καὶ ἀπὸ ποταμοῦ ἕως τῶν περάτων τῆς οἰκου μένης κατακυριεύσειν αὐτόν φησι σφόδρ' ἀναγκαίως. Ἐχρὴν γὰρ ἡμᾶς μαθεῖν ὑπόθεν ἄρξεται τῆς διδα σκαλίας· σημαίνει δὲ, ὡς ἄρα ἔσται αὐτῷ ἡ καταρχή ἀπὸ ποταμοῦ. Οντινα ποταμὸν παρίστησι τὸ Εὐαγ γέλιον φάσκον· . Τότε παραγίνεται ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τῆς Γαλιλαίας ἐπὶ τὸν Ἰορδάνην πρὸς Ἰωάννην, τοῦ βαπτισθῆναι ὑπ' αὐτοῦ. Ὁ δὲ διεκώλυεν αὐτὸν λέ γων· Ἐγὼ χρείαν ἔχω ὑπὸ σοῦ βαπτισθῆναι, καὶ σὺ ἔρχῃ πρὸς μέ. Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν αὐτῷ· "Αφες ἄρτι· οὕτω γὰρ πρέπον ἐστὶ πληρῶσαι πᾶσαν δικαιοσύνην. » "Οτε μετὰ τὸ βαπτισθῆναι αὐτὸν « Ἠνοίγησαν οἱ οὐρανοὶ, καὶ εἶδε τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ καταβαῖνον ὡς περιστερὰν καὶ ἐρχόμενον εἰς αὐτόν. Φωνή τε ἐκ τῶν οὐρανῶν ἠκούσθη λέγουσα· Οὗτός ἐστιν ὁ Υἱός μου ὁ ἀγαπητός, ἐν ᾧ ηὐδόκησα. » Εξ ἐκείνου γὰρ γνωρίζεσθαι αὐτοῦ ἤρξατο ἡ κυριότης. Παραδό ξως δὲ τούτου μέμνηται τοῦ ποταμοῦ καὶ Ησαΐας ὁ προφήτης εὐαγγελιζόμενος τὴν ἔρημον, ἐν ᾗ ἑκήρυτ 30 Joel 11,10. 81 Isa. Lx, 19. 33 Matth. 11, 15-15. et ibid. 16, 17. τεν Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής. Εβόα δ ̓ οὖν λέγων· « Εὐ- Α evangelizans desertum in quo prædicabat Joannes φράνθητι, ἔρημος διψῶσα, ἀγαλλιάσθω ἔρημος καὶ Baptista. Sic ille clamabat : Lælare desertum si‹ ἀνθείτω ὡς κρίνον· καὶ ἐξανθήσει καὶ ἀγαλλιάσεται tiens, exsultet solitudo et floreat sicut lilium: et τὰ ἔρημα τοῦ Ἰορδάνου. • Αντὶ τίνος γὰρ οὐχ ἑτέ florebunt et exsultabunt deserta Jordanis . Quare ρου μέμνηται ποταμοῦ ὁ τοσοῦτος προφήτης, ἀλλ ̓ non alius fluminis mentionem tantus propheta faαὐτοῦ τοῦ Ἰορδάνου καὶ τῆς ἐρήμου ἀμφὶ τοῦτον· cit, quam Jordanis, et solitudinis circumpositae ; ευφροσύνην τε καὶ ἀγαλλίασιν τῇ ἐρήμῳ τοῦ Ἰop- laetitiamque et exsultationem deserto Jordanis anδάνου, ἀλλ' οὐχὶ τῇ Ἱερουσαλὴμ, οὐδὲ τῇ λοιπῇ Ἰου nuntiat, non autem Jerosolymæ, nec reliquæ Judææ. δαίᾳ εὐαγγελίζεται; Οὐκοῦν ἔχομεν καὶ παρὰ τῷ Adest sane apud ipsum Isaiam declaratio flumiἩσαΐα τὴν δήλωσιν τοῦ ποταμοῦ περὶ οὗ φησιν ὁ nis, de quo hic dicitur, Et a flumine usque ad παρών λόγος, ο Καὶ ἀπὸ ποταμοῦ ἕως τῶν περάτων terminos orbis terrarum dominaturum esse eum τῆς οἰκουμένης ο κατακυριεύσειν τὸν προφητευόμε- qui in vaticinio fertur. Licetque prædictionem vel νον. ὀφθαλμοῖς δὲ παραλαβεῖν ἔστι δι ̓ ἔργων κει ipsis oculis completam deprehendere, cum videamus χωρηκυίας τὰς προαναφωνήσεις, ὁρῶντας μέχρι τῶν Christum Dei usque ad terminos terræ in Ecclesiis περάτων τῆς γῆς ἐν ταῖς Ἐκκλησίαις αὐτοῦ κυριολο- ejus ut Dominum celebrari. γούμενον τὸν Χριστὸν τοῦ Θεοῦ. • Ἐνώπιον αὐτοῦ προπεσοῦνται Αιθίοπες, καὶ οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ χοῦν λείξουσι. » Σφόδρ' ἀκολούθως μετὰ τὸ εἰπεῖν, « Κατακυριεύσει ἀπὸ θαλάσσης ἕως θα λάσσης, καὶ ἀπὸ ποταμοῦ ἕως περάτων τῆς οἰκουμέ νης, » Αιθιόπων ἐμνημόνευσεν, οἳ τὰ ἔσχατα τῆς καθ' ἡμᾶς οἰκουμένης οἰκοῦσι, τά τε πρὸς ἀνατολὰς καὶ τὰ πρὸς δύοντα ἥλιον. "Οθεν καὶ παρὰ τοῖς ἔξω τοῦ καθ' ἡμᾶς λόγου κατὰ φύσιν εἰρῆσθαι δοκεῖ τὸ, Αιθίοπας, τοὶ διχθὰ δεδαίαται ἔσχατοι ἀνδρῶν· Καὶ ἐν ἑτέρῳ δὲ εἴρηται ψαλμῷ· • Αιθιοπία προ- B C VERS. 9 -11. c Coram illo procident Ethiopes, et inimici ejus terram lingent. Admodum consequenter, postquam dixerat, ‹ Dominabitur a mare usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum, » Athiopas memoravit, qui orbis nostri extrema incolunt, tum ea quæ ad orientem, tum ea quæ ad occasum solis sita sunt. Unde apud exteros, dictis nostris consona secundum rei naturam habentur in illo: Ethiopas qui bifariam divisi sunt ultımı hominum, Alii quidem ad occidentem, alii ad orientem so[lem 35.] : 36 In alio quoque psalmo dictum est: Ethiopia porriget manum suam Deo 3;, ac iterum in alio propheta Ex terminis fluminum Ethiopia ferent substantiam mihi 37. In his item consona voce vaticinatur ille, c Coram illo procident Ethiopes. Queis omnibus significatur futurum, ut termini terræ ejus qui in prophetia enuntiatur cognitionem recipiant, ac procidentes et genua flectentes, adorent ipsum. Quamobrem, secundum Aquilam, dicitur, « Ad faciem ejus curvabunt se Æthiopes; ο secundum Symmachum autem, In conspectu ejus procumbent Æthiopes. Per Æthiopes autem qui extrema terræ incolunt, gentes etiam quæ intra orbem sunt, indicantur. Manifestumque est, ubique terrarum, qui in ipsum credunt, genua flectentes et in terram procumbentes, per eum adorationem suam universorum Deo emittere. Imo etiam ait, ‹ Inimici ejus terram lingent, patri suo serpenti similes, qui in pectore et ventre graditur, et terram comedit, secundum inflictam sibi a principio pœnam. Sic videas inimicos Ecclesiæ Christi, terram et corporeas voluptates lingere. Si enim corpus, cui inest anima, pulvis dictum est secundum hanc Scripture vocem, « Accepit Deus pulverem ex terra, et efformavit hominem 38, » qui terram lingunt, carnalibusque voluptatibus addicti sunt, jure, utpote salutaris verbi inimici, male audiunt. Sed hi quidem tales alius autem ordo eorum qui regnum Christi cognoscunt, dona ipsi afferet, ut in prophetia fertur his verbis: Reges Tharsis et insulæ munera 36 Psal. Livit, 32. 37 Soph. ni, 10. 38 Gen. 11, 7. η D |