χόρτου· σπεῖρον σπέρμα κατὰ γένος καὶ καθ ̓ ὁμοιό- A bus postea inhaesit, imaginem, spinæ et tribuli suborti sunt. Quamobrem, ut hæc dispereant, ignem in terram missum Servator venit. Et sane salutari verbo ignis instar spinas et tribulos absumente, renovata anima malitiam exuens, convenientem sibi et consentaneum fructum profert. Quapropter populi omnes confitentur; gentes vero in terra diriguntur. Ad hæc autem consequenter infertur illud: Terra dedit fructum suum. Benedicat nos Deus, Deus noster, benedical nos Deus, et metuant eum omnes fines terra. Sive apostoli Servatoris nostri, sive prisci illi Dei prophetæ (nam utrique ordini hæc dicta competunt), Dei benedictionem consequi precantur, cujus mentem supra declaravimus, cum illud, c Crsecite et multiplicamini et replete terram, et dominamini illius *, in ipsis spiritualiter completum esse probaremus. Licet igitur vel ex gestis rebus intelligere, universam terram eorum successione repletam esse. Ecclesiæ namque Servatoris nostri per universam terram fundatæ, et innumeri per singulas earum populi, benedictionem ipsorum completam exhibent. Ipsis porro convenit illud, ο Deus noster, a in hoc dicto expressum, Benedicat nos Deus, Deus noster; utpote qui paternam Dei sui cognitionem obtineant. Verum deinde illud adjiciunt : « Benedicat nos Deus; utpote qui non ipsorum tantum, sed etiam eorum omnium, qui per eos salutem nacturi sunt, Deus sit. Post hæc omnia autem totius prophetiæ complementum obsignaut his verbis: ( τητα, καὶ ξύλον κάρπιμον ποιοῦν καρπὸν, οὗ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ἐν αὐτῷ κατὰ γένος ἐπὶ τῆς γῆς· » οὐδαμή μνήμη γέγονεν ἀκανθῶν οὐδὲ τριβόλων· οὐδ ̓ ἂν ἔφυσε ταῦτα ἡ γῆ, εἰ μὴ τὰ τῆς παρακοῆς ἐπηκολούθησεν ἀνθρώπῳ. Τῆς γοῦν ὕστερον ἐπισυμβάσης ἀνθρώποις κακίας εἰκόνες ἐφύησαν ἄκανθαι καὶ τρίβολοι. Οθεν ἵνα ταῦτα ἀπόληται, πῦρ ἦλθε βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν ὁ Σωτήρ. Καὶ δὴ τοῦ σωτηρίου λόγου δίκην πυρὸς τὰς ἀκάνθας καὶ τοὺς τριβόλους ἀφανί ζοντος, νεωθεῖσα τῆς κακίας ἡ ψυχή, τὸν προσήκοντα αὐτῇ καὶ κατάλληλον καρπὸν ἀποδίδωσι. Διόπερ λαοὶ μὲν πάντες ἐξομολογοῦνται· ἔθνη δὲ ἐπὶ τῆς γῆς ὁδηγοῦνται. Τούτοις τε ἀκολούθως, ἐπενήνεκται τό· · Γῆ ἔδωκε τὸν καρπὸν αὐτῆς. Εὐλογήσαι ἡμᾶς ὁ Θεὸς, ὁ Θεὸς ἡμῶν, εὐλογήσαι ἡμᾶς ὁ Θεός. Καὶ φοβηθήτωσαν αὐτὸν πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς. Εἴτε οἱ ἀπόστολοι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν, εἴτε οἱ παλαιοὶ τοῦ Θεοῦ προφῆται (ἑκατέρῳ γὰρ τάγματι ἐφαρμό ζει τὰ λεγόμενα), εύχονται τῆς παρὰ τοῦ Θεοῦ εὐ λογίας τυχεῖν, ἧς καὶ ἀνωτέρω τὴν διάνοιαν παρέ στήσαμεν, δεικνύντες ὅπως τὸ, « Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν, καὶ κατακυ ριεύτατε αὐτῆς, » ἐπὶ τούτων ἐπληροῦτο πνευματι κῶς. Πάρεστι γοῦν ἔργῳ παραλαβεῖν, ὡς ἡ σύμπασα γῆ τῆς ἐκείνων διαδοχῆς ἐπληρώθη. Αἵ τε καθ' όλης τῆς οἰκουμένης ἱδρυθεῖσαι τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἐκκλησίαι, καὶ οἱ καθ ̓ ἑκάστην μυρίανδροι λαοὶ τῆς εὐλο γίας αὐτῶν ἐμφαίνουσι τὰ ἀποτελέσματα. Πρεπόντως δὲ αὐτοῖς τὸ, ο Ὁ Θεὸς ἡμῶν, ν ἐν τῷ, « Εὐλο γήσαι ἡμᾶς ὁ Θεὸς, ὁ Θεὸς ἡμῶν· ν ὡς ἂν πάτριον κεκτημένοι τὸ τοῦ Θεοῦ αὐτῶν γνώρισμα. Αλλ' ἑξῆς ἐπισυνάπτουσιν ἀορίστως λέγοντες τὸ, ο Εὐλογήσαι ἡμᾶς ὁ Θεός· ν ὡς μηκέτι μόνων αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ πάντων τῶν δι' αὐτῶν σωθησομένων Θεὸν ὄντα. Καὶ μετὰ πάντα τὸ συμπέρασμα τῆς ὅλης προφητείας ἐπισφραγίζονται λέγοντες· « Καὶ φοβηθήτωσαν αὐ τὸν πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς. Ὁ Ἐπειδὴ γὰρ ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου, ο ἀναγκαίως ὥσπερ εἰσαγωγὴν τῆς θεοσεβείας τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ ἐγγενέσθαι πᾶσιν ἀνθρώποις τοῖς καὶ μέχρι τῶν ἐσχάτων τῆς γῆς οἰκοῦσιν ἐπεύχονται· ὃ δὴ καὶ ἐπληροῦτο μετά τὴν τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν θεοφάνειαν, μεθ ̓ ἣν εἰς πᾶσαν τὴν γῆν ἐξῆλθεν ὁ φθόγγος τῶν ἀποστόλων αυ τοῦ, καὶ εἰς τὰ πέρατα τῆς οἰκουμένης τὰ ῥήματα αὐτῶν. Περὶ τούτων δὲ τῶν περάτων τῆς γῆς καὶ διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐλέγετο· « Ἐπάκουσον ἡμῶν, ὁ Θεὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν, ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς καὶ τῶν ἐν θαλάσσῃ μακράν. ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΩ ΔΑΥΙΔ ΨΑΛΜΟΣ ΩΔΗΣ ΞΖ'. • Αναστήτω ὁ Θεὸς, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ, καὶ φυγέτωσαν ἀπὸ προσώπου αὐτοῦ οἱ μισοῦντες αὐτόν. » Οἱ μὲν πρὸ τοῦ μετὰ χεῖρας τρεῖς ἐφεξῆς τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν προεφώνουν· ὧν ὁ μὲν ξδ' « Ψαλμὸς ᾠδῆς » ἐπεγέγραπτο « Τῷ Δαυΐδ, ὁ δ ̓ ἑπόμενος « Ὠδὴ ψαλμοῦ·, ὁ δὲ τρίτος ο Ἐν ὕμνοις ψαλμὸς ᾠδῆς. » Εἰκότως τοιγαροῦν καὶ ὁ μετὰ χεῖρας, εὐαγγελικὸς ὢν καὶ αὐτὸς, καὶ οὐ περὶ τῆς κλήσεως τῶν ἐθνῶν μόνον, ἀλλὰ καὶ περὶ τοῦ Σωτῆρος αὐτοῦ προφητείαν περιέχων, ο εἰς τὸ τέλος C D. * Gen. 1, 28. 90 Psal. cx, 10. 96 Psal. LXIV, 6. Et metuant eum omnes fines terræ. › Quandoquidem enim initium sapientiæ timor Domini 95, necessario precantur, ut timor, quasi initiatio ad piam religionem, omnibus hominibus, etiam extrenia terra incolentibus, ingeratur. Quod post divinum Salvatoris nostri adventum impletum est : post illum enim in omnem terram exivit sonus apostolorum ejus, et in fines orbis terræ verba eorum. De his quoque terræ finibus superius dicebatur : Exaudi nos, Deus Salvator noster, spes omnium finium terræ, et eorum qui in mari sunt longe 96. > IN FINEM DAVIDI, PSALMUS CANTICI. LXVII. VERS. 2-4. • Exsurgat Deus, et dissipentur inimici ejus, et fugiant qui oderunt eum a facie ejus. › Tres psalmi ante præsentem consequenter positi, vocatio nem gentium prænuntiabant: e quibus LXIV Psalmus cantici Davidi inscriptus erat; sequens vero, ‹ ticum psalmi; tertius In hymnis psalmus cantici. Jure itaque præsens psalmus cum evangelicus item sit, ac non solum de vocatione gentium, sed etiam de ipso Servatore prophetiam contineat, in finem Davidi, atque psalmus cantici, perinde atque superio Can B res, inscriptus est. Par erat enim sermones bonorum Α τῷ Δαυΐδ, ἐπιγέγραπται, καὶ ο ψαλμὸς ᾠδῆς, ὁμοίως τοῖς πρὸ αὐτοῦ. Ἔδει γὰρ τοὺς τῶν ἀγαθῶν ἐπαγ γελτικούς λόγους μὴ μόνον ψαλμούς, ἀλλ' ὁμοῦ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ ψαλμοὺς ᾠδῶν καὶ ᾠδὲς ψαλμῶν ὀνο μάζεσθαι καὶ « εἰς τὸ τέλος • ἀναπέμπειν· ὡς ἂν μαχροῖς ὕστερον χρόνοις ἐπὶ συντελείᾳ τοῦ αἰῶνος μελ λόντων πληροῦσθαι τῶν ἐν αὐτοῖς θεσπιζομένων. Δέλεκται δὲ καὶ αὐτὸς ὑπὸ τοῦ προφητικοῦ Πνεύματος ἐκ προσώπου τῶν ἀποστόλων. Ωσπερ οὖν διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐπηύχοντο ἑαυτοῖς ἀνακαλούμενοι Θεὸν συνεργὸν εἰς τὸ εὐαγγελικὸν κήρυγμα, τὸν αὐτὸν τρό πον καὶ ἐν τοῖς προκειμένοις οἱ αὐτοὶ προϊόντες, φα σίν· « Εὐλογητός Κύριος ἡμέραν καθ ̓ ἡμέραν· κατευοδώσει ἡμῖν ὁ Θεὸς τῶν σωτηρίων ἡμῶν· καὶ πάλιν· ο Εντειλαι, ὁ Θεὸς, τὴν δύναμίν σου· δυνάμωσον, ὁ Θεὸς, τοῦτο ὃ κατειργάσω ἡμῖν. » Ορος γὰρ ὅπως κατευοδωθῆναι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ δυναμω θῆναι εἰς τὸ ἀκωλύτως τὸν δρόμον τοῦ Εὐαγγελίου τελειῶσαι εὔχονται. Μέμνηνται δὲ σαφῶς καὶ τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος λέγοντες· ο Κύριος δώσει ῥῆμα τοῖς εὐαγγελιζομένοις δυνάμει πολλῇ ·, ἀλλὰ καὶ τίσιν ἤμελλον κηρύττειν τὸ Εὐαγγέλιον θεσπίζουσιν ἐν οἷς φασιν· ι Ηξουσι πρέσβεις ἐξ Αἰγύπτου· Αιθιοπία προφθάσει χεῖρα αὐτῆς τῷ Θεῷ. » Σαφώς γὰρ διὰ τούτων Αἴγυπτον εὐαγγελίζονται, τοὺς εἰδωλολάτρας αἰνιττόμενοι· ἐπεὶ ἐξ Αἰγύπτου κατήρ ξατο ἡ εἰδωλολατρεία. Ἀλλὰ καὶ τὴν Αἰθιοπίαν προ φθάσαι χεῖρα αὐτῆς τῷ Θεῷ φασι, τὰ ἔσχατα τῆς οἰκουμένης δηλοῦντες. Εἶθ ̓ ἑξῆς τὰς βασιλείας τῆς γῆς πάσας αθρόως συγκαλοῦσι, τῶν ἐθνῶν ἁπάντων τοῦτον σημαινομένων τὸν τρόπον. Ἵνα δὲ τὰ διὰ τῶν λόγων προφητευόμενα ἤδη ποτὲ καὶ δι ̓ ἔργων χω ρήσῃ, ἀρχόμενον τὸ Πνεῦμα τὸ προφητικὸν, διὰ τοῦ Δαυΐδ εὐχὴν ἀναπέμπει λέγον· « Αναστήτω ὁ Κύριος, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ. » Δεινοὶ γὰρ ἐχθροὶ τοῦ Θεοῦ κατετυράννουν πάλαι πρότερον τῶν ἐπὶ γῆς ἁπάντων, οἱ τὴν πολύθεον πλάνην καθ ̓ ὅλης τῆς οἰκουμένης συστησάμενοι πονηροί δαίμονες. Οὐδείς τε ἦν ἐπαμύνων τοῖς κακοῖς, οὐ σοφὸς ἀνὴρ, οὐ δίκαιος, οὐ προφήτης· ἀλλ' οὐδὲ ἀγγέλων τις ἢ πνευμάτων ἁγίων, ἢ τῶν κατ' οὐρανὸν θείων δυνάμεων. Διὸ δὴ αὐτὸν ἀναστῆναι τὸν Θεὸν, καὶ τοῦ βασιλικοῦ διεγερθῆναι θρόνου παρακαλεῖ. Ἠρεμεῖν μὲν καὶ ἡσυχάζειν καὶ ὥσπερ διαναπαύεσθαι τὰ τῆς τοῦ Θεοῦ προνοίας λέγεται, ἐπειδὰν τῷ πλούτῳ τῆς χρηστότητος αὐτοῦ καὶ τῇ μακροθυμίᾳ φέρῃ τοὺς ἁμαρτάνοντας καὶ εἰς αὐτὸν ἀσεβοῦντας· τὸ δὲ κινεῖσθαι καὶ διανίστασθαι, ἐπειδὰν τὰς ἐκδικήσεις ποιῆσαι ἐπεξτῶν τοῖς ἁμαρτάνουσιν. Ιν' οὖν ἤδη ποτὲ παύσων ται ταῖς κατὰ τῶν ἀνθρώπων δυναστείαις οἱ προλεχθέντες ἐχθροὶ, διαναστῆναι τὸν Θεὸν καὶ διεγεῖ ραι ἑαυτὸν εἰς ἐκδίκησιν ἱκετεύει, ὅπως οἱ πάλαι κατὰ τὸ αὐτὸ συνηγμένοι καὶ κακὴν συμφωνίαν πρὸς ἀλλήλους θέμενοι, τὴν τῆς δαιμονικῆς εἰδωλολα τρείας, διασκεδασθῶσι μακρὰν ἀλλήλων γενόμενοι. Εχθροὶ δὲ τοῦ Θεοῦ καὶ μισοῦντες αὐτὸν ἦσαν, οἱ τὸν ὑπὲρ γῆς ἀέρα πληροῦντες καὶ τὴν ἐν ἀνθρώ ποις πολυπλανή κακίαν ἐνεργοῦντες δυσσεβεῖς τινες καὶ ἄθεοι δαίμονες· οι, κινηθέντος αὐτοῦ μόνον τοῦ c C promissa complectentes, non modo psalmos, sed β autem sicut deficit fumus defecerint adversarii ejus, intelliges, si animadvertas qua ratione olim ipse diabolus et ministri ejus transformarentur in angelos lucis, secundum Apostolum, qui ait : Ipse enim Satanas transformatur in angelum lucis 97. > Non magnum itaque quidpiam si ministri ejus transformarentur in angelos justitiæ, nec si tunc omnibus in locis oracula ederent, vaticinia et curationes pollicentes; ita ut superstitiosi homines per summam insaniam vel sibi charissima ipsis immo larent. Nunc vero eorum omnium ruina et desertio contigit, ita ut ne vel eorum memoria supersit : exstinctoque ipsorum igne defecerunt sicut deficit fumus. Quare alio in loco dicitur : c Ascendit fumus in ira ejus 98. Nam ira Dei invadens ipsos, ignem ipsorum, quo animas hominum incendebant, restinxit : quo restincto, ascendit fumus. Sed ipse fumus cum ignis non subsit, nec habeat in quo subsistat, deficit. Quia vero Deus lux est, et tenebræ in eo non sunt ullæ, hæc lux amicis suis sapientiæ, scientiæ et veritatis radios emittit, ita ut dicant Signatum est super nos lumen vultus tui, Domine ® ;, inimicis autem suis supra memoratis ignis consumens est. Quare alibi dictum est: 99 Ignis in conspectu ejus exardeşcet, et in circuitu ejus tempestas valida '; » et : c Ignis in conspectu ejus exardescet, et inflammabit omnes inimicos ejus 3. In præsenti quoque inimici ejus non modo ut fumus deficere, sed sicut fluit cera a facie ignis, Θεοῦ, καὶ ἐπὶ τὴν τῶν πραττομένων ἐκδίκησιν αυ- Α a facie ignis, sic et illi perituri erant. Quomodo τὸν διεγείραντος, πρῶτον μὲν ἐσκορπίζοντο μακρὰν ἀλλήλων διασκεδαννύμενοι, εἶτ ̓ ἐχρῶντο φυγῇ· καὶ μετὰ ταῦτα ὡς ἐκλείπει καπνὸς ἐξέλιπον, καὶ ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρὸς, οὕτως ἔμελλον ἀπόλλυσθαι. Νοήσεις δὲ ὅπως ὡς ἐκλείπει καπνὸς ἐξέλιπον οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ, ἐπιστήσας ὡς τὸ μὲν παλαιὸν μετεσχηματίζοντο εἰς ἀγγέλους φωτός, αὐτὸς δὲ ὁ διάβολος καὶ οἱ διάκονοι αὐτοῦ κατὰ τὸν ̓Απόστολον, ὅς φησιν· « Αὐτὸς γὰρ ὁ Σατανᾶς μετασχηματίζεται εἰς ἄγγελον φωτός. » Οὐ μέγα οὖν εἰ καὶ εἱ διάκονοι αὐτοῦ μετασχηματίζονται εἰς ἀγγέλους δικαιοσύνης, ἐχρησμοδότουν τε τότε κατὰ πάντα τόσ τον, μαντείας καὶ θεραπείας ἐπαγγελλόμενοι, ὡς τούς δεισιδαίμονας θύειν αὐτοῖς καθ' ὑπερβολὴν μανίας καὶ τὰ ἑαυτῶν φίλτατα. Νυνὶ δὲ ἐκείνων πάντων ἀφανισμὸς καὶ ἐρημία γέγονεν, ὡς μηδὲ μνήμην αυτ τῶν ἐπιλιπέσθαι· ἐξέλιπον δὲ ὡς ἐκλείπει καπνὸς ἀποσβεσθέντος αὐτῶν τοῦ πυρός· διὸ καὶ ἀλλαχοῦ εἴ ρηται· . Ανέβη καπνὸς ἐν ὀργῇ αὐτοῦ. » 'H yàp τοῦ Θεοῦ ὀργὴ τούτοις αὐτοῖς ἐπελθοῦσα, τὸ πῦρ αὐ τῶν ᾧ κατέφλεγον τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς κατ ἐσβεσεν· οὗ σβεσθέντος, ἀνέβη καπνός. Ἀλλὰ καὶ οὗτος ὁ καπνὸς μηκέθ' ὑποκαιόμενος, μηδὲ ἔχων ὁπόθεν ὑπου στῆ, ἐκλείπει. Ἐπεὶ, δὲ ὁ Θεὸς φῶς ἐστι, καὶ σκοτία ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν οὐδεμία, τοῦτο τὸ φῶς τοῖς αὐτῷ φί λοις σοφίας καὶ γνώσεως, καὶ ἀληθείας μαρμαρυγάς ἐκπέμπει, ὡς φάναι αὐτοὺς, « Ἐσημειώθη ἐφ' ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προσώπου σου, Κύριε. » Τοῖς δὲ προλεχθεῖσιν ἐχθροῖς αὐτοῦ πῦρ καταφλέγον γίγνεται. Διὸ λέ λεκται ἐν ἑτέροις· « Πῦρ ἐνώπιον αὐτοῦ καυθήσεται, C καὶ κύκλῳ αὐτοῦ καταιγὶς σφοδρά· » καὶ «Πῦρ ἐναντίον αὐτοῦ καυθήσεται, καὶ φλογιεῖ πάντας τοὺς ἐχθροὺς αὐτοῦ. » Καὶ ἐν τῷ μετὰ χεῖρας οἱ ἐχθροὶ οὐ μόνον ἐκλείπειν ὡς καπνὸς, ἀλλὰ καὶ ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρὸς, οὕτως ἐκτήκεσθαι εἴρηνται· ἐπειδήπερ αὐτοὶ ἑαυτοὺς ἐχθροὺς τοῦ Θεοῦ πεποιήκασιν. Ο γὰρ Θεὸς ἀγαπᾶ τὰ ὄντα πάντα, καὶ οὐδὲν βδε λύσσεται ὧν ἐποίησεν· οὐδὲ γὰρ μισῶν τι κατεσκεύαζε· διὸ οὐδενὸς ἐχθρὸς αὐτός. Οἱ δὲ μακρύνοντες ἑαυ τοὺς ἀπ' αὐτοῦ, καὶ ἐχθροποιοῦντες ἑαυτοὺς, ἐπι σπῶνται τὴν ἀπώλειαν· ὡς λέγεσθαι· . Ὅτι ἰδοὺ οἱ μακρύνοντες ἑαυτοὺς ἀπὸ σοῦ ἀπολοῦνται. » Οὕτω δὲ καὶ μισοῦσι τὸν Θεὸν οἱ τὰ ὑπ ̓ αὐτοῦ μεμισημένα πράττοντες. Ταῦτα μὲν οὖν καθ ̓ ἕνα λελέχθω τρό πον. Ἐπεὶ δὲ ἡ πᾶσα προφητεία εὐαγγελική τυγ- D χάνει, θέα μήποτε ταῦτα εἰς τὸν Θεὸν Λόγον ἀναφέ ρεται, ὃς ἦν μὲν πάλαι ἐν τοῖς κόλποις ἀναπαυόμε νος τοῦ Πατρός· « Ἐν ἀρχῇν γὰρ ἦν ὁ Λόγος· καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος. » Και «Οὗτος ἦν ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν Θεὸν, ο αὐτὸς ἦν ὁ Μου νογενὴς τοῦ Θεοῦ ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ Πατρός. Ἐπεὶ δὲ μορφὴν δούλου λαβὼν, καὶ σχήματι εὑρεθείς ὡς ἄνθρωπος, έταπείνωσεν ἑαυτὸν μέχρι θανάτου, τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον εἰκότως τὴν ἀνάστασιν αὐτοῦ θε σπίζει λέγον ο Αναστήτω ὁ Θεὸς, καὶ διασκορπισθή ita et ipsi liquescere dicuntur. Quoniam ipsi sese inimicos Dei constituerunt. Deus enim omnia quæ sunt amat, et nihil odit eorum quæ fecit: neque enim aliquid condidit quod odisset ; quare nullius inimicus ipse est. Qui vero sese ab ipso longe removent, ipsiusque se inimicos efficiunt, perniciem sibi attrahunt, ita ut dicatur : «Quia ecce qui elongant se a te, peribunt 3. . Sic autem et Deum oderunt, qui perosa ipsi perpetrant. Hæc igitur une modo dicta fuerint. Cum porro omnis prophetia evangelica sit, consideres velim num hæc ad Deun! Verbum referantur, quod quidem olim in paterno sinu requiescebat : In principio » enim erat Verbum, et Verbum erat apud Deum, et Deus era: Verbum *. » Et : c Hoc erat in principio apud Deum ',, ipsum erat Unigenitus Dei, qui est in sinu Patris. Quia vero formam servi accipiens, et habitu inventus ut homo, humiliavit semetipsum usque ad mortem; jure Spiritus sanctus ejus resurrectionem vaticinatur dicens, Exsurgat Deus et dissipentur inimici : » ubi per illud, « Deus, Deus Verbum intelligitur. Aut oratio illa de Christo hoc profert, • Exsurgat,, et ad universorum Deum emittitur; ita ut illud, « Deus, s. sic accipiatur : Ο Deus, exsurgat Christus tuus, et dissipentur inimici ejus. Congregati namque sunt inimici ejus 3 Psal. LXI!, 1 Psal. XLIK, 3. . 22 tempore passionis ipsius, quando c fremuerunt A τωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ Θεοῦ νοουμένου τοῦ Θεοῦ λό Β gentes, et populi meditati sunt inania. Astiterunt reges, et principes convenerunt in unum adversus Dominum et adversus Christum ejus.› Hosce porro omnes resurrectio Christi ex mortuis dissipavit : tuncque defecerunt ut deficit fumus, et sicut fluit cera a facie ignis. Hunc sane Christum Dei odio habuerunt, ac etiamnum oderunt, qui frequenter impia dicta, convicia et blasphema verba proferunt, ejus Ecclesiam oppugnant ac doctrinam calumniantur. Nam alias nullos reperire est qui universorum Deum oderint ; neque enim ipsi athei et impii, neque maligni dæmones, neque impuri spiritus id dixerint. At Christum Dei se odio habere aperte profitentur, primo ii de quibus ipse per prophetiam ita fatur : • Locuti sunt adversum me lingua dolosa, et sermonibus odii circumdederunt me, et expugnaverunt me gratis. Pro eo ut me diligerent, detrahebant mihi. Et posuerunt adversum me mala pro bonis, et odium pro dilectione mea"; » deinde qui post illos etiam nunc in ipsum blasphema dicta proferunt. Cæterum omnes inimici ejus, et qui oderunt eum dissipati sunt et fugerunt a facie virtutis ejus, defeceruntque sicut deficit fumus, et sicut fluit cera a facie ignis. Nemo igitur ex odientibus eum impune unquam ex hac vita migravit. Sed etiam principes sacerdotum, Scribæ, Pharisæi et Sadducæi, qui insidias olim ipsi pararunt, ita defecerunt, ut neque memoria eorum ad hoc usque tempus, neque nomen apud Judæos servetur. Tunc tota eorum natio in omnes gentes dispersa dissipataque est. Insequentibus vero temporibus quotquot Ecclesiam ejus oppugnarunt, similiter et ipsi defecerunt sicut deficit fumus, et sicut fluit cera a facie ignis. Inimici ergo Christi et qui oderunt eum talia passi sunt; maximeque invisibiles et occulti inimici, maligni nempe dæmones et spiritus nequam, qui olim multorum numinum erroris auctores erant : qui post resurrectionem ex mortuis penitus dissipati sunt. lidemque ipsi liquescentes sicut cera a facie ignis, clamabant dicentes : • Sine, quid nobis et tibi, Fili Dei? venisti ante tempus torquere nos . . Nam deitatis ipsius invisibiles et occulti radii, tormenta doloresque talia dicentibus invexerunt. Dexter porro C amicorum Dei ordo quibus in Servatoris nostri resurrectione frueretur bonis, deinceps docet prophetia quæ ait: Et justi lætentur et exsultent in conspectu Dei, delectentur in laetitia. » Quid illud sit, non simpliciter lætari et exsultare, sed in conspectu Dei et apud Deum his perfrui, divinaque voluptate gaudere, non potest pro merito enarrari. γου. Η τῆς εὐχῆς περὶ μὲν τοῦ Χριστοῦ λεγούσης τὸν • Αναστήτω, ο πρὸς δὲ τὸν Θεὸν τῶν ὅλων ἀναπεμπομέν νης· ἵν ̓ ᾖ τὸ, ε ὁ Θεὸς, » ἀντὶ τοῦ, ὦ Θεὲ, ἀναστήτω ὁ Χρι στός σου, καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ. Συνήχθησαν μὲν γὰρ οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ κατὰ τὸν τοῦ πάθους αὐτοῦ καιρὸν, ὁπηγίκαι ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμε λέτησαν κενά. Παρέστησαν οἱ βασιλεῖς καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ. » Πάντων δὲ τούτων διασκορπισμὸν ἡ ἐκ νεκρῶν ἀνάστασις τοῦ Χριστοῦ κατειργάσατο· ἐξέλιπόν τεὡς ἐκλείπει καπνὸς, καὶ ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προστ ώπου πυρός. Καὶ τοῦτόν γε τὸν Χριστὸν τοῦ Θεοῦ ἐμίσησαν, μισοῦσί τε εἰσέτι καὶ νῦν, οἱ συνεχῶς αὐτ τὸν ἀθέοις λόγοις καὶ λοιδορίαις βλασφημοῦντες, την τε Ἐκκλησίαν αὐτοῦ πολεμοῦντες, καὶ τὴν διδασκαλίαν διαβάλλοντες. Αλλως γὰρ τὸν ἐπὶ πάντων Θεὸν οὐκ ἂν εὕροι μισοῦντάς τινας· οὐδὲ γὰρ αὐτοὶ οἱ ἄθεοι καὶ δυσσεβεῖς· ἀλλ ̓ οὐδὲ οἱ πονηροί δαίμονες, οὐδὲ τὰ ἀκάθαρτα πνεύματα τοῦτ ̓ ἂν εἴποιεν. Τὸν δὲ Χριστὸν τοῦ Θεοῦ ὁμολογουμένως ἐμίσησαν· πρῶτοι μὲν ἐκεῖνοι, περὶ ὧν αὐτὸς διὰ τῆς προφητείας ἔφα σκεν· › Ελάλησαν κατ ̓ ἐμοῦ γλώσσῃ δολίᾳ, καὶ λό γοις μίσους ἐκύκλωσάν με, καὶ ἐπολέμησαν με δωρεάν. Ἀντὶ τοῦ ἀγαπᾶν με ἐνδιέβαλλόν με. Καὶ ἔθεντο κατ' ἐμοῦ κακὰ ἀντὶ ἀγαθῶν, καὶ μῖσος ἀντὶ τῆς ἀγαπήσεώς μου· › ἔπειτα καὶ οἱ μετ' ἐκείνους εἰσέτι νῦν αὐτὸν βλασφημοῦντες. Πλὴν πάντες οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ, καὶ οἱ μισοῦντες αὐτὸν διεσκορπίσθησαν καὶ πεφεύγασιν ἀπὸ προσώπου τῆς δυνάμεως αὐτοῦ. Ἐξέλιπόν τε ὡς ἐκλείπει καπνὸς καὶ ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρός. Αὐτίκα γοῦν οὐδεὶς πώποτε τῶν μεμισηκότων αὐτὸν ἀτιμώρητος διεξῆλθε τὸν βίον· ἀλλὰ καὶ οἱ πάλαι τὴν ἐπιβουλὴν αὐτῷ τυρεύσαντες ἀρ χιερεῖς καὶ γραμματεῖς, Φαρισαῖοι καὶ Σαδδουκαίοι οὕτως ἐξέλιπον, ὡς μηδὲ μνήμην αὐτῶν εἰσέτι νῦν μηδ' ὄνομα παρὰ Ἰουδαίοις σώζεσθαι. Τότε πᾶν ἔθνος αὐτῶν διασκεδασμὸν καὶ διασκορπισμὸν ὑπέμεινε εἰς πάντα τὰ ἔθνη· καὶ ἐν τοῖς μετὰ ταῦτα δὲ χρόνοις πάντες ὅσοι τὴν Ἐκκλησίαν αὐτοῦ πεπολεμήκασιν, ὁμοίως ἐξέλιπον καὶ αὐτοὶ ὡς ἐκλείπει καπνὸς καὶ ὡς τήκεται κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρός. Οἱ μὲν οὖν ἐχθροὶ τοῦ Χριστοῦ καὶ οἱ μισοῦντες αὐτὸν τοιαῦτα πεπόνθασι, καὶ ἔτι μᾶλλον οἱ ἀόρατοι καὶ ἀφανεῖς ἐχ θροί, πονηροί δαίμονες καὶ μοχθηρὰ πνεύματα, δι' ὧν τὰ τῆς πολυθέου πλάνης ἐνηργεῖτο πάλαι· ὧν παντε λης διασκορπισμὸς μετὰ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν γέγονεν· οἱ δὲ αὐτοὶ, τηκόμενοι ὡς κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρὸς, ἐβόων λέγοντες· « Εα· τί ἡμῖν καὶ σοι, Υἱὲ Θεοῦ; Ηλθες πρὸ καιροῦ βασανί σαι ἡμᾶς.» Αἱ γὰρ τῆς θεότητος αὐτοῦ ἀόρατοι καὶ ἀφανεῖς ἀκτῖνες, βασάνους καὶ ἀλγηδόνας τοῖς ταῦτα λέγουσι παρεῖχον. Τό δέ γε δεξιὸν τῶν φίλων τοῦ Θεοῦ τάγμα ὁποίων ἀπέλαυεν ἀγαθῶν ἐν τῇ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἀναστάσει, ἑξῆς διδάσκει ή προφητεία λέγουσα· « Καὶ οἱ δίκαιοι εὐφρανθήτωσαν, ἀγαλλιάσθωσαν ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ, τερφθήτωσαν ἐν εὐφρο σύνῃ.» Ὁποῖον δὲ ἐστι τὸ μὴ ἁπλῶς εὐφραίνεσθαι καὶ ἀγαλλιῶν, ἀλλ' ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ καὶ παρὰ τῷ Θεῷ τούτων ἀπολαύειν, ἡδονῇ τε θείᾳ ἐντρυφᾷν, οὐκ ἔστιν ἐπαξίως λόγω διηγήσασθαι. C •Psal. 11, 1, 2. 7 Psal. cvm, 3-5. • Matth. vi, 29. B Ασατε τῷ Θεῷ, ψάλατε τῷ ὀνόματι αὐτοῦ· ὁδου Α ποιήσατε τῷ ἐπιβεβηκότι ἐπὶ δυσμῶν.» Τὸν μὲν περὶ τῶν ἐχθρῶν καὶ μισούντων τὸν Θεὸν λόγον διὰ βρα χέων ἐπετέμετο ἡ προφητεία· τὸν δὲ περὶ τῶν δικαίων ἐξαπλοῖ, ἐνδιατρίβουσα τῇ περὶ αὐτῶν μνήμῃ. Καὶ δὴ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον παρακελεύεται τοῖς δικαίοις ᾄδειν καὶ ψάλλειν τῷ Θεῷ, ὡς ἂν διὰ τούτων μέλλουσιν ἀπολαύειν τῆς θείας εὐφροσύνης καὶ τῆς προλεχθείσης τερπωλῆς καὶ ἀγαλλιάσεως. Καὶ ἐπείπερ τῶν δύο τούτων, λέγω δὲ τοῦ ᾄδειν καὶ ψάλλειν, τὸ μὲν κρεῖττον ἦν τὸ ἄδειν, τὸ δὲ ὑποβεβηκὸς τὸ δι' ὀργάνου ἀνακρούεσθαι, εἰκότως τὸ μὲν κρεῖττον ἀνἔθηκε τῷ Θεῷ, τὸ δὲ διὰ τοῦ ὀργάνου ἐνεργεῖν τῷ ὀνό ματι αὐτοῦ. « Ασατε 1 γάρ, φησὶ, ι τῷ Θεῷ, καὶ ψάλατε τῷ ὀνόματι αὐτοῦ. ̓́Αδει δὲ τῷ Θεῷ ὁ δι' ὑγιῶν δογμάτων τὴν ψυχὴν πεπαιδευμένος καὶ τὰς πρεπούσας αὐτῷ θεολογίας ἐκ διανοίας κεκαθαρμένης ἀναπέμπων· ψάλλει δὲ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ, ὁ διὰ τῶν τοῦ σώματος κινήσεων καὶ διὰ τῆς τῶν αἰσθητηρίων ἐνεργείας τοιαῦτα πράττων, ὡς δοξάζεσθαι δι' αὐτοῦ παρὰ τοῖς ὁρῶσι τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ. Ταῦτα μὲν οὖν πρῶτα παρακελεύεται τῷ τῶν δικαίων χορῷ πράτ τειν ὁ λόγος· ἑξῆς δὲ πρᾶγμά τι ποιεῖν ἑτέροις χρήσι μον προστάττει. Ἵνα γὰρ ἐπιβῇ ὁ Θεὸς τῷ τῶν ἀνθρώπων βίῳ, καὶ ὅπως ἐμπεριπατήσῃ τοῖς ἐπὶ γῆς, τὴν ὁδὸν αὐτῷ λείαν καὶ ὁμαλὴν ἀπεργάζεσθαι διακελεύεται φάσκων· ι Οδοποιήσατε·, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, « Καταστρώσατε·, κατὰ δὲ τὸν Ἀκύλαν, • Αποσκολοπίσατε, τουτέστι πᾶν σκολιὸν ἀφέλετε, καὶ πᾶν τραχὺ καταστρώσατε, ὡς ἂν γένοιτο λεία καὶ ὁμαλὴ τοῦ Θεοῦ ἡ εἰς ἀνθρώπους πορεία. Τοῦτο δὲ καὶ Ησαΐας ἐδήλου λέγων· « Ετοιμάσατε τὴν ὁδὸν Κυρίου, εὐθείας ποιεῖτε τὰς τρίβους αὐτοῦ. Πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται, καὶ πᾶν ὅρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται. Καὶ ἔσται τὰ σκολιὰ εἰς εὐθεῖαν, καὶ ἡ τραχεῖα εἰς ὁδοὺς λείας, καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ Θεοῦ. Ἐνταῦθα δὲ οὐ πρότερον οδοποιεῖν κελεύει ἢ πρῶτον αὐτοὺς μαθόντας ὅπως χρὴ ἄδειν τῷ Θεῷ καὶ ὅπως ψάλλειν τῷ ὀνό ματι αὐτοῦ. Ταῦτα γὰρ προμαθόντας καὶ ἔργοις ἐπι τελέσαντας, ἑξῆς βούλεται ὁδοποιεῖν, τουτέστι τὰς παρὰ τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς παρασκευάζειν, καθαράς τε καὶ ἑτοίμους αὐτὰς ἀπεργάζεσθαι εἰς τὴν ἐπιδημίαν τοῦ προδηλωθέντος Θεοῦ. Διό φησιν ο Οδοποιήσατε τῷ ἐπιβεβηκότι ἐπὶ δυσμῶν, Κύριος ὄνομα D terpretatus est : quinta vero editio, e ln ia nomen αὐτῷ. Κέκληκε δὲ τὸν Κύριον ἐνταῦθα καινοτέρᾳ φωνῇ κατὰ τὴν Ἑβραϊκὴν λέξιν· ἴα γὰρ αὐτὸν ὠνόμασεν· ὅθεν ὁ Σύμμαχος, ο Διὰ τοῦ ἴα ἡ ὀνομα σία αὐτοῦ, ἡρμήνευσεν· ἡ δὲ πέμπτη ἔκδοσις, « ΕΝ τῷ ἴα τὸ ὄνομα αὐτοῦ. Ἀνίξατο δὲ τὸ ὄνομα τοῦ Σωτῆρος Ἰησοῦ διὰ τῆς πρώτης συλλαβῆς. Καὶ τοῦ τον τὸν Κύριον, οὗ τὸ ὄνομά φησιν εἶναι διὰ τοῦ ἵα, ἢ ἐν τῷ ἴα, ἐπιβεβηκέναι ἐπὶ δυσμῶν διδάσκει· σημαίνει δὲ τὴν εἰς ἀνθρώπους αὐτοῦ πάροδον καὶ τὴν ἔνσαρκον ἐπιδημίαν. Οὐ γὰρ τὸν ἐν μορφῇ Θεοῦ Θεὸν Λόγον γυμνὸν ἐπιδείξας φώτων δίκην ἐξήστραψε τὸν τῶν ἀνθρώπων βίον, μορφὴν δὲ δούλου λαβὼν καὶ VERS. 5, 6. Cantate Deo, psalmum dicite nomini ejus, iter facite ei, qui ascendit super occasum. » Sermonem de inimicis et osoribus Dei Verbi compendio absolvit prophetia; de justis autem fusius agit, eorumque commemorationi insistit. Et sane Spiritus sanctus jubet justos cantare et psallere Deo; utpote qui his vacantes, divinam lætitiam memoratamque delectationem et exsultationem nacturi sint. Quia vero ex his duobus, nimirum ex cantu et ex psalmodia, præstabilior cantus erat, atque inferior ipsi erat instrumenti pulsatio; jure quod præstantius erat Deo addixit, instrumenti vero actionem nomini ejus. Nam inquit, cantate Deo, et psalmum dicite nomini ejus. Dco autem cantat, cujus anima sana doctrina instituta est, et Β congruentia divinaque verba ex pura conscientia ipsi transmittit; psallit vero nomini ejus, qui corporeis motibus et sensibili actione talia exhibet, quæ spectatores ad nomen Dei gloria celebrandum inducant. Hæc igitur primo jubetur justorum chorus peragere; deinde vero eidem præcipitur ut opus aliis utile perficiat. Nam ut Deus ad hominum genus accedat, et cum terrigenis perambulet, præcipit ut viam facilem atque planam ipsi muniant, dicens : 4 Iter facile ; » sive secundum Symmachum, • Sternite; secundum Aquilam vero, c A surculis mundate, id est, omne tortuosum auferte, et quor asperum est, sternite, ut iter Dei ad homines planum facileque evadat. Idipsum sic Isaias declaravit : c Parate viam Domini, rectas facite semitas ejus. Omnis vallis implebitur, et omnis mons et collis humiliabitur. Et erunt tortuesa in viam reclam, et aspera in vias planas. Et videbit omnis caro salutare Dei. Hic vero non prius iter facere jubet, quam edidicerint qui canendum oporteat Deo et psallendum nomini ejus. His institutos, postquam id reipsa præstiterint, iter deinde facere præcipit, id est, humanas animas præparare, purasque illas et ad ipsius Dei adventum paratas elfi. cere. Quamobrem ait: Iter facite ei qui ascendit super occasum, Dominus nomen illi. Hic porro C Dominum nova voce secundum Hebraicam lectionem expressit : ipsum quippe, ia, nuncupavit : quare Symmachus, e Per ia vocabulum ejus, » in ejus. » Per primam autem syllabam nomen Servatoris Jesu subindicavit. Et hic est Dominus cujus nomen per ia, vel in ia dicit esse et ascendisse eum ad occasum docet, significatque ejus in carne transitum ad homines. Neque enim eum, qui in forma Dei erat, Deum Verbum nudum exhibens lucis instar, humanum genus illustravit; sed forma servi accepta, radiisque deitatis suæ contractis, et in corpore quasi demersus, cum ad occasum usque mortalis vitæ devenisset (quam vitam divinus Apostolus tenebras vocal, dicens : Adversus mundi reclores tenebrarum harum 10 »); sive etiam cum 2 |