Изображения страниц
PDF
EPUB

δὲ τὰ πεδία καὶ τὰ ὅρια τῆς ἐρήμου, οἵ τε βουνοὶ καὶ οἱ κριοὶ τῶν προβάτων, καὶ πρὸς τούτοις αἱ ἀποδο θεῖσαι κοιλάδες κατὰ τὴν ἀποδοθεῖσαν ἑρμηνείαν, κατά τε τὴν πρόχειρον διάνοιαν, μίαν ἀφήσειν φω νὴν καὶ σύμφωνον μελωδίαν τῷ Θεῷ εἴρηνται. Διὸ κατὰ πάντων ἀκούσῃ τό· . Κεκράξονται καὶ ὑμνήσουσιν. »

4. IN FINEM, CANTICUM PSALMI. LXV.

A

Β

ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ, ΩΔΗ ΨΑΛΜΟΥ. ΞΕ.

VERS. 2. • Jubilate Deo, omnis terra, psallite nomini ejus, date gloriam laudi ejus. • Evangelicus hic item psalmus est : nam gentium vocationem complectitur. Neque enim eo quo canebatur tempore finem consecuturus erat, sed in consummatione sæculorum. Quare memoratarum ibi rerum prophetiam ad finem remittit. Estque rursus canticum psalmi; sive, prout in præcedenti psalmo inscribitur, e Psalmus cantici., Spiritus quippe sanctus per propheticam animam, quæ se receperat, cum lætitia multa canebat psallebatque, pro bonis in vaticinio suo annuntiatis quorum causa omnibus gentibus salutarem gratiam suscepturis quædam agenda præcipit, quæ nos exsequi, ad quos præmissæ voces spectant, necessarium est. Præcipit itaque omni terra, id est, omnibus terræ elementum incolentibus, ne sese Moysis mandatis et gravi legis jugo subjiciant ; sed ea solum, quæ in præsenti psalmo jubentur, peragant; et primo quidem Deo jubilent ; secundo, psallant nomini ejus;tertio, dent gloriam laudi ejus; quarto, dicant Deo : • Quam terribilia sunt opera tua ! set : < In multitudine virtutis tuæ mentientur tibi inimici tui. › Primum itaque per scientiam et veram cognitionem exsequemur Deo jubilantes, militum instar qui in bellis acclamant et jubilant, quique vocis magnitudine sese terribiles et formidabiles inimicis exhibent. Quoniam ergo Servator noster inimicos nostros, qui olim animas nostras in multorum numinum errorem captivas egerant, propellens ac oppugnans, nos omnes milites suos armis adversus eosdem instruit; jure precibus ad Deum effusis jubilare, ac genitibus inenarrabilibus victoria Regis nostri operam dare jubemur. Jubilatio autem per orationes, per theologiam, per sanam et claram cognitionem emittitur, itemque per spirituale sacerdotium, quod gratiarum actionibus, in mysteriis Novi Testamenti, per universam terram persolvimus, quando immolationis Agni Dei commemorationem agentes, hanc implemus prophetiam: ‹ Circuivi et immolavi in tabernaculo ejus hostiam laudis et juLilationis *. » Quare in alio eloquio horum eruditus populus, beatus prædicatur his verbis: ‹ Beatus populus qui scit jubilationem s. » Hoc itaque pri- D Διὸ καὶ ἕτερον λόγιον τὸν τούτων ἐπιστήμονα λαὸν mum, ut necessario præstandum, omnes homines Spiritus sanctus agere jubet dicens : c Jubilate Deo, omnis terra. » Secundo, psallere nomini ejus præcipit, quod a nobis omnibus in locis observari consuetum est. Nam in omnibus Dei ecclesiis apud gentes constitutis, hæc ipsa modulari et psallere, non Græcis tantum, sed etiam barbaris præcipitur. Alias quoque, allegoriæ ritu, corpus humanum, quod ceu instrumentum animæ traditum est, psalterium vocari solet: quo cum pulsatur interior ** Psal. xxvi, 6. 48 Psal. Lxxxv, 16.

• Αλαλάξατε τῷ Θεῷ πᾶσα ἡ γῆ, ψάλατε δὴ των ὀνόματι αὐτοῦ, δότε δόξαν αἰνέσει αὐτοῦ., Εὐαγγε λικὸς ὑπάρχει καὶ ὁ παρών ψαλμὸς, τὴν τῶν ἐθνῶν περιέχων κλήσιν. Ἤμελλε δὲ ἄρα οὐ καθ ̓ οὓς ᾔδετο χρόνους τέλους τυγχάνειν, ἀλλ' ἐπὶ συντελείᾳ τῶν αἰώνων. Διὸ ἀναπέμπει τὴν τῶν δηλουμένων προφητ τείαν εἰς τὸ τέλος. Ἔστι δὲ ᾠδὴ ψαλμοῦ ἔμπαλιν· ή κατὰ τὸν πρὸ αὐτοῦ, ὡς ἐπεγέγραπτο, «Ψαλμὸς ᾠδῆς "Ηδε γὰρ καὶ ἔψαλλε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον σὺν πολλῇ χαρᾷ διὰ τῆς ὑποδεξαμένης αὐτὸ προφητικῆς ψυχῆς ἐπὶ τοῖς δι' αὐτοῦ θεσπιζομένοις ἀγαθοῖς, ἐφ ̓ οἷς καὶ πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τοῖς τὴν σωτήριον χάριν ὑποδεξομένοις παρακελεύεται πράττειν τινὰ, ἅπερ ἀναγκαῖον ἐπιτελεῖν ἡμᾶς, οἷς ταῦτα προανεφωνεῖτο. Προστάτ τει τοίνυν πάσῃ τῇ γῇ, τουτέστι τοῖς τὸ τῆς γῆς στοιχεῖον οἰκοῦσιν ἅπασι, μὴ τοῖς Μωϋσέως παραγγέλ μασι καὶ τῷ βαρεῖ ζυγῷ τοῦ νόμου ἑαυτοὺς ὑποτάτο τειν· μόνα δὲ τὰ διὰ τῶν μετὰ χεῖρας κελευόμενα ποιεῖν· καὶ πρῶτον μὲν ἀλαλάζειν τῷ Θεῷ, δεύτερον ψάλλειν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ, τρίτον δόξαν διδόναι τῇ αἰνέσει αὐτοῦ· τέταρτον λέγειν τῷ Θεῷ· « Ως φοβερά τὰ ἔργα σου, καί· ι Ἐν τῷ πλήθει τῆς δυνάμεώς σου ψεύσονται σε οἱ ἐχθροί σου. Τὸ μὲν οὖν πρώτ τον δι' ἐπιστήμης καὶ γνώσεως ἀληθοῦς ἐπιτελέσωμεν ἀλαλάζοντες τῷ Θεῷ, δίκην τῶν ἐν πολέμοις ἀναφωνούντων καὶ ἀλαλαζόντων στρατιωτῶν, οἱ τῇ δυ νάμει τῆς φωνῆς καταπληκτικοὺς καὶ φοβεροὺς ἑαυ τοὺς τοῖς πολεμίοις ἐμφαίνουσιν. Ἐπεὶ τοίνυν τοὺς C ἡμετέρους ἐχθροὺς, τοὺς πάλαι τὴν ψυχὴν ἡμῶν εἰς τὴν πολύθεον πλάνην ηχμαλωτικότας, ἐλαύνων καὶ πολεμῶν ὁ Σωτὴρ ἡμῶν, καὶ πάντας ἡμᾶς τοὺς αὐτ τοῦ στρατιώτας κατ ̓ αὐτῶν ὁπλίζει, εἰκότως διὰ τῶν πρὸς τὸν Θεὸν εὐχῶν ἀλαλάζειν κελευόμεθα· στενα γμοῖς τε ἀλαλήτοις συμπράττειν τῇ νίκῃ τοῦ Βασι λέως ἡμῶν. Γίνεται δὲ ὁ ἀλαλαγμὸς δι' εὐχῶν, γίνεται καὶ διὰ θεολογίας, γίνεται δὲ καὶ δι ̓ ὑγιοῦς καὶ τε τρανωμένης γνώσεως, γίνεται καὶ διὰ τῆς πνευματιτῆς ἱερουργίας, ἣν ἐν ταῖς εὐχαριστίαις κατὰ τὰ μυστήρια τῆς Καινῆς Διαθήκης καθ' ὅλης τῆς οἰκου μένης ἐπιτελοῦμεν, όπηνίκα, τῆς θυσίας τοῦ ̓Αμνού τοῦ Θεοῦ τὴν ἀνάμνησιν ποιούμενοι, τὴν προφητείαν πληροῦμεν τὴν φάσκουσαν· ι Εκύκλωσα καὶ ἔθυσα ἐν τῇ σκηνῇ αὐτοῦ θυσίαν αἰνέσεως καὶ ἀλαλαγμοῦ.

μακαρίζει φάσκον· . Μακάριος ὁ λαὸς ὁ γινώσκων ἀλαλαγμόν. Τοῦτο δὴ οὖν πρῶτον ἀναγκαίως τὸ προφητικὸν Πνεῦμα πᾶσιν ἀνθρώποις πράττειν δια κελεύεται φάσκον· ι Αλαλάξατε τῷ Θεῷ, πᾶσα ἡ γῆ. Εἶτα δεύτερον ψάλλειν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ προστάττει· ὃ καὶ αὐτὸ κατὰ πάντα τόπον εἴωθεν ὑφ ̓ ἡμῶν ἐπιτελεῖσθαι. Ἐπεὶ κατὰ πᾶσαν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ τὴν ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἱδρυμένην, αὐτὰ δὴ ταῦτα μελῳδεῖσθαι καὶ ψάλλεσθαι, οὐχ Ἕλλησι μόνοις, ἀλλὰ καὶ βαρβάροις παραδέδοται. Καὶ ἄλλως δὲ, νόμοις

Αλληγορίας, τὸ σῶμα τὸ ἀνθρώπειον, ὥσπερ ὄργανον A homo, membra et sensus ejus scite legi Dei psallere

τῇ ψυχῇ δεδομένον, ψαλτήριον εἴωθεν ὀνομάζεσθαι· δι' οὗ ὁ εἴσω ἄνθρωπος, ἀνακρουόμενος, επιστημόνως τὰ μέλη καὶ τὰ αἰσθητήρια τῷ νόμῳ τοῦ Θεοῦ λέγοιτ' ἂν εἰκότως ψάλλειν. Τὰ μὲν οὖν τῆς γνώσεως καὶ διὰ τοῦ ἀλαλαγμοῦ αὐτὴ καθ ̓ ἑαυτὴν ἡ ψυχὴ κατώρθου διὸ αὐτῷ τῷ Θεῷ ἡλάλαξε· τὰ δὲ τοῦ ψάλλειν διὰ τῆς τοῦ σώματος ἠθικῆς καὶ πρακτικῆς κινήσεως ἐνεργεῖ· διὸ λέλεκται· « Τῷ ὀνόματι αὐτοῦ. » Εὐφημίαν γὰρ τῷ τοῦ Θεοῦ ὀνόματι φέροι ἂν ἡ διὰ τῶν πράξεων τοῖς πολλοῖς θεωρουμένη κατόρθωσις. Καὶ τρίτον δὲ, πρόσταγμα πᾶσιν ἡμῖν τοῖς ἐξ ἐθνῶν τὸν Θεὸν ἐπεγνωκότι παρήγγελται, τὸ κελεῦον διδόναι δόξαν οὐ τῷ Θεῷ, ἀπήρκει γὰρ ἀλαλάζειν αὐτῷ· ἀλλ' οὐδὲ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ, τούτῳ γὰρ ψάλλειν ἐκελευόμεθα· τῇ δὲ αἰνέσει αὐτοῦ. Αἰνοῦντας γὰρ αὐτὸν προσήκει μὴ ταπεινῶς, μηδὲ ἀδόξως αἰνεῖν, σὺν πολλῇ δὲ τιμῇ καὶ δόξῃ. Πρὸς γὰρ τῇ κατὰ διάνοιαν ἐῤῥωμένῃ περὶ Θεοῦ γνώσει δι' ὀργάνου κατορθουμένῃ προσήκει καὶ διὰ λόγων θείων αἴνους καὶ ὕμνους τοὺς εἰς τὸν Θεὸν περιεχόντων σὺν εὐλαβείᾳ καὶ σεβασμίῳ τιμῇ τὸ πρῶτον ἀποπληροῦν πρόσταγμα. Διὸ λέλεκται· « Δότε δόξαν αἰνέσει αὐτοῦ· ν ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, « Δότε δόξαν ὑμνήσει αὐτοῦ· ν ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, « Τάξατε εἰς τιμὴν τὸν ὕμνον αὐτοῦ. Ἔτι πρὸς τούτοις τὸ Πνεῦμα τὸ προφητικόν παρακελεύεται πᾶσιν ἡμῖν τεθεωρημένως ενατενίζειν τοῖς ἔργοις τοῦ Θεοῦ, καὶ τὸν νοῦν ἐφιστῶν, ὅπως φόβου καὶ ἐκπλήξεως γέμῃ τὸ τῆς σοφίας αὐτοῦ μεγαλουργήματα. • Ἐκ μεγέ (εις γὰρ καὶ καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργός θεωρεῖται· η καί· . Τὰ ἀόρατα αὐτοῦ ἀπὸ ετίσεως κόσμου τοῖς ποιήμασι νοούμενα καθορᾶται· * τε ἀΐδιος αὐτοῦ δύναμις καὶ θειότης. » Ταῦτ ̓ οὖν θεωροῦντας, ὑπερεκπλήττεσθαι δεῖ, καὶ λέγειν τῷ Θεῷ· • Ως φοβερὰ τὰ ἔργα σου. » Αλλ' ἡμῖν μὲν τοῖς ὑπὸ σοῦ πεφωτισμένοις έγνωσται καὶ κατείληπται τα ἔργα σου ὄντα φοβερά· οἱ δὲ ἐχθροί σου ἐν σκότῳ και λινδούμενοι, κἂν ἐθέλωσί ποτε περὶ τῶν σῶν ἔργων διεξιέναι, καὶ λόγους ὡς οἷόν τε φυσικοὺς ἀποδιδόναι, μακρὰν ἀποπίπτουσι τοῦ πλήθους τῆς σῆς δυνάμεως, οὐδὲν ὑγιὲς οὐδὲ ἀληθὲς ἔχοντες λέγειν. Διό φαμεν· • Ἐν τῷ πλήθει τῆς δυνάμεώς σου ψεύσονται σε οἱ ἐχθροί σου. Πᾶσα ἡ γῆ προσκυνησάτωσάν σοι καὶ ψαλάτωσάν σοι, ψαλάτωσαν τῷ ὀνόματί σου. Διάψαλ μα. Τὰ μὲν πρῶτα παραγγέλματα ἦν πάσῃ τῇ γῇ, D δηλαδὴ πᾶσι τοῖς ἔθνεσι, προφητικῶς παρηγγελμένα ἐπεὶ δὲ εὐχῆς ἦν χρεία εἰς τὸ δυνηθῆναι δι ̓ ἔργων ταῦτα χωρῆσαι, ἀναγκαίως τὸ θεῖον Πνεῦμα μετὰ τὰ πρῶτα πρὸς αὐτὸν ἐπιστρέφει τὸν Θεὸν, εὐχὴν ὑπὲρ πάσης τῆς γῆς ἀναπέμπον. Διό φησι· « Πᾶσα ἡ γῆ προσκυνησάτωσάν σοι καὶ ψαλάτωσάν σοι, ψαλάτωσαν τῷ ὀνόματί σου.» Αντὶ δὲ τοῦ· « Πᾶσα ἡ γῆ, ν ὁ Σύμμαχος σαφέστερον ἡρμήνευσεν εἰπών· « Πάντες οἱ ἐπὶ γῆς·» λευκότερον δηλώσας, ὅτι μὴ Ἰουδαίοις τὸ παράγγελμα δέδοτο, ἀλλὰ πᾶσι τοῖς ἐπὶ γῆς ἀνθρώποις. Μεγίστης γὰρ ἐδέοντο εὐχῆς, ὡς ἂν δυνάμει Θεοῦ παράδοξος γένοιτό τις ἐν αὐτοῖς μεταβολὴ πρὸς

[blocks in formation]

jure dicantur. Quæ igitur ad cognitionem pertinent anima in seipsa per jubilationem exsequebatur, quamobrem ipsi Deo jubilabat; per consuetum autem corpori agendi motum psallendi ritum exsequebatur : quare dicitur : • Nomini ejus. » Laudem quippe nomiui Dei conciliant recte facta, quæ a multis conspiciuntur. Tertio, mandatum nobis omnibus, qui ex gentibus ad Dei cognitionem accessimus, traditum est, quo jubemur gloriam dare, non Deo, satis enim erat jubilare ipsi; non nomini ejus, huic enim psallere jubemur, sed laudi ejus. Laudantes enim ipsum par est non humiliter, nec sine gloria id agere, sed magno cum honore et gloria. Siquidem præter cognitionem Dei in mente B defixam, quæ per instrumentum celebratur, par est etiam divinis sermonibus laudes et hymnos Dei complectentibus cum pietate ac veneratione primum præceptum implere. Quare dictum est : « Date gloriam laudi ejus; » vel, secundum Aquilam : « Date gloriam hymnis ejus ; » vel, secundum Symmachum :

Constituite in honorem hymnum ejus. Ad hæc vero Spiritus propheticus jubet nos omnes attento animo opera Dei considerare, atque mente perpendere, quo pacto magna sapientiæ illius opera timorem stuporemque inferant. Nam ex magnitudine et pulchritudine creaturarum proportione quadam opifex intelligitur "; » et : e Invisibilia ipsius a creatura mundi, per ea quæ facta sunt, intellecta, conspiciuntur, sempiterna quoque ejus virtus et divinitas ". » Hæc contemplantes, stupore afici par est, ac dicere Deo : . Quam terribilia opera tua! Sed a nobis quidem abs te illuminatis cognoscitur et comprehenditur opera tua terribilia esse. Inimici vero tui in tenebris volutati, etiamsi nonnunquam velint de operibus tuis verba facere, naturalesque sermones pro facultate texere, longe aberrant a magnitudine virtutis tuæ, nihilque sanum, verum nihil efferre valent. Quare dicimus : c In multitu dine virtutis tuæ mentientur tibi inimici tui. Omnis terra adoret te, et psallat tibi, psalmum dicat nomini tuo. Diapsalma. Priora quidem præcepta omni terræ, videlicet omnibus gentibus, prophetice tradita fuerant. Quia vero, ut hæc opere compleri possent, oratione opus erat, Spiritus divinus post priora illa, necessario ad Deum vertitur, orationemque pro universa terra emittit. Quamobrem ait : « Omnis terra adoret te, et psallat tibi, psalmum dicat nomini tuo. » Pro illo autem : c Omnis terra, » clarius Symmachus interpretatur dicens: Omnes qui in terra sunt, apertius declarans, non Judæis traditum præceptum esse, sed omnibus qui in terra sunt hominibus. Precibus namque maxime opus erat, ut ex Dei potestate, inexspectata quædam mutatio ipsis accederet, ut ne ultra multorum numinum errori animo adhærerent; sed unum Deum, solum adorandum reapse colerent et adorarent, at

21

que praeceptum hujusmodi observarent : . Psallite A τὸ μηκέτι μὲν τῇ πολυθέῳ προσέχειν πλάνη, μόνον nomini ejus. Ut itaque hæc eveniant, Spiritus δὲ σέβειν ὃν δεῖ καὶ προσκυνεῖν, τὸν ἕνα καὶ μόνον sanctus ita precatur: Omnis terra adoret te et καὶ προσκυνητὸν Θεὸν, ἐπιτελεῖν τε τὸ πρόσταγμα psallat tibi, psalmum dicat nomini tuo. δι' οὗ ἐλέγετο· « Ψάλατε δὴ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ. » Ἵν

οὖν ταῦτα γένηται, εὔχεται τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον λέγον· . Πᾶσα ἡ γῆ προσκυνησάτωσάν σοι καὶ ψαλάτωσάν σοι, ψαλάτωσαν τῷ ὀνόματί σου. »

(

[ocr errors]

VERS. 5, 6. Venite et videte opera Dei, terribilis in consiliis super filios hominum. Ut longe dissitis iis qui invocant nomen Dei, ut propius accedant præcipit dicens : Venite. Quod ipsum divinus Apostolus declaravit his verbis: Et veniens annuntiavit pacem vobis qui longe fuistis, et pacem iis qui prope. Omnes porro per orbem gentes ad Dei notitiam, et ad contemplationem operum ejus sermo evocat. Nam procul Deo posiB tæ, neque videbant, neque noverant. Quamobrem ait : Venite et videte opera Dei : » de quibus supra dictum est: Dicite Deo: Quam terribilia sunt overa tua! Sed olim quidem præcipiebat dicere : • Quam terribilia sunt opera tua!, Quoniam autem verisimile erat eos, procul positos, quæ essent opera Dei ignorare, hic consequenter eosdem sic alloquitur: c Venite et videte opera Dei. » Cum autem ea videritis, ediscetis, eum terribilem esse in consiliis pro filiis hominum. Horum sententiam sic clarius interpretatur Symmachus dicens : ‹ Venite et videte opera Dei, terribiles machinationes pro filiis hominum. Omnia quippe pro salute filiorum hominum machinatus est. Sub hæc docet quanta epud antiquos illos Deus fecisse narretur. Quænam ( vero illa sint, postea declarat: Qui convertit

are in aridam; in flumine pertransibunt pede Secundum Symmachum autem : « Convertit, inquit, mare in aridam; fluvium pertransierunt pede. > Hæc porro in historia Scripturæ feruntur: quæ gentibus, utpote ignorantibus, necessario enarrantur, ut ediscant, eum qui olim populus Dei erat, in servitute Ægyptiorum aliquando fuisse, et Ægyptiacæ idololatriæ subjectum; sed Deum pro illis magna et terribilia edidisse, divinitus scilicet immissis plagis Ægyptios verberasse, ipsumque populum a dira servitute liberasse. Hæc quippe erant terribilia Dei opera neque tantum ea ibi edita, sed etiam in mari Rubro : quo in aridam mutato, suos quidem eripuit, impios vero in profundum perui. D ciei conjecit. Hæc edocti, heus! vos, inquit, confidite, ac credite eum qui talia pro antiquis illis operatus est, non imparem futurum ad similia pro vobis agenda. Quare venite et videte opera Dei, › quam terribilis sit in consiliis pro filiis hominum. » Convertit igitur mare in aridam ; et in Jordane fluvio alia quædam terribilia opera designavit, quando demisso flumine pedibus pertransierunt, qui ex deserto ad istam terram accesserant. Ipsis igitur iisdemque calceamentis usi, confidite ipsum Deum spirituales Agyptios, dæmones nempe malignos, qui olim arimas vestras in servitutem

[ocr errors][merged small]

• Δεῦτε καὶ ἴδετε τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, φοβερὸς ἐν βουλαῖς παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. » Ως μακρὰν ἀφεστηκόσι τοῖς καλουμένοις τὸ θεῖον ὄνομα πλησίον ἔρχεσθαι προστάττει λέγον· « Δεῦτε. » Τοῦτο δὲ ὁ θεῖος ̓Απόστολος παρίστη εἰπών· « Καὶ ἐλθὼν εὐηγγελίσατο εἰρήνην ὑμῖν τοῖς μακρὰν, καὶ εἰρήνην τοῖς ἐγγύς. » Καλεῖ δὲ ὁ λόγος τὰ καθ ̓ ὅλης τῆς οἰκουμένης ἔθνη ἐπὶ τὴν τοῦ Θεοῦ γνῶσιν, ἐπί το τὴν θεωρίαν τῶν ἔργων αὐτοῦ. Μακρὰν γὰρ ἀφε στῶτα τοῦ Θεοῦ οὔτε ἑώρα, οὔτε ἐγίνωσκε. Διό φησι· · Δεῦτε καὶ ἴδετε τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ· περὶ ὧν ἀνωτέρω ἐλέγετο· « Εἴπατε τῷ Θεῷ· Ὡς φοβερὰ τὰ ἔργα σου ! • Αλλὰ πάλαι μὲν προσέταττε λέγειν· • Ὡς φοβερὰ τὰ ἔργα σου! » Ἐπειδὴ δὲ εἰκὸς ἦν ἀγνοεῖν τοὺς μακρὰν ἀφεστῶτας τίνα ἦν τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, ἀκολούθως ἐνταῦθα πρὸς τοὺς αὐτοὺς φάσκει· • Δεῦτε καὶ ἴδετε τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ·, ἰδόντες δὲ ταῦτα μαθήσεσθε, ὅτι φοβερός ἐστιν ἐν βουλαῖς ὑπὲρ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. Τρανώτερον τὴν διάνοιαν ἀπέδωκεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· « Ἔλθετε καὶ ἴδετε πράξεις τοῦ Θεοῦ, φοβερά μηχανήματα ὑπὲρ υἱῶν ἀνθρώπων. » Πάντα γὰρ ὑπὲρ σωτηρίας τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων ἐμηχανήσατο. Εἶτα διδάσκει ὅσο πρότερον παρὰ τοῖς παλαιοῖς πεποιηκὼς ὁ Θεὸς ἱστορεῖται. Τίνα δὲ ταῦτα, ἐπιλέγει ἑξῆς· . Ο μεταστρέ φων τὴν θάλασσαν εἰς ξηράν· ἐν ποταμῷ διελεύσονται ποδί. » Κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· . Μετέβαλε, φησί, τὴν θάλασσαν εἰς ξηράν· ποταμὸν διέβησαν ποδί.» Ταῦτα δὲ φέρεται ἐν τῇ τῆς ἱστορίας γραφῇ· ἃ δὴ ἀναγκαίως ὡς μὴ εἰδόσι τοῖς ἔθνεσιν ἀπαγγέλ λεται, ὡς ἂν μάθοιεν, ὅτι καὶ ὁ πάλαι τοῦ Θεοῦ λαὸς ἦν ποτε Αἰγυπτίοις δεδουλωμένος, καὶ τῇ πλάνῃ τῆς Αἰγυπτιακῆς εἰδωλολατρείας ὑπηγμένος· ἀλλ ̓ εἰργα σται ὑπὲρ αὐτῶν ὁ Θεὸς μεγάλα καὶ φοβερά, πληγαῖς μὲν τοὺς Αἰγυπτίους θεηλάτοις μαστίξας, αὐτοὺς δὲ τῆς πικρᾶς δουλείας ἐλευθερώσας. Ταῦτα γὰρ ἦν τὰ φοβερὰ τοῦ Θεοῦ ἔργα, οὐ μόνα, ἀλλὰ καὶ ἐπὶ τῆς θαλάσσης τῆς Ἐρυθρᾶς· ἣν εἰς ξηρὰν μεταβαλών, διέσωσε μὲν τοὺς οἰκείους, τοὺς δὲ ἀσεβεῖς βυθῷ παρέδωκεν ἀπωλείας. Ταῦτα δὲ μανθάνοντες, ὦ οὗτοι, φησὶ, θαρσεῖτε, πιστεύοντες, ὅτι ὁ τὰ τοσαῦτα ἐργασάμενος ἐπὶ τῶν παλαιῶν οὐκ ἀδυνατήσει τὰ ὅμοια καὶ ἐφ' ὑμῶν καταπράξασθαι. Διὸ 4 δεῦτε και ἴδετε τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ, » ὡς φοβερός ἐστιν ο ἐν βουλαῖς ὑπὲρ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. » Μετέστρεψε γοῦν τὴν θάλασσαν εἰς ξηράν· καὶ ἐπὶ τοῦ Ἰορδάνου δὲ ποταμοῦ ἄλλα τινὰ φοβερὰ θαύματα εἰργάσατο, ὅτε διῆλθον τοῖς ποσὶν, ὑποσταλέντος τοῦ ποταμοῦ, οἱ ἀπὸ τῆς ἐρήμου παριόντες ἐπὶ τήνδε τὴν γῆν. Τούτοις δὴ οὖν αὐτοῖς ὑποδήμασι χρησάμενοι, θαρ σεῖτε, ὡς καὶ τοὺς ὑμετέρους νοητοὺς Αἰγυπτίους,

Β

num fluctibus intumescat, etiamsi atheorum et im-
piorum genus fluctus et pericula vobis suscitet;
confidite tamen, cum exemplum vobis conspicuum
offeratur, mare scilicet olim versum in aridam. Sic
quippe vobis expeditus, ac nullo obice interclusus
erit ab errore ad veritatem transitus. Quod si Jor-
danem fluvium antiqui illi inexspectato modo trans-
ierunt; at vos quoque hoc exemplo Evangelium
excipite, scientes quod tum nos ipsi qui hæc dici
mus, tum vos qui auditis, cibi lætabimur in ipso.
Ibi, scilicet in memorato fluvio. Erit tempus, erit,
inquam, quo ceu ad convivium apparantes se, ad
lavacrum regenerationis accedent, ad mysticam in
Jordane fluvio peragendam sordium purgationem,
qui ab Ægyptiaco errore liberati sunt. His porro
significatur lavacrum regenerationis, quod ab Jor-
dane fluvio incepit, cum Joannes Baptista Ju-
dæam percurreret, prædicans baptismum pœniten-
tiæ, omnesque cum Græcos tum Judæos admitteret
ad confessionem delictorum: cum ipse Servator
et Dominus noster astans, ipsum fluvium dívino suo
aditu dignatus est. Quapropter supra dictum est :

δαίμονας πονηροὺς, τοὺς πάλαι καταδυναστεύοντας A redigebant, expulsurum. Etiamsi mare illud homi τῶν ὑμετέρων ψυχῶν, ἀπελάσει ὁ αὐτὸς Θεός. Καν κυμαίνῃ δὲ ἡ τῶν ἀνθρώπων θάλασσα, κἂν ὁ τῶν ἀθέων καὶ ἀσεβῶν βίος κλύδωνας καὶ κινδύνους ἐγείρῃ καθ' ὑμῶν· θαρσεῖτε ὑμεῖς, ἐναργὲς ἔχοντες ὑπόδειγμα τὴν πάλαι στραφεῖσαν θάλασσαν εἰς ξηράν. Ούτως γὰρ καὶ ὑμῖν ὁμαλή τις ἔσται, καὶ ἀπαρα πόδιστος ἡ ἀπὸ τῆς πλάνης πρὸς τὴν ἀλήθειαν διάβασις. Εἰ δὲ καὶ ποταμόν ποτε τὸν Ἰορδάνην παραδόξως διῆλθον οἱ παλαιοὶ, ἀλλὰ καὶ ὑμεῖς ἐντεῦθεν ἤδη εὐαγγελίζεσθε, γινώσκοντες, ὅτι ἡμεῖς αὐτοὶ οἱ ταῦτα λέγοντες καὶ ὑμεῖς οἱ ἀκούοντες « ἐκεῖ εὐφρανθησόμεθα ἐν αὐτῷ. » Ἐκεῖ, δηλαδὴ ἐν τῷ μνησθέντι ποταμῷ. Εσται γὰρ, ἔσται καιρός, καθ ̓ ὅν, ὥσπερ εἰς συμπόσιον παρασκευαζόμενοι, ἐπὶ λουτροῦ παλιγγενεσίας ἀπαντήσουσιν εἰς τὴν ἐν τῷ Ἰορδάνῃ ποταμῷ μυστικὴν ἀποκάθαρσιν οἱ τῆς Αἰγυπτιακῆς ελευθερούμενοι πλάνης. Σημαίνει δὲ διὰ τούτων ὁ λόγος τὸ λουτρὸν τῆς παλιγγενεσίας, ἀρξάμενον ἀπὸ τοῦ Ἰορδάνου ποταμοῦ, ὁπηνίκα ὁ Βαπτιστὴς Ἰωάννης ἐν τῇ ἐρήμῳ τῆς Ἰουδαίας παρῄει, κηρύσσων βά πτισμα μετανοίας, προσίετό τε πάντας Ἕλληνας καὶ Ἰουδαίους ἐπὶ τὴν ἐξομολόγησιν τῶν παραπτωμάτων· ὅτε καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ καὶ Κύριος ἡμῶν ἐπιστὰς τὸν αὐτὸν κατηξίωσε ποταμὸν τῆς θεϊκῆς αὐτοῦ ἐπιβάσεως. Διὸ ἐν τοῖς προκειμένοις λέλεκται· ι Ἐκεῖ εὐφρανθησόμεθα ἐν αὐτῷ. » Ενθεν εἰκότως τὸ αὐτὸ προφητικὸν πνεῦμα διὰ Ἡσαΐου τὴν ἔρημον εὐαγγε λιζόμενον καὶ αὐτοῦ μνήμην πεποίηται τοῦ Ἰορδάνου λέγον· • Εὐφράνθητι, ἔρημος διψῶσα· ἀλλ ̓ ἀγαλλιάσθω ἔρημος, καὶ ἀνθείτω ὡς κρίνον· καὶ ἐξανθήσει και ἀγαλλιάσεται τὰ ἔρημα τοῦ Ἰορδάνου. Ἰσχύσατε, χεῖρες ἀνειμέναι, καὶ γύνατα παραλελυμένα· παρακαλέσατε οἱ ὀλιγόψυχοι τῇ διανοίᾳ. Ἰσχύσατε, μὴ φοβεῖσθε. Ἰδοὺ ὁ Θεὸς ἡμῶν κρίσιν ἀνταποδέδωκεν· αὐτὸς ἥξει καὶ σώσει ἡμᾶς. Τότε ἀνοιχθήσονται ὀφθαλμοὶ τυφλῶν, καὶ ἦτα κωφῶν ἀκούσονται. Τότε ἁλεῖται ὡς ἔλαφος ὁ χωλὸς, καὶ τρανὴ ἔσται γλῶσσα μογιλάλων· ὅτι ἐῤῥάγη ἐν τῇ ἐρήμῳ ὕδωρ, καὶ φάραγξ ἐν γῇ διψώση. » Ταύτην διαλέλεκται ἐπὶ τοῦ παρόντος· « Ἐκεῖ εὐφρανθησόμεθα ἐν αὐτῷ· ν & δὴ ἐπληροῦτο κατὰ τὴν τοῦ Συ τῆρος ἡμῶν εἰς ἀνθρώπους θεοφάνειαν. Ενθεν εἰκό τως ὁ παρών ψαλμὸς ἅπασι τοῖς ἔθνεσι προσφωνῶν ἔλεγε· « Δεῦτε καὶ ἴδετε τὰ ἔργα τοῦ Θεοῦ· καὶ πάλιν· . Εἴπατε τῷ Θεῷ· Ὡς φοβερὰ τὰ ἔργα σου ! » D Σφόδρα δὲ ἀκολούθως εἰπών· . Ἐκεῖ εὐφρανθησόμεθα ἐν αὐτῷ, ο ἐπιφέρει « Τῷ δεσπόζοντι ἐν τῇ δυνα στείᾳ αὐτοῦ τοῦ αἰῶνος. » Νοήσεις δὲ καὶ τοῦτο αὐτοῦ λέγοντος ἀκούων τοῦ Σωτῆρος· Ἐδόθη μοι πᾶσα ἐξουσία ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς· πορεύοντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ ὀνόματί μου. » Διὸ κατὰ μὲν τὸν Ἀκύλαν εἴρηται· « Τῷ ἐξουσιάζοντι ἐν τῇ δυναστείᾳ αὐτοῦ δι' αἰῶνος. » Καὶ ἄλλως δὲ εὐφρανθησόμεθα ἐν αὐτῷ τῶν προειρημένων καταξιωθέντες. Πότε δὲ εὐφρανθησόμεθα, ἀλλ ̓ ἐπειδὰν ὁ μέλλων ἐπιστῇ αἰὼν, οὗ τὴν δεσποτείαν καὶ τὴν ἐξουσίαν οὐδ ̓ ἕτερος ἕξει, ἢ μόνος αὐτὸς ὁ τὴν δυναso Matth. XXVII, 18, 19

"Isa. xxxv, 1 6.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

Ibi lætabimur in ipso. Unde et merito quidem
idem propheticus spiritus, ubi deserto per Isaiam
fausta denuntiat, ipsius Jordanis mentionem facit
dicens : : Latare, desertum sitiens; sed etiam ex-
sullet solitudo, et floreat quasi lilium : et eflore-
scent et exsultabunt deserta Jordanis. Confortamini,
manus remissa et genua dissoluta; consolamini,
qui mente pusillanimes estis. Confortamini, nolite
timere. Ecce Deus noster judicium retribuit: ipse
veniet et salvabit nos. Tunc aperientur oculi cæco-
rum, et aures surdorum audient. Tunc saliet quasi
cervus claudus, et lingua balbutientium clara erit:
quia erupta est in deserto aqua, et torrens in terra
sitienti 49
» De hoc loquitur in præsenti : « Ibi le-
tabimur in ipso. › Quæ in divino Servatoris nostri
ad homines adventu impleta sunt. Unde merito
præsens psalmus omnes gentes compellans dicebat:
• Venite et videte opera Dei;, ac rursum : c Di-
cite Deo : Quam terribilia sunt opera tua!, Et
valde consequenter postquam dixerat: Ibi lætabi-
mur in ipso, infert : c Qui dominatur in virtue
sæculo. » Id quoque porro intelligas, Servatorem
audiens dicentem: Data est mihi omnis potestas
in cœlo et in terra. Euntes docete omnes gentes in
nomine meo 50. » Quare secundumn Aquilam dici
tur : « Qui potestatem habet in virtute sua per s
culum. Alias quoque lætabimur in ipso, jam ne-
moratis bonis donati. Quandonam exsultabimus,
nisi cum futurum sæculum advenerit, cujus domi-
natum et potestatem nullus alius obtinebit, nisi
ille qui dominatum a Patre accepit? Nunc enim in
præsenti sæculo principatus sunt multi, potestates
et dominationes, spiritualia nequitia et rectores
mundi. Tunc vero, postquam sustulerit omnem

.

principatum, potestatem et virtutem, ipse solus & στείαν παρὰ τοῦ Πατρὸς εἰληφώς; Νυν μὲν γὰρ ἐν, imperium obtinebit in sæculum illud, in quo læ- τῷ παρόντι αἰῶνι ἀρχαὶ πολλαὶ, καὶ ἐξουσίαι καὶ titiam nobis hic sermo pollicetur. κυριότητες, καὶ πνευματικὰ πονηρίας καὶ κοσμο κράτορες· τότε δὲ, ὅτε καταργήσῃ πᾶσαν ἀρχὴν καὶ ἐξουσίαν καὶ δύναμιν, μόνος αὐτὸς ἐξουσιάσῃ τοῦ αἰῶνος, ἐν ᾧ ἐπαγγέλλεται ἡμῖν ὁ παρὼν λόγος τὴν εὐφροσύνην.

[ocr errors]

54

56

81

ac rursum :

B

VERS. 7-9. «Oculi ejus super gentes respiciunt: • Οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ ἐπὶ τὰ ἔθνη ἐπιβλέπουσιν, οἱ qui exasperant non exaltentur in semetipsis. Dia- παραπικραίνοντες μὴ ὑψούσθωσαν ἐν ἑαυτοῖς. Διάψαλ psalma. Cum superius gentium vocationem adum- μα. Διὰ τῶν ἔμπροσθεν ἐπεσκιασμένως τὴν τῶν ἐθνῶν braret, universam terram evocabat: neque tamen κλῆσιν αἰνιξάμενος, πᾶσαν τὴν γῆν ἐκάλει· οὐ μὴν gentes diserte memoravit : nunc vero apertissime σαφῶς τὰ ἔθνη· νυνὶ δὲ λευκότατα τῶν ἐθνῶν μέμνηeasdem, necnon Dei reconciliationem meminit. ται καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ διαλλαγῆς. Ἐπὶ μὲν γὰρ τῶν Nam de peccatoribus quidem dictum est : • Averte ἁμαρτανόντων εἴρηται· . ̓Απόστρεψον τὸ πρόσωπόν faciem tuam a peccatis meis "1; › σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου· ν καὶ πάλιν· ο Ἵνα τί Quare faciem tuam, et dexteram tuam aver- ἀποστρέφεις τὸ πρόσωπόν σου καὶ τὴν δεξιάν σου;» tis ?, et iterum : « Avertisti autem faciem tuam καὶ πάλιν· « Απέστρεψας δὲ τὸ πρόσωπόν σου, καὶ a me, et factus sum conturbatus 53. De iis vero ἐγενήθην τεταραγμένος. » Ἐπὶ δὲ τῶν ἀγαθὰς ἐλπί. qui bona spe instructi sunt dictum est: Oculi δας ἐχόντων λέλεκται·ι Οφθαλμοί Κυρίου ἐπὶ Domini super justos, et aures ejus in preces eo- δικαίους, καὶ ὦτα αὐτοῦ εἰς δέησιν αὐτῶν· καὶ rum ; » et rursum : c Oculi tui videant æquila- πάλιν· « Οἱ ὀφθαλμοί σου ἰδέτωσαν εὐθύτητας· κ καὶ tes ;, et iterum : e Signetur super nos lumen αὖθις· « Σημειωθήτω ἐφ' ἡμᾶς τὸ φῶς τοῦ προστ vultus tui, Domine ". » Magnæ igitur pollicitatio- ώπου σου, Κύριε. » Μεγάλαι τοίνυν ἐπαγγελίαι διὰ nes gentibus in præsenti datæ sunt. Jam oculi ejus τῶν προκειμένων τοῖς ἔθνεσι δέδονται· ἤδη ὀφθαλμοὶ super gentes respiciunt. Atque animadvertas ve- αὐτοῦ ἐπὶ τὰ ἔθνη ἐπιβλέπουσι. Καὶ θέα ὅπως οὐδα lin in hisce nusquam Judæorum mentionem haμοῦ τῶν προκειμένων Ἰουδαίων μέμνηται, δι ̓ ὅλου beri; sed per totum psalmum bona gentibus an- δὲ τοῖς ἔθνεσι τὰ χρηστὰ εὐαγγελίζεται. Ὁ μὲν οὖν nuntiari. Perhumanus ergo ille gentium Servator φιλάνθρωπος τῶν ἐθνῶν Σωτὴρ τοὺς ὀφθαλμοὺς αὐτ oculos suos, scilicet inspiciendi virtutes, expandit τοῦ, τὰς ἐπισκοπικὰς δηλαδή δυνάμεις, ἐξήπλωσεν in omnes gentes. Lucis autem radii ex oculis ejus ἐπὶ πάντα τὰ ἔθνη. Φωτὸς δὲ ἀκτῖνες ἐκ τῶν ὀφθαλ emissi, animas sui capaces illustrant. Quoniam μῶν αὐτοῦ πεμπόμεναι τὰς χωρητικὰς αὐτῶν ψυχὰς vero futurum erat ut non omnes gratiam recipe- c καταλάμπουσιν. Ἐπεὶ δὲ ἤμελλον μὴ πάντες τὴν χάριν C rent, sed tantam ejus erga homines clementiam irritarent et exasperarent, quod donum non admitterent; jure additur : • Qui exasperant non exaltentur in semetipsis. His porro significat eos ex genibus, qui immorigeri et inobsequentes Evangelio sunt. Quare apud Symmachum dicitur : Oculi ejus gentes inspiciunt; inobsequentes ne exaltent semetipsos. Alio item sensu indicat eos ex circumcisione, qui gratiam contempserunt, et Servatoris vocationen nihili fecerunt. Quare Spiritus sanctus per Isaiam ad eos respiciens dicebat : • Aure audiatis, et ne intelligatis ; et videntes videalis, et ne sciatis ". » Merito igitur viros increpans præsens sermo, utpote sine causa de atavorum dignitate inflatos, et de progenitorum gloria altum sapientes, dicit : « Qui exasperant non exaltentur in semetipsis. Heus ! vos, inquit, superbia et vano tumori vestro finem date, scientes Deum non magis, quam reliquis gentibus, vobis prospicere. Oculi ergo illius lustrandi vi præditi, universorum hominum providentiam gerentes, super gentes respiciunt. Quid igitur vos, ac si praestantiora obtineatis, exaltamini in vobismetipsis, cum maxime viri exasperantes sitis? Quod autem ipsos sermo subindicet, aperte declarat Spiritus per Ezechieleni dicens: Fili hominis, mittam te ego ad domum 63 Psal. xxx, 8.

κι Psal. L, 11. 6 Psal. XLIII, 24, #7 Isa. vi, 9.

p

D

ὑποδέχεσθαι, παροργίζειν δὲ τὸ ὅσον ἐπ' αὐτοῖς καὶ
παραπικραίνειν τὴν τοσαύτην φιλανθρωπίαν, διὰ τὸ
μὴ παραδέχεσθαι τὸ δῶρον, εἰκότως ἐπιλέλεκται·
• Οἱ παραπικραίνοντες μὴ ὑψούσθωσαν ἐν ἑαυτοῖς. ο
Σημαίνει δὲ διὰ τούτων καὶ τοὺς ἐν τοῖς ἔθνεσιν
ἀπειθεῖς καὶ ἀνυποτάκτους τῷ εὐαγγελικῷ λόγῳ. Διδ
λέλεκται παρὰ τῷ Συμμάχῳ· « Οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ
τὰ ἔθνη ἐπισκοπεύουσι· οἱ ἀπειθεῖς μὴ ὑψούτω
σαν ἑαυτούς. » Σημαίνει δὲ καὶ ἄλλως τοὺς ἐκ πε-
ριτομῆς ἀθετήσαντας τὴν χάριν καὶ τὴν τοῦ Σωτῆρος
κλῆσιν ὑπερφρονήσαντας· διὸ πρὸς αὐτοὺς τὸ Πνεῦμα
τὸ ἅγιον καὶ διὰ Ἡσαΐου ἀπετείνετο φῆσαν· ι Ακοῇ
ἀκούσητε, καὶ οὐ μὴ συνῆτε, καὶ βλέποντες βλέψητε,
καὶ οὐ μὴ ἴδητε. » Εἰκότως τοιγαροῦν ἐπιῤῥαπίζων
αὐτοὺς ὁ παρὼν λόγος, εἰκῆ φυσιουμένους ἐπὶ τοῖς
προγόνοις, καὶ μέγα φρονοῦντας ἐπὶ τῇ τῶν προπα
τόρων εὐδοκιμήσει, φησίν· « Οἱ παραπικραίνοντες
μὴ ὑψούσθωσαν ἐν ἑαυτοῖς. » Παύσασθε γαρ, φησί,
βρενθυνόμενοι καὶ εἰκῇ τυφούμενοι, ὦ οὗτοι, γνόντες,
ὅτι οὐ μᾶλλον ὑμῖν ἐπιβλέπει ὁ Θεὸς ἢ τοῖς λοιποῖς
ἔθνεσιν. Οἱ γοῦν τῆς ἐπισκοπικῆς αὐτοῦ δυνάμεως
ὀφθαλμοί, πάντων ἀνθρώπων πρόνοιαν ποιούμενοι,
ἐπὶ τὰ ἔθνη ἐπιβλέπουσι. Τί οὖν ὑμεῖς, ὥσπερ τι
ἐξαίρετον κεκτημένοι, ὑψοῦσθε ἐν ἑαυτοῖς, καὶ ταῦτα
ἄνδρες ὄντες ἀεὶ παραπικραίνοντες; Ὅτι δὲ αὐτοὺς
αἰνίττεται ὁ λόγος, σαφῶς παρίστησι τὸ Πνεῦμα δια
5 Psal. xxx!!!,
35 Psal. xvi, 2.
56 Psal. iv, 7

16.

« ПредыдущаяПродолжить »