Изображения страниц
PDF
EPUB

Β

B

caterisque mundi partibus ab iis canitur, qui ea- Α μασιν ἀκαθάρτοις ἀναπεμπόμενος· ἀπρεπὴς δὲ ἐστι dem inter deos annumerant. Longe turpior vero et admodum indecorus est, qui impuris lascivisque canticis de amatoriis deorum historiis confingitur. Solus autem speciosus ac decens hymnus ille dicatur, qui soli Conditori, Opifici ac Regi universorum emittitur, cui etiam vola reddere, atque id non extra Ecclesiam ejus præstare convenit. Quare secundum LXX Interpretes dicitur: ‹ Et tibi reddetur volum in Jerusalem. Votum autem solet divina Scriptura vocare promissionem, quam quis Deo dederit, quando scilicet resipiscere vitamque suam divinæ philosophiæ addicere, sive etiam ex bonis suis quidpiain consecrare, sive aliud quodvis promissum vitæ, quæ secundum Deum est, consentaneum ac probum edere constituerit. Quare dictum alicubi fuit: Si votum feceris, ne tardes reddere : melius quippe est non vovere, quam vovere et non reddere ". » Decet igitur in primis universorum Opificem et Servatorem hymnis celebrare; deinde vero divinis hisce laudibus consentanea opera edere, bonaque promissa dare. Postquam vero et hymnum et vota ipsi reddiderimus, tunc cum ea quæ penes nos sunt impleverimus, fidenter agemus; ita ut dicamus :-Exaudi orationem. Hic porro accurate προσευχῆς non εὐχῆς dicturn; nam εὐχή promissionem significat, προσευχή vero supplicationem ac deprecationem, quam Spiritus sanctus pro nobis edebat, congruentem deprecationem Deo oferens ac dicens: «Exaudi orationem. » Quorumnam orationem exaudias ? Id deinde declarat, gentium vocationem vaticinans, dum ait Ad te omnis caro veniet. Spiritus vero sanctus pro omni carne precabatur, ut omnis caro postquam ad Deum conversa fuerit, ipsumque in. vocaverit, propitium illum inveniat. Quamobrem non dixit : Exaudi orationem meam; ›

sed :

• Exaudi orationem, ad te omnis caro veniet; bac si clarius dixisset: Quia futurum est ut omnis caro, et totum genus humanum a multorum deorum errore secedat, et ad te solum verum Deum convertatur, hymnos canal tibi, vota reddat, orationes et supplicationes effundat, exaudi orationem

ΛΟΓΙΚΗ,

[ocr errors]

καὶ ὁ ἡλίῳ καὶ σελήνῃ καὶ ἄστροις καὶ τοῖς λοιποῖς
τοῦ κόσμου μέρεσιν ὑπὸ τῶν ταῦτα θεοποιούντων
ᾀδόμενος. Καὶ ἔτι μᾶλλον αἰσχίων καὶ ἀπρεπέστατος
ὁ δι' αἰσχρῶν καὶ ἀκολάστων ᾀσμάτων τοῖς περὶ
θεῶν ἐρωτικοῖς διηγήμασιν ἀναπλαττόμενος. Μόνος
δ' ἐκεῖνος ὡραῖος λεχθείη ἂν καὶ εὐπρεπής ὕμνος, ὁ
τῷ μόνῳ Ποιητῇ καὶ Δημιουργῷ καὶ Βασιλεῖ τῶν ὅλων
Θεῷ ἀναπεμπόμενος, ᾧ καὶ τὰς εὐχὰς ἀποδιδόναι
προσήκει, καὶ τοῦτο ποιεῖν μὴ ἐκτὸς τῆς Ἐκκλησίας
αὐτοῦ. Διὸ λέλεκται κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα· ι Καὶ
σοὶ ἀποδοθήσεται εὐχὴ ἐν Ἱερουσαλήμ. • Εὐχὴν δὲ
σύνηθες τῇ θείᾳ Γραφῇ καλεῖν τὴν ἐπαγγελίαν, ἣν
ἂν ἐπαγγέλληταί τις τῷ Θεῷ, ἤτοι σωφρονειν ταξά
μενος καὶ τὸν ἑαυτοῦ βίον ἀναθεῖναι τῇ κατὰ Θεὸν
φιλοσοφίᾳ, ἢ τῶν κτημάτων ἀφιερῶσαί τι, ἢ τάξα
σθαί τινα σεμνὴν ἐπαγγελίαν πρέπουσαν τῷ κατά
Θεὸν βίῳ. Διὸ λέλεκταί που· Ἐὰν εὔξῃ εὐχὴν, με
χρονίσῃς ἀποδοῦναι· ἀγαθὸν τὸ μὴ εὔξασθαι, ἢ τὸ
εὔξασθαι καὶ μὴ ἀποδοῦναι. Πρέπει τοίνυν πρῶτα μὲν
ἐπαξίως τὸν τῶν ὅλων Ποιητὴν καὶ Σωτῆρα ἀνυμνεῖν·
ἔπειτα δι' ἔργων ἀκόλουθα πράττειν τῇ θεολογίᾳ ἐν
ἀγαθαῖς ἐπαγγελίαις. Ἐπειδὰν δὲ καὶ τὸν ὕμνον
πρεπόντως καὶ τὰς εὐχὰς ἀποδῶμεν αὐτῷ, τηνικαῦτα,
ὡς ἂν τὰ παρ' ἑαυτῶν πεπληρωκότες, παρρησίας
μεθέξομεν· ὥστε λέγειν· . Εἰσάκουσον προσευχῆς.
Ακριβῶς δ ̓ ἐνταῦθα προσευχῆς, ἀλλ ̓ οὐκ εὐχῆς
εἴρηται· ἡ μὲν γὰρ ἐπαγγελίαν ἐδήλου· ἡ δὲ προσ
ευχὴ δέησιν καὶ ἱκετηρίαν, ἣν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον
ὑπὲρ ἡμῶν ἐποιεῖτο, πρέπουσαν ἱκετηρίαν προσα-
γαγὸν τῷ Θεῷ καὶ λέγον· . Εἰσάκουσον προσευχῆς.
Τίνων δὲ προσευχῆς εἰσάκουσον; Παρίστησιν ἑξῆς,
τῶν ἐθνῶν τὴν κλῆσιν θεσπίζον· διό φησι
• Προς
σὲ πᾶσα σὰρξ ἥξει. » Υπερηύχετο δὲ τὸ Πνεῦμα τὸ
ἅγιον πάσης σαρκὸς, ἵν ̓ ἐπειδὰν ἐπιστραφῇ πᾶσα
σὰρξ πρὸς τὸν Θεὸν, καὶ ἐπικαλῆται αὐτὸν, τύχοι αυτ
τοῦ ἐπηκόου. Διὸ οὐκ εἶπεν· « Εἰσάκουσον τῆς ἐμῆς
προσευχῆς· κ ἀλλ' · . Εἰσάκουσον προσευχῆς, πρὸς σὲ
πᾶσα σὰρξ ἥξει· ν ὡσεὶ σαφέστερον ἔλεγεν· Ἐπειδὴ
μέλλει πᾶσα σὰρξ καὶ πᾶν γένος ἀνθρώπων ἀναχω-
ρεῖν μὲν τῆς πολυθέου πλάνης, ἐπιστρέφειν δὲ ἐπὶ σὲ
τὸν μόνον ἀληθινὸν Θεόν, ὕμνους τέ σοι ἀναπέμπειν
καὶ εὐχὰς ἀποδιδόναι, προσευχάς τε καὶ ἱκετηρίας
ποιεῖσθαι, εἰσάκουσον τῆς αὐτῶν προσευχῆς.

VERS. 4. Verba iniquorum prævaluerunt super D uos, et impietatibus nostris tu propitiaberis. Consequenter admoduin, postquam de omni carne dixerat, hæc intulit, quæ omnis prædictæ carnis confessionem complectuntur. Itaque quotquot ex omnibus gentibus, quæ olim carnales erant, a superstitione gradum revocarunt, a Spiritu divino docentur confiteri quantis olim in malis complicati fuerint, atque proprias impietates commemorare. Quare ait: • Verba iniquorum prævaluerunt super nos, et impietatibus nostris tu propitiaberis. Hæc sane quasi ex persona omnis memoratæ carnis valde consequenter dicta fuerint. Quia vero canti

17 Eccle. v, 3, 4.

• Λόγοι ἀνόμων ὑπερεδυνάμωσαν ἡμᾶς, καὶ ταῖς ἀσεβείαις ἡμῶν σὺ ἱλάση. • Σφόδρα ἀκολούθως μετά τὰ περὶ πάσης σαρκὸς λελεγμένα, ἐπενήνεκται τὰ προκείμενα τῆς ὠνομασμένης πάσης σαρκὸς ἐξομο λόγησιν περιέχοντα. Οἱ γοῦν ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν τῶν πάλαι σαρκίνων τῆς δεισιδαίμονος πλάνης ἐπιστρέψαντες διδάσκονται ὑπὸ τοῦ θείου Πνεύματος ὁμολογεῖν ἐν ὁποίοις ποτὲ κακοῖς γεγόνασι, τῶν τε οἰκείων ἀσεβημάτων μνημονεύειν. Διό φησι· Λόγοι ἀνόμων ὑπερεδυνάμωσαν ἡμᾶς, καὶ ταῖς ἀσεβείαις ἡμῶν σὺ ἱλάσῃ. » Ταῦτα μὲν οὖν λεγόμενα ἐκ προσώ που τῆς ἀποδοθείσης πάσης σαρκὸς πολλὴν ἂν ἔχοι ἀκολουθίαν. Ἐπεὶ δὲ ν τοῦ Δαυΐδ, ἐπιγέγραπται ἡ ᾠδὴ

τοῦ ψαλμοῦ, ζητήσειεν ἄν τις, πότε τὸν Δαυΐδ ἢ τοὺς A cum psalmi, ο Davidis - inscriptum est; opportune σὺν αὐτῷ λόγοι ἀνόμων ὑπερεδυνάμωσαν· ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον, ο κατεδυνάστευσαν·, ποίας δὲ καὶ ἀσεβείας ἐκτήσατο ὁ τοσοῦτος τοῦ Θεοῦ προφήτης καὶ οἱ σὺν αὐτῷ, ἐπείπερ, ι τὰς ἀσεβείας ἡμῶν σὺ ἱλάσῃ, » φησίν. Ἀλλὰ γὰρ, ὡς ἀποδεδώκαμεν, προφητικῶς τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον, τῆς τῶν ἐθνῶν κλήσεως μνημο νεῦσαν, καὶ φῆσαν· . Πρὸς σὲ πᾶσα σὰρξ ἥξει, ἀκολούθως τὴν ἐξομολόγησιν αὐτῶν διαγράφει, ἐξ αὐτῶν προσώπου φάσκον· ι Λόγοι ἀνόμων ὑπερεδυνάμωσαν ἡμᾶς, » τουτέστι κρείττους ἡμῶν γεγόνασι καὶ δυνατώτεροι ἡμῶν οἱ τῶν ἀνόμων λόγοι. Ανομοι δὲ πάντες ἦσαν οἱ πρῶτοι συστησάμενοι τὴν τῶν εἰδώλων θεοποιίαν· λόγοι τε αὐτῶν οἱ διὰ ποιητῶν καὶ τῶν σοφῶν τοῦ αἰῶνος τούτου περὶ τῆς πολυθέου πλάνης ἐν συγγράμμασι καταβεβλημένοι. Αλλ' Β οὗτοι μὲν κατεδυνάστευσαν ἡμῶν, » κατὰ τὸν Σύμμαχον· σὺ δὲ οὐχ ὑπερεῖδες ἡμᾶς, Δέσποτα· ἱλάσω δὲ τὰς ἀσεβείας ἡμῶν, καταπέμψας ἡμῖν τὸν ἱλασμόν, δι' οὗ κατέστης ἡμῖν ἵλεως, ὑπερβὰς ἡμῶν, τὰς ἀσεβείας. Τίς δέ ἐστιν ὁ ἱλασμὸς, διδάσκει λέγων ὁ ̓Απόστολος περὶ τοῦ Σωτῆρος· « Ὃν προέθετο ὁ Θεὸς Ελαστήριον διὰ πίστεως ἐν τῷ αὐτοῦ αἵματι· καὶ πάλιν· . Αὐτὸς ἱλασμός ἐστιν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν· οὐχ ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων δὲ μόνον, ἀλλὰ καὶ ὑπὲρ ὅλου τοῦ κόσμου. »

C

• Μακάριος ὃν ἐξελέξω καὶ προσελάβου, κατοική σει ἐν ταῖς αὐλαῖς σου. » Οἱ ἐξ ἁπάντων τῶν ἐθνῶν ἐπιστρέψαντες, τὰς ἑαυτῶν ἀσεβείας ἐξομολογησά- c μενοι, καὶ ὡς κατηξιώθησαν τοῦ ἱλασμού, προκοπὴν ἐπιδείκνυνται, καὶ ψυχῆς ὠφέλειαν πολλὴν, γνῶσιν ἀνειληφέναι διδάσκοντες τοῦ ἀληθῶς μακαρίου. Πάκαι μὲν γὰρ τὸν θνητὸν βίον καὶ τὴν πρόσκαιρον ζωὴν μόνην εἰδότες, πάντως που ἐμακάριζον τοὺς ταύτης ἀπολαύοντας, τέλος ἡδονὴν ὁριζόμενοι, καὶ πλούτους, καὶ τὴν ἐν σώματι τρυφήν· νῦν δ' ὅτε τετυχήκασι τοῦ ἱλασμοῦ, καὶ τὰς ἑαυτῶν ἀσεβείας ἀπεκαθήραντο, γνῶσιν ἀνειλήφασι τοῦ ἀληθῶς μακαρίου· καὶ τοῦτον εἶναί φασι τὸν ὑπὸ Θεοῦ ἐκλεγόμενον καὶ τῆς ὑπ' αὐτοῦ προσλήψεως κατηξιωμένον· διό φασι· Πάντες ἡμεῖς τῆς κλήσεως κατηξιώμεθα οἱ πάλαι ὄντες σάρξ· ἀλλ ̓ ἴσμεν, ὅτι πολλοὶ μὲν κλητοί, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοί. Εἰκότως οὖν ὡς ἂν σπάνιον μακαρίζομεν τὸν ἐκλεκτόν. Τίς δέ ἐστιν D οὗτος ἀλλ ̓ ἢ ὁ ἀφορισθεὶς τῶν πολλῶν καὶ ἀναληφθεὶς ὑπὸ τοῦ Θεοῦ; Καὶ πῶς γὰρ οὐ μακάριος ἀληθῶς ὁ τοιοῦτος, ὁπότε, τῶν δύο τούτων τυχών, λέγω δὲ τῆς ἐκλογῆς καὶ τῆς τοῦ Θεοῦ προσλήψεως, ἑτέρου κρείττονος καταξιωθήσεται; κατοικήσει γὰρ ἐν ταῖς αὐλαῖς τοῦ Θεοῦ. Καὶ ταύτην λοιπὸν τὴν μονὴν εὐρὼν καὶ τὴν ἀνάπαυλαν, ἐνταῦθα στη ριχθήσεται· τὸ τέλος ἀγαθὸν τοῦτο ἀπολαύων, οὗ τυχεῖν καὶ ἄλλος ηύχετο προφήτης ὁ εἰπών· « Ἐπιποθεῖ καὶ ἐκλείπει ἡ ψυχή μου εἰς τὰς αὐλὰς τοῦ - Κυρίου. » Αὐλαὶ δὲ τοῦ Κυρίου εἰσὶν αἱ κατ' οὐρανὸν μονας, περὶ ὧν εἴρηται ἐν Εὐαγγελίῳ· • Πολλαὶ μοναὶ

quæratur quandonam in Davidem aut suos verba iniquorum prævaluerunt; sive secundum Symmachum, c dominati sunt : » queis vero impietatibus cum tantus ille Dei propheta, tum socii ejus addicti fuerint, siquidem ait, c impietatibus nostris. tu propitiaberis. Verum, uti jam tradidimus, cum Spiritus sanctus gentium vocationem prophetice commemoret ac dicat : cAd te omnis caro veniet, earum confessionem consequenter describit, ac ex earum persona dicit : . Verba iniquorum prævaluerunt super nos, , id est, verba iniquorum saperiora ac potentiora nostris fuerunt. Iniqui autem fuere, qui primi idola inter deos computarunt : verba porro eorum sunt, quæ a poetis et sapientibus hujus seculi de multorum numinum errore scriptis consignata sunt. Sed ii quidem dominati sunt nobis, » secundum Symmachum ;. tu vero non despexisti nos, Domine, sed propitiatus impietatibus nostris, misisti propitiationem nobis, qua impietates prætergressus nostras, placatus evasisti. Quæ porro sit illa propitiatio, docet Apostolus de Servatore dicens: Quem proposuit Deus propitiationem per fidem in sanguine ipsius 18; ac rursum: Ipse propitiatio est pro peccatis nostris : non pro nostris autem tantum, sed pro totius mundi 19. ›

VERS. 5-9. Beatus quem elegisti et assumpsisti, inhabitabit in atriis tuis. Qui ex omnibus gentibus conversi sunt, impietates confessi suas, ut propitiatione dignati, profectum animæque utilitatem multam, illius qui vere beatus est notitia instructi, exhibent. Olim namque cum mortalem tantum et temporaneam vitam nossent, qui eafruerentur beatos omnino prædicabant, voluptatem, divitias, corporis delicias pro fine constituentes. Nunc vero propitiationem nacti, depositisque impietatis sordibus, illius qui vere beatus est cognitionem adepti sunt, huncque esse dicunt, quem Deus assumere et eligere dignatus est: quare aiunt : Nos omnes vocatione digni habiti sumus, qui olim caro eramus sed scimus multos vocatos, paucos electos esse jure igitur electum, utpote qui perrarus sit, beatum prædicamus. Quis ille est, nisi qui ex mulis segregatus et a Deo assumptus est? Ecqui non vere beatus sit qui hujusmodi est, quando duo hæc a Deo consecutus, electionem scilicet et assumptionem, alio praestantiore dignabitur? nam inhabitabit in atriis Dei. Et hac inventa mansione et quiete, istic confirmabitur, fineque bono fruetur, quem nancisci rogabat alius propheta dicens :

Concupiscit et deficit anima mea in atria Domini 20. Atria vero Domini sunt cœlestes mansiones, de quibus dicitur in Evangelio : . Apud Patrem mansiones multæ . » Is itaque ex gentibus, qui olim caro erat, sed jam mutatus, homo Dei effectus est, eum qui segregatus et jam electus 21 Joan, XIV, 2.

[blocks in formation]

20 Psal LXXXIII, 3.

est beatum prædicat; utpote qui a Deo assumptus A παρὰ τῷ Πατρί. » Ο τοίνυν ἐξ ἐθνῶν πάλαι μὲν ὢν et in atria cœlestis Jerusalem translatus fuerit. σὰρξ, μεταβαλὼν δὲ καὶ γενόμενος Θεοῦ ἄνθρωπος, Replebimur in bonis domus tuæ sanctum est μακαρίζει τὸν ἐξαίρετον καὶ ἤδη ἐκλεκτόν· ὡς ἂν templum tuum, mirabile in justitia. Qui supra προσληφθέντα ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καὶ παραληφθέντα εἰς memorati sunt, bona cœlestia, queis prædictus vir τὰς αὐλὰς τῆς ἐπουρανίου Ἱερουσαλήμ. 4 Πλησθη beatus dignus habitus est, consequi peroptantes, σόμεθα ἐν τοῖς ἀγαθοῖς τοῦ οἴκου σου· ἅγιος ὁ ναός aiunt : « Replebimur in bonis domus tue. » Cale- σου, θαυμαστὸς ἐν δικαιοσύνῃ. » Οἱ προλεχθέντες, stem enim illam Dei domum, cujus in atriis is qui τυχεῖν εὐχόμενοι καὶ αὐτοὶ τῶν ἐπουρανίων ἀγαθῶν, jam electus fuit constitutus est, probe norunt. ὧν ἠξίωται ὁ προειρημένος μακάριος, φασίν· «ΠληQuamobrem precantur, se quoque opportuno tem- σθησόμεθα ἐν τοῖς ἀγαθοῖς τοῦ οἴκου σου. » Εγνωpore cœlestia illa bona consequi. Quod si domus σαν γὰρ τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ τὸν ἐπουράνιον, οὗ ἐν Dei Ecclesia ejus sit secundum Apostolum, qui ait: ταῖς αὐλαῖς ὁ ἤδη ἐκλεκτὸς κατατέτακται. Διὸ ικεUt scias quomodo oporteat te in domo Dei con- τεύουσι καιρῷ ποτε καὶ αὐτοὶ τυχεῖν τῶν ἐπουρα versari, quæ est Ecclesia Dei vivi, columna et fir- νίων ἀγαθῶν. Εἰ δὲ καὶ οἶκος Θεοῦ ἡ Ἐκκλησία mamentum veritatis "; » jure dicunt : Beatus ille αὐτοῦ ἐστι κατὰ τὸν ̓Απόστολον φήσαντα· Ἵνα jam tuam consecutus est electionem; nos vero, Β ἴδῃς πῶς δεῖ ἐν οἴκῳ Θεοῦ ἀναστρέφεσθαι, ἥτις ἐστὶν qui nondum tales sumus, sed adbuc induti [carne], Ἐκκλησία Θεοῦ ζῶντος, στῦλος καὶ ἑδραίωμα τῆς gaudemus quod jam hic constituti, bonis domus ἀληθείας· εἰκότως φασίν, ὅτι ἡ μὲν μακάριος bre fruamur, divinis scilicet sermonibus, sapienἤδη τῆς παρὰ σοὶ τετύχηκεν ἐκλογῆς· ἡμεῖς δὲ tie disciplinis, et sancti Spiritus charismatibus, οἱ μηδέπω τοιοῦτοι, ἔτι δὲ περιβεβλημένοι ἀγαπῶμεν queis domus Dei exornatur : ‹ Alii enim per Spiriἐντεῦθεν ἤδη τῶν ἐν τῷ οἴκῳ σου ἀγαθῶν ἀπολαύ tum datur sermo sapientiæ, alii sermo scientiæ, οντες, λόγων δηλαδὴ θείων καὶ τῶν τῆς σοφίας alii fides in eodem Spiritu, alii dona curationum, μαθημάτων τε καὶ χαρισμάτων τοῦ ἁγίου Πνεύμα alii genera linguarum *, . et alia quæ divinus Apoτος, οἷς κεκόσμηται ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ· ε μὲν γὰρ stolus enumeravit. Hoc se itaque apparatu inδιὰ τοῦ Πνεύματος δίδοται λόγος σοφίας, ἄλλῳ δὲ struunt qui meliora concupiscunt. Deinde quia doλόγος γνώσεως, ἑτέρῳ δὲ πίστις ἐν τῷ αὐτῷ Πνεύ mus Dei mentionem fecerunt, consequenter edo- ματι· ἄλλῳ χαρίσματα ἰαμάτων, ἑτέρῳ δὲ γένη cent quænam illa sit dicentes: ‹ Sanctum est tem- γλωσσῶν, » καὶ ὅσα ἄλλα κατέλεξεν ὁ θεῖος ̓Απόστο plum tuum, mirabile in justitia. Hæc enim doλος. Ἐν τούτοις οὖν ἑαυτοὺς παρασκευάζουσιν οἱ inus Dei erat, sanctum templum ejus. Templum τῶν κρειττόνων ἐφιέμενοι. Εἶτ' ἐπειδὴ περὶ οἴκου autem sanctum Dei intelligas, non murorum te. G Θεοῦ ἐμνημόνευσαν, ἀκολούθως ὁποῖος οὗτος τυγχά

ctorumque fabricam, sed illud quod jam ex electis animabus constituitur. Sancti, lapides vivi sunt; domumque spiritualem ad sanctum sacrificium destinatam, cœtum religiosorum hominum esse sacer Apostolus docuit his verbis: Vos autem omnes domus Dei estis, et Spiritus Dei habitat in vobis. Si quis templum Dei violaverit, disperdet illum Deus. Templum enim Dei sanctum est, quod estis vos ". » Haec autem cum dixit, allinia locutus est dietis præsentibus: ‹ Sanctum est templum tuum, mirabile in justitia. » Sicut enim sensibilium templorum structura in admiratione plerumque est, quod ea studiosa varietate exædificata sint; aurea quippe tecta et anaglyphis ornata concinnant elegantiæ studentes, columnis atque marmoribus ædificia exornant: eodem modo templum Dei quod sanctum est (et hoc sane ipsi primum et quidem pulcherrimum bonum adest), externo ornatu circumfulget, videlicet sapientia illa Dei varietate distincta, justitia et reliquis virtutibus, Spiritus item sancti donis varie illustratum, ita ut in stuporem et admirationem se contemplantes conjiciat. Quamobrem qui ut in eo sedes haberent digui habiti sunt, lati dicunt : « Replebimur in bonis domus tuæ sanctum est templum tuum, mirabile in justitia. » O'serves porro velim hæc

νει διδάσκουσι λέγοντες· ο "Αγιος ὁ ναός σου, θαυ μαστὸς ἐν δικαιοσύνη. » Οὗτος γὰρ ἦν ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ, ὁ ἅγιος αὐτοῦ νεώς. Νεὼν δὲ ἄκουε τοῦ Θεοῦ ἅγιον οὐ τοίχων καὶ ὀράφων οἰκοδομήματα, ἀλλὰ τὸν ἐκ ψυχῶν ἐκλεκτῶν συνεστῶτα ἤδη. Λίθοι ζῶντες οἱ ἅγιοι, καὶ οἶκος πνευματικὸς εἰς ἱεράτευμα ἅγιον τὸ σύστημα τῶν θεοσεβῶν εἶναι ὁ ἱερὸς ̓Απόστολος ἐδίδαξεν εἰπών· « Ὑμεῖς δὲ πάντες οἶκος Θεοῦ ἐστε, καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ οἰκεῖ ἐν ὑμῖν· εἴ τις τὸν ναὸν τοῦ Θεοῦ φθείρει, φθερεῖ τοῦτον ὁ Θεός· ὁ γὰρ ναὸς τοῦ Θεοῦ ἅγιός ἐστιν, οἵτινές ἐστε ὑμεῖς. » Τοῦτο δὲ εἰπὼν, συνῳδὲ τῷ μετὰ χεῖρας ἐδίδασκε λόγῳ φάσκοντι ο "Αγιος ὁ ναός σου, θαυμαστὸς ἐν δικαιοσύνῃ. » Ως γὰρ τῶν αἰσθητῶν ναῶν θαυμάζε ται πολλάκις ἡ κατασκευὴ διὰ φιλοκάλου πολυτελείας γενομένη· χρυσόροφα γοῦν καὶ διάγλυφα τεκταίνουσι, φιλοκαλοῦντες, ὕλῃ τε κιόνων και μαρμάρων και τακοσμοῦσι τὰς οἰκοδομάς· τὸν αὐτὸν τρόπον ὁ τοῦ Θεοῦ νεώς ἅγιος ὢν, καὶ τοῦτο πρῶτον κάλλιστον ἀγαθὸν κεκτημένος, τὸν ἔξωθεν περιβέβληται κόσμον, πολυποικίλῳ σοφίᾳ Θεοῦ, δικαιοσύνῃ τε καὶ ταῖς λοιπαῖς ἀρεταῖς, τοῖς τε τοῦ ἁγίου Πνεύματος χαρίσμασι πεποικιλμένος, ὡς ἔκπληξιν ἐμποιεῖν καὶ θαῦμα παρέχειν τοῖς ὁρῶσιν. "Οθεν οἱ καταξιούμενοι τῆς ἐν αὐτῷ διατριβής χαίροντές φασι· . Πλησθησό μεθα ἐν τοῖς ἀγαθοῖς τοῦ οἴκου σου· ἅγιος ὁ ναός

$2 Tim. 101, 13. 13 1 Cor. XII, 8, 9. 33 1 Cor. II, 16, 17.

sensibile a Salomone nondum excitatum fuerat: sicque clare docetur, verum Dei templum, non illud esse quod ex inanimatis lapidibus structum erat, sed quod ex apostolico testimonio designavimus. Secundum aliam vero interpretationem, quia electum et assumptum a Deo, qui jam in cœlestibus ejus atriis habitat, beatum prædicaverunt; jure et ipsi qui vocati permanent, atque electi esse, et cœlestibus mansionibus donari peroptant, bonam sibi spem ascribunt, eamdem domum cœlestem ejusque bona consequi rogantes. Deinde, utpote qui edidicerint qualis illa cœlestis Dei domus sit, ejus virtutem post explicant dicentes: Sanctum est templum tuum, mirabile in justitia. › Templum autem cœleste ac vere Deo dignum in quo habitare universorum Deus intelligitur, quid aliud fuerit, quam unigenitum ejus Verbum, in quo placitum est omnem plenitudinem deitatis inhabitare? Hoc itaque vere mirabile est in justitia; utpote quod factum sit nobis sapientia a Deo, justitia, sanctificatio et redemptio.

σου, θαυμαστὸς ἐν δικαιοσύνῃ. Τήρει δὲ ὅπως ταῦτα A Davidis tempore dicta fuisse, quo templum illud κατὰ τοὺς χρόνους ἐλέγετο τοῦ Δαυΐδ, καθ ̓ οὓς ὁ αἰσθητὸς ὑπὸ Σολομῶνος οὐδέπω κατεσκεύαστο νεώς· δεικνύντος ἐναργῶς τοῦ λόγου, ὅτι ὁ ἀληθῶς ναὸς τοῦ Θεοῦ οὐχ ὁ ἐκ λίθων ἀψύχων ᾠκοδομημένος ἦν, ἀλλ' ὁ ἀποδοθεὶς ἡμῖν κατὰ τὴν ἀποστολικὴν μαρτυρίαν. Καὶ ἄλλως δὲ καθ ̓ ἑτέραν ἐκδοχὴν, ἐπειδὴ ἀνωτέρω εμακάρισαν τὸν ἐκλεγέντα καὶ ἀναληφθέντα ὑπὸ τοῦ Θεοῦ, κατοικήσαντά τε ἤδη ἐν ταῖς αὐλαῖς αὐτοῦ ταῖς ἐπουρανίοις, εἰκότως καὶ αὐτοὶ τέως μένοντες κλητοί, εὐχόμενοι δὲ ἐκλεκτοὶ γενέσθαι καὶ τῶν αὐτῶν ἐπουρανίων μονῶν καταξιωθῆναι, ἐλπίδας ἀγαθὰς ἑαυτοῖς ὑπογράφουσιν, ἱκετεύοντες τυχεῖν τοῦ αὐτοῦ ἐπουρανίου οἴκου καὶ τῶν ἐν αὐτῷ ἀγαθῶν. Εἶθ' ὡς μεμαθηκότες ὁποῖος ἐστιν ὁ ἐπουράνιος τοῦ Θεοῦ οἶκος, ἑρμηνεύουσι τὴν ἀρετὴν αὐτοῦ φάσκοντες· «Αγιος ὁ ναός σου, θαυμαστὸς ἐν δικαιοσύνῃ.» Ναὸς δὲ ἐπουράνιος καὶ ἀληθῶς ἐπάξιος τοῦ Θεοῦ, ἐν ᾧ κατοικῶν ἐπινοεῖται ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, τις ἂν γένοιτο, ἢ ὁ μονογενὴς αὐτοῦ Λόγος, εἰς ὃν εὐδόκησε πᾶν τὸ πλήρωμα τῆς θεότητος κατοικήσαι; Οὗτος οὖν ἀληθῶς θαυμαστός ἐστιν ἐν δικαιοσύνῃ· ἐπειδὴ γέγονεν ἡμῖν αὐτὸς σοφία ἀπὸ τοῦ Θεοῦ, δικαιοσύνη τε καὶ ἁγιασμὸς καὶ ἀπολύτρωσις.

[ocr errors]

B

[ocr errors]

• Exaudi nos, Deus Salvator noster, spes omnium finium terræ, et eorum qui in mari sunt longe. » Qui abs te electus, et in cœleste illud templum assumptus est, vere beatus et ter beatus : nos autem qui in prædictorum bonorum promissionibus et in spe versamur, jam hæc ipsa consequi precamur: quare his verbis rogamus : « Exaudi nos, Deus Salvalor noster : postquam autem exaudieris, concede etiam nobis ut beati efficiamur, qui nos antea assumptos et electos habitare fecisti in atriis tuis; ut ibi constituti impleamur bonis domus tuæ. Bona vero celestis domus quænam esse putaveris, nisi quæ Apostolus his verbis descripsit : • Quæ oculus non vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, quæ præparavit Deus diligentibus se ?, Exaudi itaque nos, Deus Salvator noster, et postquam exaudieris, nos bonis domus tuæ dignare. Hæc dicere edocentur, qui cum olim caro essent, Dei vocatione donati sunt. Opportune autem hisce verbis Servatorem invocant suum, quem

• Ἐπάκουσον ἡμῶν, ὁ Θεὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν, ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς, καὶ τῶν ἐν θαλάσσῃ μακράν. » Ὁ μὲν δὴ ἐκλελεγμένος ὑπὸ σοῦ καὶ ἀναληφθεὶς εἰς τὸν ἐπουράνιον ναὸν μακάριος ἀληθῶς καὶ τρισμακάριος· ἡμεῖς δὲ ἐν ἐπαγγελίαις ὄντες τῶν προλεχθέντων ἀγαθῶν, ἐλπίσι τε ἀνηρτημένοι, ἤδη ποτέ τούτων τυχεῖν εὐχόμεθα· διὸ παρακαλοῦμεν λέγοντες· • Ἐπάκουσον ἡμῶν, ὁ Θεὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν· ἡ ἐπακούσας δὲ, μακαρίους γενέσθαι καταξίωσον, καὶ ἡμᾶς προστ λαβόμενος, καὶ ἐκλεξάμενος καὶ κατοικίσας ἐν ταῖς αὐτ λαῖς σου· ἵν' ἐκεῖ γενόμενοι πλησθῶμεν τῶν ἀγαθῶν τοῦ οἴκου σου. ̓Αγαθὰ δὲ τοῦ ἐπουρανίου οἴκου, ὁποῖα ἄν τις νοήσειεν, ἢ οἷα ὁ θεῖος Απόστολος διέγραψεν εἰπών· « "Α ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδεν, καὶ οἷς οὐκ ἤκουσε, καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἃ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν;» Ἐπάκουσον τοίνυν ἡμῶν, ὁ Θεὸς ὁ Σωτὴρ ἡμῶν, καὶ ἐπακούσας κατα αξίωσον καὶ ἡμᾶς τῶν ἀγαθῶν τοῦ οἴκου σου. Ταῦτα διδάσκονται λέγειν οἱ πάλαι ὄντες σάρκες, τῆς δὲ τοῦ Θεοῦ κλήσεως κατηξιωμένοι. Επικα λοῦνται δὲ εὐκαίρως ἐν τούτοις τὸν ἑαυτῶν Σωτῆρα, D superius propitiationem appellaverunt, cum dice

ἂν καὶ ἀνωτέρω ἱλασμὸν ὠνόμασαν εἰπόντες, ο καὶ τὰς ἀνομίας ἡμῶν σὺ ἱλάσῃ. » Καὶ ἐνταῦθα δὲ τὸν Σωτῆρα ή Εβραϊκή Γραφὴ τούτοις ἐγγράφει τοῖς χαρακτῆρσι, δι' ὧν καὶ ὁ ἡμέτερος Σωτὴρ Ἰησοῦς γράφεται. Τοῦτον δὲ αὐτὸν τὸν Σωτῆρα καὶ τὸν ἱλασμὸν, « ἐλπίδα πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς καὶ τῶν ἐν θαλάσσῃ μακρὰν ο ὀνομάζουσιν, ἄντικρυς παριστῶντες μηδὲν ταῦτα πρὸς Ἰουδαίους· οὐ γὰρ μόνοις αὐτοῖς, πᾶσι δὲ τοῖς ἔθνεσι τὴν τοῦ Σωτῆρος χάριν εὐαγγελίζεσθαι, οἷς γνώμην Θεοῦ καὶ ἐπιστήμην θεσπίζουσιν· ὡς μηκέτι τὰς ἐλπίδας ἀναρτῶν ἐπὶ τοὺς πάλαι νομιζομένους αὐτῶν θεοὺς, ἀλλ' ἐπὶ

20 1 Cor. 1, 9.

rent, et impietatibus nostris tu propitiaberis. Hic quoque Hebraica Scriptura Salvatorem ipsis characteribus effert, queis Salvator noster Jesus scribitur. Eumdem porro Servatorem et propitiationem ita quoque vocant, ‹ Spem omnium finium terræ et eorum qui in mari sunt longe, palam declarantes hæc nihil ad Judæos pertinere: neque enim ipsis tantum, sed etiam omnibus gentibus Servatoris gratiam, ut et notitiam scientiamque Dei annuntiandam vaticinantur, ita ut non ultra in suis olim vocatis diis, sed in eo solo qui Servator eorum effectus est, spem reponant. Præparans

B

montes in virtute sua, accinctus potentia. » Pro A μόνον τὸν αὐτῶν γενόμενον Σωτῆρα. • Ετοιμάζων illo, præparans montes, Symmachus, e fundasti montes, interpretatus est. Hic porro divina de Servatore doctrina inducenda est. Tu enim, inquit, es spes omnium finium terræ, qui et hæc et illa virtute tua magna condidisti. Primo quidem præparasti montes in virtute tua, accinctus potentia : deinde conturbasti profundum maris, et sonum fluctuum ejus mitigasti : postea per hæc conturbasti gentes. His vero gestis magnam utilitatem perceperunt qui habitant terminos. Te quippe noverunt, et limuerunt a signis tuis, ita ut nullam ulterius præter te spem ob oculos ponerent. Quare supra dictum est : • Spes omnium finium terrs. Ti enim qui terminos terræ incolunt hic prænuntiatur futurum esse ut timeant Deum a signis ejus, ut dicitur: Et timebunt qui habitant terminos a signis tuis. » Quænam signa illa erant, quæ cum viderent qui habitabant terminos timuerunt Deum in ipsumque sperarunt, superius docuit his verbis: • Præparans montes in virtute sua, accinctus potentia, qui conturbas profundum maris, sonum fuetuum ejus. » Quis sustinebit ? « Turbabuntur gentes. » Hæc videntes qui habitant terminos, timuerunt a signis ejus. His porro significatur spirituum malignorum, qui olim contra Dei scientiam erigebantur; abjectio et depulsio, ac diabolicæ aciei clades, principatuum videlicet, potestatum, rectorum mundi et spiritualium nequitia: quæ quidem olim gentibus terram incolentibus domina- c Dantur, et humanæ vitæ mare commiseebant et conturbabant, ita ut deorum religionem, omnibus universum orbis elementum incolentibus emitterent. Omnia vero per salutarem Dei adventum de medio sublata et eversa sunt. His similia alius quoque propheta hisce verbis vaticinatur: ‹ Audite, populi omnes, qui habitatis in ipsa : et erit Deus vobis in testimonium, Dominus de domo sancta sua. Quia ecce Dominus, Dominus descendet de loco suo, et conscendet super excelsa terra. Et conteret montes sublus se, et valles liquescent sicut cera a facie ignis propter impietatem Jacob: hæc omnia et propter peccatum domus Israel 4. In xvii item psalmo, qui ejus» dem Domini descensum ex coelis in terram com- D plectitur, dictum est : . Et commota est et contremuit terra, fundamenta montium conturbata sunt et commota sunt, quoniam iratus est eis Domipus”. › His porro descensus Domini, id est Dei Verbi, significatur; deindeque occultarum et invisibilium potestatum, quæ olim in sublime erigebantur, et ab omnibus gentibus colebantur, ruina, abjectio et dissipatio, quæ in ejus ad homines descensu contigit. Quare in præsenti dicitur : 4 Præparans montes in virtute sua, accinctus potentia. Potentia enim accinctus, fortitudine scilicet sua, prædictos montes nondum quidem prorsus

26 Mich. 1, 2-4. 17 Psal. xvi, 8.

ὄρη ἐν τῇ ἰσχύϊ αὐτοῦ, περιεζωσμένος ἐν δυναστεία.
Αντὶ τοῦ, « ἑτοιμάζων ὄρη, ἔδρασας ὄρη, ι ὁ Σύμ
μαχος ἡρμήνευσεν. Ἐπάξει δὲ ὁ λόγος τὰς περὶ τοῦ
προλεχθέντος Σωτῆρος θεολογίας. Σὺ γὰρ εἶ, φησὶν,
ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς ὁ τάδε καὶ
τάδε τῇ σαυτοῦ δυνάμει μεγαλουργήσας. Πρῶτον μὲν
ἡτοίμασας ὄρη ἐν τῇ ἰσχύϊ σου περιζωσάμενος δυνα
στείαν· εἶτα συνετάραξας τὸ κύτος τῆς θαλάσσης,
καὶ τῶν κυμάτων αὐτῆς τὸ ἦχος ἐπράϋνας· εἶτα διά
τούτων ετάραξας ἔθνη. Τούτων δὲ γενομένων, τὰ
μεγάλα ὠφελήθησαν οἱ κατοικοῦντες τὰ πέρατα.
Ἔγνωσαν γάρ σε, καὶ ἐφοβήθησαν ἀπὸ τῶν σημείων
σου, ὡς μηκέτι λοιπὸν ἄλλην τινὰ ἐλπίδα προ
ὀφθαλμῶν τίθεσθαι ἢ σέ. Διὸ ἀνωτέρω ἐλέγετο
« Ἡ ἐλπὶς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς. » Οὗτοι
γὰρ οἱ τὰ πέρατα τῆς γῆς οἰκοῦντες ἐν τοῖς προκει
μένοις φοβηθήσεσθαι τὸν Θεὸν ἀπὸ τῶν σημείων
αὐτοῦ θεσπίζονται ὑπὸ τοῦ φήσαντος λογίου· « Καὶ
φοβηθήσονται οἱ κατοικοῦντες τὰ πέρατα ἀπὸ τῶν
σημείων σου. » Ποῖα δὲ ἦν τὰ σημεῖα, ἅπερ θεασά
μενοι οἱ κατοικοῦντες τὰ πέρατα ἐφοβήθησαν τὸν
Θεὸν καὶ εἰς αὐτὸν ἤλπισαν, προεδίδαξεν εἰπών·
« Ετοιμάζων ὄρη ἐν τῇ ἰσχύϊ αὐτοῦ, περιεζωσμένος
ἐν δυναστείᾳ, ὁ συνταράσσων τὸ κύτος τῆς θαλάσσης,
ἤχους κυμάτων αὐτῆς. • Τίς ὑποστήσεται; ε Τα-
ραχθήσονται ἔθνη. » Ταῦτα θεασάμενοι οἱ κατοικοῦν-
τες τὰ πέρατα, ἐφοβήθησαν ἀπὸ τῶν σημείων αὐτοῦ.
Δηλοῦται δὲ διὰ τούτων ἡ τῶν πάλαι ἐπαιρομένων
κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ πονηρῶν πνευμάτων
ταπείνωσις καὶ ἡ καθαίρεσις τῆς διαβολικῆς παρα
τάξεως, ἀρχῶν δηλαδὴ καὶ ἐξουσιῶν, καὶ κοσμο
κρατόρων καὶ πνευματικῶν τῆς πονηρίας· ἅτινα
πάλαι μὲν κατεκράτει τῶν ἐπὶ γῆς οἰκούντων ἐθνῶν,
συνεκύκα τε καὶ συνετάραττε τὴν τοῦ ἀνθρω
πείου βίου θάλασσαν, ὡς θεῶν δόξαν ἀποστέλλειν
παρὰ πᾶσι τοῖς τὸ τῆς γῆς οἰκοῦσι στοιχεῖον. Καθή
ρηται δὲ πάντα καὶ ἀνατέτραπται διὰ τῆς σω
τηρίου θεοφανείας. Τὰ ὅμοια δὲ τούτοις καὶ ἄλλος
προφήτης ὧδε θεσπίζει λέγων· « Ακούσατε, λαοὶ
πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ· καὶ ἔσται ὁ Θεὸς
ὑμῖν εἰς μαρτύριον, Κύριος ἐξ οἴκου ἁγίου αὐτοῦ.
Διότι ἰδοὺ Κύριος καταβήσεται ἐκ τοῦ τόπου αὐτοῦ·
καὶ ἐπιβήσεται, Κύριος ἐπὶ τὰ ὕψη τῆς γῆς. Καὶ συν
τριβήσεται τὰ ὄρη ὑποκάτωθεν αὐτοῦ· καὶ αἱ κοιλάδες
τακήσονται ὡς κηρὸς ἀπὸ προσώπου πυρὸς δι' ἀσέ
βειαν Ἰακώβ· ταῦτα πάντα καὶ δι ̓ ἁμαρτίαν οἴκου
Ἰσραήλ. » ̓Αλλὰ καὶ ἐν τῷ ιζ' ψαλμῷ, τὴν ἐξ οὐρα
νῶν ἐπὶ γῆς κατάβασιν τοῦ αὐτοῦ Κυρίου περιέχονται
λέλεκται· ι Καὶ ἐσαλεύθη καὶ ἔντρομος ἐγενήθη ἡ
γῆ, καὶ τὰ θεμέλια τῶν ὀρέων ἐταράχθησαν καὶ
ἐσαλεύθησαν, ὅτι ὠργίσθη αὐτοῖς ὁ Κύριος. » Σημαί
νεται δὲ διὰ τούτων κάθοδος τοῦ Κυρίου, δηλαδὴ τοῦ
Θεοῦ Λόγου· εἶτ ̓ ἐπὶ τῇ εἰς ἀνθρώπους καθόδῳ αὐτ
τοῦ τῶν ἀφανῶν καὶ ἀοράτων δυνάμεων τῶν πάλαι
εἰς ὕψος ἐπηρμένων, καὶ παρὰ πᾶσι τοῖς ἔθνεσι τε
τιμημένων καθαίρεσις καὶ ταπείνωσις καὶ σκεδασμός.

« ПредыдущаяПродолжить »