vacri mei ; » aut e lebes securitatis me, secun- A ἢ, κατὰ τὸν Ἀκύλαν, « Ἰούδας ἀκριβαστής μου· › τὸν dum Symmachum. Ephraim vero fortitudinem capitis sui, sive robur principatus sui, vocavit : quoniam qui ex tribu Ephraim olim regnarunt, in novem et dimidiam ex tribubus Israel imperium in Samaria obtinuerunt. αὐτὸν τρόπον ἔσται καὶ ἡ τῶν ἀλλοφύλων χώρα τι καὶ πόλις ἡ καλουμένη Μωάβ. γενήσεται γὰρ ο λέβης τῆς ἐλπίδος μου, ν ἢ, κατὰ τὸν Ἀκύλαν· · λέξης λουτροῦ μου· κ ή, « λέβης αμεριμνίας μου, » κατά τὸν Σύμμαχον. Τὸν δὲ Ἐφραὶμ κραταίωσιν τῆς κεφαλῆς ἑαυτοῦ ὠνόμασεν, ἢ ἰσχὺν τῆς ἀρχῆς ἑαυτοῦ· ἐπειδήπερ οἱ ἐκ φυλῆς Ἐφραὶμ βασιλεύσαντες ἦρξάν ποτε ἐν τῇ Σαμαρείᾳ τῶν ἐννέα ἥμισυ φυλῶν τοῦ Ἰσραήλ. B Cum autem duo Josephi filii fuerint, Ephraim et Manasses Ephraimitæ sese ab Jerusalem segregantes, in Samaria, sive in predicta Sychem quæ et Sichima, regiam constituerunt. Quamobrem dictum est: Ephraim fortitudo capitis mei, sive, robur principatus mei. Qui autem ex tribu Manasse fuerunt, Galaad obtinebant. Quare – dictum est : • Meus est Galaad, et meus est Manasses. › Nam locus Galaad vocatus est, et habitatores Manasses appellati sunt. Ut igitur illi, ait, mei fuere, scilicet filii Manasse, Galaad incolentes, et qui in Sichimis populi principatum tenuere, filii Ephraim; quin etiam ut ii qui in ipsa Jerusalem regnabant ex tribu Juda, mei et meæ portionis erant reges; sic aliquando meæ erunt alienigenæ gentes. Omnes porro alienigenas per Moab et Idunæam indicat, in duabus illis gentibus, quibus prohibitum erat ingredi in Ecclesiam Dei, reliquas Mines una complexus. Scriptum namque est : Ammonitæ et Moabitæ non ingredientur in Ecclesiam Domini, usque ad tertiam et quartam generationem, et usque in sæculum 2., Moab autem et C Ammon filii Lot fuere, ex scelerata illa filiarum suarum commistione, atque ex Sodomitico semine : quorum successionem, Moabitas nimirum et Ammonitas, lex Moysis repudiat. At lex præsens ipsi Moab pulcherrima annuntiat, dicens : • Moal lebes spei meæ ; alteri vero genti Esau ortæ bona denuntiat, hæc adjiciens In Idumæam extendam calceamentum meum. Idumæa porro ab Edom nomen sortita. Hic erat Esau de quo dictum est : • Ne quis mechus, aut profanus, ut Esau 28. Sexcente quoque aliæ prophetiæ contra Idumæos et Idumæam feruntur. Sed iis quoque præsens sermo pulcherrima annuntiat, dicente Deo: In Idumæam extendanı calceamentum meum. Deinde : Δύο δὲ παίδων γενομένων τῷ Ἰωσήφ, τοῦ Ἐφραὶμ καὶ τοῦ Μανασσῆ, οἱ μὲν τοῦ Ἐφραίμ, ἀποσχίσαντες τῆς Ἱερουσαλήμ, ἐν τῇ Σαμαρείᾳ καὶ τῇ προλεχθείσῃ Συχὲμ τῇ καὶ Σίκιμα συνέστησαν τὸ βασίλειον· διὸ λέλεκται· Ἐφραὶμ κραταίωσις τῆς κεφαλῆς μου, κ ἢ, ε ἰσχὺς τῆς ἀρχῆς μου· οἱ δὲ ἐκ τοῦ Μανασσῆ γενόμενοι ἔσχον τὴν Γαλαάδ· διὸ εἴρηται· « Εμός ἐστι Γαλαάδ, καὶ ἐμός ἐστι Μανασσῆς. » Ὁ μὲν γὰρ τόπος ἐκ τοῦ Γαλαὰδ ἐσημαίνετο, οἱ δὲ οἰκήτορες ἐκ τοῦ Μανασσῆ. Ὥσπερ οὖν οὗτοι, φησί, γεγόνασιν ἐμοὶ, οἵ τε τὴν Γαλαάδ οἰκήσαντες υἱοὶ Μανασσῆ, καὶ οἱ ἐν Σικίμοις ἄρξαντες τοῦ λαοῦ υἱοὶ Ἐφραίμε ἀλλὰ καὶ ὡς ἐν αὐτῇ τῇ Ἱερουσαλὴμ οἱ ἐκ φυλής Ἰούδα βασιλεύσαντες ἦσαν ἐμοὶ, καὶ τῆς ἐμῆς μερίδος βασιλεῖς· οὕτως ἔσται ποτὲ ἐμὰ καὶ τὰ τῶν ἀλλοφύλων ἔθνη. Δηλοῖ δὲ πάντας ἀλλοφύλους διὰ τοῦ Μωάβ καὶ διὰ τῆς Ἰδουμαίας, ἐκ δύο τούτων ἐθνῶν τῶν ἀπηγορευμένων εἰσιέναι εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ λοιπὰ πάντα παραδεξάμενος. Γέγραπται γοῦν· « Αμμανῖται καὶ Μωαβῖται οὐκ εἰσελεύσονται εἰς Ἐκκλησίαν Κυρίου ἕως τρίτης καὶ τετάρτης γενεᾶς, καὶ ἕως εἰς τὸν αἰῶνα. » Μωαβ δὲ καὶ ̓Αμμάν γεγόνασιν υἱοὶ Λὼτ ἐκ παρανόμου μίξεως τῶν αὐτοῦ θυγατέρων, ἔκ τε τοῦ Σοδομιτικοῦ σπέρματος· ὧν την διαδοχήν, Μωαβίτας καὶ Ἀμματ νίτας, ἀποβλήτους ποιεῖται ὁ Μωϋσέως νόμος. Αλλ' ὁ παρὼν νόμος τῷ μὲν Μωάβ εὐαγγελίζεται κάλλιστα λέγων· ο Μωάβ, λέβης τῆς ἐλπίδος μου· ἡ ἑτέρῳ δὲ ἔθνει τῷ ἀπὸ τοῦ Ἡσαῦ ὑφεστῶτι τὰ χρηστὰ σημαί νει, ἐπιφέρων ἑξῆς· « Ἐπὶ τὴν Ἰδουμαίαν ἐκτενῶ τὸ ὑπόδημά μου. » Ιδουμαία δ ̓ ἐκέκλητο ἀπὸ τοῦ Εδώμ· οὗτος δὲ ἦν ὁ Ἠσαῦ περὶ οὗ λέλεκται· . Μή τις πόρνος, ἢ βέβηλος, ὡς Ἠσαῦ. » Μυρίαι τε ἄλλαι προφητεῖαι κατὰ τῶν Ἰδουμαίων καὶ κατὰ τῆς Ἰδουμαίας εἴρηνται. Αλλ' ὁ παρὼν λόγος τὰ κάλλιστα καὶ τούτοις εὐαγγελίζεται, λέγοντος τοῦ Θεοῦ· « Ἐπὶ vero de reliquis gentibus indiscriminatim subjun- D τὴν Ἰδουμαίαν ἐκτενῶ τὸ ὑπόδημά μου. » Εἶθ' ἑξῆς git: • Mihi alienigen subditi sunt, sive, « amici καὶ περὶ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν ἀδιορίστως ἐπιλέγει· • Ἐμοὶ ἀλλόφυλοι ὑπετάγησαν, » ἢ « ἐφιλίασαν. » Λέβητα δὲ τὸν Μωάβ τῆς ἑαυτοῦ ἐλπίδος καλεῖ, ἢ λέβητα τοῦ λουτροῦ ἑαυτοῦ, ἢ τῆς ἀμεριμνίας ἑαυ τοῦ· ἐπειδὴ οὐκ ἄλλως ἐξῆν αὐτῷ, ἅπαξ ἀποβλήτω γενομένῳ, εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ παραβάλ λειν, μὴ οὐχὶ διὰ λουτροῦ παλιγγενεσίας. Ὥσπερ οὖν λέβητι ἀπολουσάμενος καὶ ἀποκαθαρθεὶς τῆς προτέ ρας δυσσεβείας, καταξιοῦται τῆς χάριτος, καὶ οὕτως ἀμεριμνίας τυγχάνει. Καὶ ταῦτα δι' ἔργων κεχωρη κότα πάρεστιν ὀφθαλμοῖς παραλαβεῖν, τῇ τῶν ̓Αράβων ἐπιδημήσαντας χώρα, θεωμένους τε τοὺς παρ' αυτ τοῖς πληθύνοντας λαούς, Μωαβίτας καὶ ̓Αμμανίτας B πληροῦντας τὰς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ. Ωσαύτως δὲ A secundum Symmachum. Quam item prædictionem καὶ, · Ἐπὶ Ἰδουμαίαν ἐπιβήσομαι, φησί, τῷ ὑποδήματί μου, ο κατὰ τὸν Σύμμαχον. Καὶ ταύτην δὲ τὴν πρόῤῥησιν οὐδὲν ἂν εἴη δυσχερὲς ἰδεῖν, τῇ τῶν Ιδουμαίων ἐπιστάντας χώρᾳ καὶ τὰ πλήθη τῶν αὐ τόθι Ἐκκλησιῶν τοῦ Θεοῦ ὄψει παραλαβόντας· ὡς μὴ ὀκνῆσαί τινα ἀληθῶς ἐπίβασιν γεγονέναι τοῖς τόποις ἐκείνοις ὁμολογῆσαι. Διὰ δὴ ταῦτα ἀνωτέρω ἐλέγετο . Ὁ Θεὸς ἐλάλησεν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ· Αγαλλιάσομαι. » Μέλλον γὰρ πᾶν τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος ἐπὶ σωτηρίᾳ ἀνακαλεῖσθαι, πρεπόντως αὐτοῦ τῇ φιλανθρωπία, συνέχαιρε τῇ τῶν σωζομένων σωτηρίᾳ. Καὶ ἄλλως δὲ ὑπόδημα αὐτοῦ οὐκ ἂν ἁμάρτοις λέγων τοὺς ἀποστόλους, ἢ τοὺς εἰς ἔτι δεῦρο τῷ περὶ αὐτοῦ κη ρύγματι διακονουμένους. Ταῦτα δὴ οὖν πάντα εἰργά σατο ὁ Θεὸς, ὅτε ἐπ' ἐσχάτῳ τῶν ἡμερῶν ἐλάλησεν ἡμῖν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ. Καθ' ἑτέραν δὲ ἐκδοχὴν λα λήσας ὁ Θεὸς ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ, πάντας ἁπαξαπλῶς Ἰουδαίους τε καὶ Ἕλληνας, τά τε καθ' ὅλης τῆς οἰκου· μένης ἔθνη εἰς τὴν ἑαυτοῦ χάριν ἀνεκαλέσατο· διὸ καὶ τὴν Σίκιμα καὶ τὸν Γαλαάδ (1), καὶ τὸν Μανασσῆν καὶ τὸν Ἐφραὶμ καὶ τὸν Ἰούδαν καὶ τὸν Μωάβ καὶ τὴν Ἰδουμαίαν καὶ τοὺς ἀλλοφύλους ἅπαντας κατ ηριθμήσατο, ἐξ ἴσου τῆς ὁμοίας κλήσεως καταξιώσας ἅπαν τὸ τῶν ἀνθρώπων γένος· πλὴν ἀλλὰ πρώτους τοὺς ἀπὸ τοῦ Ἰσραὴλ καλεῖ. Ἐχρῆν γὰρ τὰ πρωτεῖα καὶ τὰς ἀπαρχὰς τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος πρώτοῖς αὐτοῖς ἀπονείμαι διὰ τὰς πρὸς τοὺς αὐτῶν πατέρας ἐπαγγελίας, δι ̓ ἂς καὶ αὐτὸς ὁ Σωτὴρ πρώτοις αὐτοῖς εὐηγγελίζετο μαρτυρόμενος καὶ λέγων· • Οὐκ ἦλθον εἰ μὴ εἰς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραήλ. » Καὶ τοῖς ἀποστόλοις δὲ αὐτοῦ πρώτοις αὐτοῖς κηρύσσειν τὸ Εὐαγγέλιον παρήνει φάσκων· · Εἰς ὁδὸν ἐθνῶν μὴ ἀπέλθητε, καὶ εἰς πόλιν Σαμα ρειτῶν μὴ εἰσέλθητε· πορεύεσθε δὲ μᾶλλον πρὸς τὰ πρόβατα τὰ ἀπολωλότα οίκου Ισραήλ. » Εἶτα μετ' ἐκείνους προσέταττε τοῖς ἑαυτοῦ μαθηταῖς εὐαγγελίζεσθαι πάντα τὰ ἔθνη ἐν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ. Οὕτως οὖν καὶ ἐπὶ τοῦ παρόντος ὁ τῶν ὅλων Θεὸς ἐνοικήσειν ἐν τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ, ἐν αὐτῷ τε καὶ δι' αὐτοῦ λαλήσειν ἀνθρώποις θεσπίζεται· καὶ ὡς ὁμοῦ καὶ κατὰ τὸ αὐτὸ τὸν Ἐφραὶμ καὶ τὸν Μανασσῆν καὶ τὸν Ἰούδαν εἰσδέξεται· οἱ πάλαι μὲν ἦσαν διεστῶτες, ὅτε ὁ μὲν Ἰούδας ἐβασίλευεν ἐν Ἱερουσαλήμ, ὁ δὲ Ἐφραΐμ, ἐν Σικίμοις καὶ Σαμαρείᾳ, ὁ δὲ Μανασσῆς ᾤκει τὴν D Γαλαάδ. Ως μηκέτι τοίνυν ἀφορισμοῦ, μήτε διαστά σεως οὔσης ἐν αὐτοῖς, πρώτους αὐτοὺς εἰσκαλεῖται· εἶτα Μωαβίτας καὶ ̓Αμμανίτας, Ἰδουμαίους τε καὶ τοὺς λοιποὺς ἅπαντας ἀνθρώπους τοὺς καθ' ὅλης τῆς οἰκουμένης οἰκοῦντας. Γνώσεις δ' ἂν ἐκ τῆς ἱστορίας τῶν Εὐαγγελίων, ὅπως καθ' οὓς χρόνους ὁ ἅγιος τοῦ Θεοῦ καὶ τοῖς Σικίμοις ἐπεδήμει, καὶ αὐτῇ Σαματ ρείᾳ, τῇ τε Ἱερουσαλήμ, ἡνωμένου τότε τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ μηδεμιᾶς οὔσης ἐν αὐτῷ διαστάσεως· οὕτω δὲ καὶ τοὺς ἑαυτοῦ ἀποστόλους πρὸς τὰ πρόβατα ἀπολωλότα οἴκου Ἰσραὴλ ἐν πρώτοις διεπέμπετο· μετά δὲ ταῦτα, τοῖς αὐτοῖς ὥσπερ ὑποδήματι χρώμενος, τὸ πάντων ἀνθρώπων γένος τῆς σωτηρίου κατηξίου χάριτος. · Τίς ἀπάξει με εἰς πόλιν περιοχῆς; ἢ τίς ὁδηγή σει με ἕως τῆς Ἰδουμαίας; Οὐχὶ σὺ ὁ Θεὸς ὁ ἀπὸ 26 Matth. xv, 24. 27 Matth. x, 5,6. (1) Τὴν Σίκυμα καὶ τὸν Γαλαάδ. Forte τὰ Σ. κ. in promptu est completam videre iis qui in Idumæam concedunt, et multitudinem Ecclesiarum Dei ili conspiciunt; ut cunctetur nemo confiteri, vere in loca illa conscensum factum esse. Propterea superius dictum est: Deus locutus est in sancto suo: Exsultabo. Nam cum humanum genus universum ad salutem revocandum esset, ut ejus erga homines, amorem decebat, salutem nactis gratulatur. Alia autem ratione nihil aberres si dicas, calceamentum ejus fuisse apostolos, sive etiam ejus ad hanc usque diem prædicationis ministros. Hæc itaque omnia operatus est Deus, quando in novissimo dierum locutus est nobis in Sancto suo. Secundum aliam vero explicationem, locutus Deus in Sancto suo, omnes omnino Judæos et Græcos, aliasque per universum orbem gentes ad gratiam suam revocavit. Quare Sichima, Galaad, Manassen, Ephraim, Judam, Moab, Idumæam, et alienigenas omnes enumeravit, simili vocatione totum genus humanum æque dignatus ; sed priores qui ex Israel erant nemoravit. Oportuit enim primitias evangelicæ prædicationis ipsis impertire, ob promissiones patribus eorum factas, quarum causa Salvator ipsis prioribus Evangelium prædicabat, hæc testificatus: Non veni nisi ad oves quæ perierunt domus Israel 26. › Apostolis quoque suis præcipiebat, ut ipsis primum Evangelium prædicarent dicens : c In viam gentium ne abieritis, et in civitatem Samaritanorum ne intraveritis ; sed ite potius ad oves, quæ perierunt, domus Israel. Secundum illos autem jubet discipulos suos Evangelium prædicare omnibus gentibus in nomine suo. Sic ergo in præsenti universorum Deus in Sancto suo habitaturum se, atque in ipso et per ipsum locuturum esse hominibus vaticinatur: el ait se simul pariterque Ephraim, Manassen et Judain excepturum esse; qui olim quidem dissidi erant, quando Juda regnabat in Jerusalem, Ephraim in Schimis et Samaria, Manasses vero habitabat in Ga laad. Ut nullo igitur ulterius discrimine intercessuro, nullaque inter eos discrepantia futura, ipsos priores advocat; deinde Moabitas, Ammonitas, Idumæos, cæterosque homines omnes, universum orbem incolentes. Ex historia porro Evangeliorumi ediscas, quo tempore/ Sanctus Dei in Sichimis peregrinabatur, et in ipsa Samaria, necnon in Jerusalem, Israelem tum conjunctum fuisse, nullamque intercessisse divisionem; sic et apostolos suos primo ad oves quæ perierant domus Israel misit; postea autem, iisdem usus ceu calceamentis, universum hominum genus salutari gratia dignatus C est. VERS. 11. • Quis abducet me in civitatem munitam? aut quis deducet me usque in Idumæam? τὴν Γ. Εpit. Nonne tu, Deus, qui repulisti nos ? et non exibis in A ασάμενος ἡμᾶς; καὶ οὐκ ἐξελεύσῃ ἐν ταῖς δυνάμεσιν virtutibus nostris?, Supra dictorum sententiæ insistens Propheta, supra modum miratur illud inexspectatæ alienigenarum gentium mutationis prodigium. Deinde cum dixisset Deus, In Idumæam extendam calceamentum meum, dictum hujusmodi admiratur, secum reputans an unquam ipse Deus calceamento usus, conscensurus sit, non in Jerusalem, neque in Samariam, neque in aliam Israelis civitatem, sed in alienigenas Idumæos. Quare beatos illos prædicat, ad quos accessurus Deus erat, orationemque emittit, ut ipse quoque hæc videre dignus habeatur: quapropter dicit: Quis abducet me in civitatem munitam ? aut quis deducet me usque in Idumæam ? » Precabatur enim deduci, annosque vitæ suæ produci B usque ad id temporis, quo Deus calceamentum suum usque in Idumæam extensurus erat, ut magnum illud miraculum cerneret, Deum videlicet apud homines peregrinantem, et in Idumea ambulantem, alienigenasque ipsi subditos et amicos: quare ait : c Quis deducet me usque in Idumæam?, Civitatem porro munitam vocat Ecclesiam Dei, vallatam firmo et fortissimo muro, salutari nempe virtute, quam etiam videre cflagitabat ; quocirca dixit: Quis abducet me in civitatem munitam? > Perpendas velim, ipsum minime rogare ut deducatur usque in Jerusalem, sive usque ad Galaad, aut usque ad Sychem, sive usque ad Ephraim, sive usque ad Judam; sed quasi inexspectata promissione perculsus, quod scilicet perosi ac mnochi Esau posteri tanta gratia donandi sint, ut Deus ad eos conscendat, precatur dicens: «Quis deducet me usque in Idumæam?, Ac quod mirum prorsus est, Deus non nudis pedibus ambulaturus dicitur, sed cum calceamentis; subindicatis animabus voluntatis ejus administris, quarum opera, vocatione gentium peracta, per universam terram, suam constituit civitatem, nimirum catholicam Ecclesiam suam, ac cœlum religiosorum hominum de qua civitate dictum alias est 98 Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei 38;, et: c Fluminis impetus latificant civilatem Dei 29. Hanc civitatem munitam cum videre C ἡμῶν; » Επιστήσας τῇ τῶν προλεχθέντων διακεία peroptaret Propheta dicebat: • Quis abducet me D μήνευσεν ὁ Σύμμαχος. Πύλαι γὰρ αὐτὴν καὶ θύραι καὶ μοχλοὶ θείων δυνάμεων περιφράττουσι, πρὸς τὸ μή τινα ύπομεῖναι πολιορκίαν. Διὸ περὶ αὐτῆς ἔλε γεν ὁ Σωτήρ· ι Ἐπὶ τὴν πέτραν οἰκοδομήσω μου τὴν Ἐκκλησίαν, καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς. » Ταύτην οὖν τὴν περιπεφραγμένην πόλιν ἐπιθυμῶν ἰδεῖν ὁ Προφήτης ἔλεγε· · Τίς ἀπάξει με εἰς πόλιν περιοχῆς ; » Καὶ τὴν τῶν ἀλλοφύλων σωτηρίαν εὐχόμενος ὀφθαλμοῖς παραλαβεῖν, προσετίθει λέγων· « Τίς ὁδηγήσει με ἕως τῆς Ἰδουμαίας; » Εἶτα πρῶτον καὶ δεύτερον εἰπὼν, ο Τίς; » τὸν μόνον δυνατὸν ταῦτα δεικνύναι γνωρίζειν ὁμολογεῖ· ἦν δὲ οὗτος ὁ Θεός· ὃ κατ' ἀρχὰς τῆς προκειμένης στη 30 Matth. xvi, 18. « λογραφίας ἔλεγεν· ι Ὁ Θεὸς, ἀπώσω ἡμᾶς καὶ καθ- A cum semel et secundo dixisset, Quis ? » eum qui εἴλες ἡμᾶς. » Διὸ πρὸς ἐκείνην τὴν φωνὴν ἀποδί δωσιν ἐνταῦθα τὴν αὐτὴν διάνοιαν λέγων· . Οὐχὶ σὺ ὁ Θεὸς ὁ ἀπωσάμενος ἡμᾶς; » Τίς γὰρ ἄλλος, φησί, δύναται δεῖξαι ἡμῖν τὰς ἐπαγγελίας τὰς σὰς καὶ τῶν σῶν λόγων τὰ ἀποτελέσματα, εἰ μὴ σὺ αὐτὸς ὁ ἀπωσάμενος ἡμᾶς ; ἢ, κατὰ τὸν Σύμμαχον, « Εἰ μὴ σὺ ὁ Θεὸς ὁ ἀποβαλλόμενος ἡμᾶς, καὶ μὴ προσελθὼν ἐν ταῖς στρατεύσεσιν ἡμῶν; ν ̓Απώσω γὰρ ἡμᾶς σύ, Κύριε, καὶ καθεῖλες ἡμᾶς· ἀλλὰ καὶ πάλαι εἰωθὼς συνεξιέναι καὶ συμπολεμεῖν ταῖς ἡμετέραις δυνάμεσι, νῦν ὅτε τὴν κλῆσιν ἐποιήσω τῶν ἐθνῶν, ἀπώσω ἡμᾶς καὶ οὐκέτι συνεξέρχῃ ταῖς ἡμετέραις δυνάμεσι. ̓Αλλη οὖν οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἐλπὶς πρὸς τὸ θεάσασθαί σου τὰς ἐπαγγελίας, εἰ μὴ σὺ αὐτὸς βουληθείης. Σοῦ γὰρ θελήσαντος, δυνατὸν ἡμῖν τοὺς σοὺς προφήτας συγκαταλεγῆναι τῇ πόλει σου τῇ περιπεφρα γμένη, καὶ ὁδηγηθῆναι ἕως τῆς ἀποδειχθείσης Ιδουμαίας • Δὸς ἡμῖν βοήθειαν ἐκ θλίψεως, καὶ ματαία σωτηρία ἀνθρώπων. Ἐν τῷ Θεῷ ποιήσομεν δύναμιν, καὶ αὐτὸς ἐξουδενώσει τοὺς θλίβοντας ἡμᾶς. » Οἱ τῶν ἐπαγγελιῶν καταξιωθέντες διδάσκονται διὰ τῶν προκειμένων νήφειν καὶ ἐγρηγορέναι, παρασκευάζεσθαί τε εἰς θλίψεις, καὶ δι ̓ εὐχῶν λέγειν τῷ ἑαυτῶν βασιλεῖ· 4 Δὸς ἡμῖν βοήθειαν ἐκ θλίψεως· ματαίαν γὰρ εἶναι πᾶσαν τὴν ἐξ ἀνθρώπων ἐλπίδα. Εἶτ ̓ εὐξάμενοι ταῦτα, τὴν ἀγαθὴν ἐπιδείκνυνται προθυμίαν λέγοντες· • Ἐν Θεῷ ποιήσομεν δύναμιν, καὶ αὐτὸς ἐξουδενώσει τοὺς θλίβοντας ἡμᾶς. » Τοιοῦτος ἦν ὁ Παῦλος λέγων· ‹ Πάντα ἰσχύω ἐν τῷ ἐνδυναμοῦντί με· καὶ πάλιν· . Οὐκ ἐγὼ δὲ, φησίν, ἀλλ' ἡ χάρις ἡ σὺν ἐμοί. » Ταῦτα δὲ λέγειν παιδεύονται οἱ ἐκ τῆς Ἰδουμαίας καὶ ἐκ τῶν ἀλλοφύλων ἐθνῶν τῇ τοῦ Θεοῦ χάριτι προσεληλυθότες. Εἰ δὲ ἐκ προσώπου τοῦ προφητικοῦ χοροῦ λέγοιτο καὶ ταῦτα, πρέποι ἂν αὐτοὺς, ἀποκλαυσαμένους τὸν ἀπωσμὸν καὶ τὴν καθαίρεσιν τοῦ προτέρου λαοῦ, εὐχὴν ἀναπέμπειν ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ πάντων αὐτῶν σώματος, καὶ λέγειν τῷ Θεῷ τὰ προκείμενα. Β C solus talia ostendere possit cognoscere se confifetur; hic porro Deus erat; quod etiam initio hujus tituli inscriptionis dicebat : • Deus, repulisti nos et destruxisti nos. Quare ad illam vocem spectans, eamdem hic profert sententiam dicens : • Nonne tu, Deus, qui repulisti nos?, Quis enim alius, inquit, promissa tua, et verborum tuorum exitum exhibere nobis valeat, nisi tu ipse qui repulisti nos ? sive, secundum Symmachum, Nisi tu, Deus, qui abjicis nos, et non accedis ad exercitus nostros ? » Siquidem repulisti nos, tu Domine, et destru xisti nos: sed qui olim una nobiscum exire, et cum exercitibus nostris pugnare solebas, nunc post peractam gentium vocationem, repulisti nos, neque ultra egrederis cum virtuti bus nostris. Non alia itaque subest nobis spes videndi promissa tua, nisi tu ipse volueris. Te quippe volente, possumus nos prophetæ tui in circumsepta civitate tua annumerari, ac deduci usque declaratam illam Idumæam. VERS. 13, 14. c Da nobis auxilium de tribulatione, et vana salus hominum. In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos. Qui promissis dignati sunt, his edocentur sobrie agendum et vigilandum esse, atque ad runnas paratos esse oportere, ac dicere regi suo in orationibus, • Da nobis auxilium de tribulatione : > vana quippe est spes in homine posita. Deinde hæc precati, alacritatis suæ signa præbent dicentes : • In Deo faciemus virtutem, et ipse ad nihilum deducet tribulantes nos. › Talis erat Paulus, qui dicebat: • Omnia possum in eo qui me conforLal 31 ; » ac rursum; Non ego, inquit, sed gratia quæ est mecum”., Ad hæc dicenda erudiuntur, qui ex ldumæa et ex alienigenis gentibus ad Dei gratiam accessere. Quod si ex persona prophetici chori dicantur, sane decet ipsos repulsam et ruinam prioris populi deplorantes, orationem effundere pro communi suo corpore, et hæc verba Deo proferre. 1. IN FINEM, IN HYMNIS, DAVIDI. LX. VERS. 2, 5. « Exaudi, Deus, deprecationem 1. ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΕΝ ΥΜΝΟΙΣ, ΤΩ ΔΑΥΙΔ Ε'. • Εἰσάκουσον, ὁ Θεὸς, τῆς δεήσεώς μου, πρόσχες τῇ προσευχῇ μου. » Οἱ μὲν ἐπιγεγραμμένοι στηλο- D meam, intende orationi meæ. » Qui tituli inscri γραφίας ἐφεξῆς πέντε μέχρι τοῦ νθ' τέλος ἔχουσιν· εἰσὶ δὲ πάντες οἱ ταύτην ἔχοντες την προγραφὴν ἕξ· οἵ τε προλεχθέντες καὶ ὁ ιε' ἐν τῷ πρώτῳ μέρει τῆς βίβλου τῶν Ψαλμών κείμενος. "Ο γε μὴν μετὰ χεῖρας ὕμνος ὢν καὶ αὐτὸς εἰς τὸ τέλος διὰ τὰς ἐπὶ τέλει τοῦ ὕμνου φερομένας ἐπιχρήστας ἐπαγγελίας ἀναπέμπει. Εἰσὶ δὲ πάντες οἱ ἐπιγεγραμμένοι « Ἐν ὕμνοις » πέντε· δύο μὲν ἐν τῷ πρώτῳ μέρει τῆς βίβλου, ὁ τέταρτος καὶ ὁ ς'. Ἀλλ ̓ οὗτοι μὲν « Ἐν ὕμνοις ψαλμοί » λέγονται· οἱ δὲ ἐν τῷ δευτέρῳ μέρει τῆς βίβλου τρεῖς « Ἐν ὕμνοις ο ἐπιγράφονται μόνον, ὁ νγ', καὶ ὁ νδ', καὶ ὁ μετὰ χεῖρας. Οἱ μὲν οὖν • Ἐν ob ptiones dicuntur, consequenter positi numero quinque, in Lix desinunt. Sunt autem omnes, qui hujusmodi titulo inscribuntur, numero sex ; nempe qui jam memorati sunt, et decimus quintus, in prima parte libri Psalmorum situs. Hic vero quem jam tractamus hymnus, ad finem, perutilia illa promissa, quæ in fine feruntur, remittit. Sunt autem In hymnis inscripti quinque numero: quorum duo in prima parte libri sunt, quartus nempe, et sextus. Sed illi quidem e In hymnis psalmi dicuntur; qui vero in secunda parte libri sunt, tres numero, In hymnis › solum in, actione sela scribuntur ; nempe tur, Liv, et hic quem tracta » mus. Qui igitur e In hymnis psalmi dicuntur, videntur cum musico instrumento, quod psalterium dicunt, pronuntiati fuisse: quoniam qui psallit, corporis, quod instrumentum animæ est, indiget. Qui autem hymni solum dicuntnr, voce hymnum offerentis, nulla adhibita psalterii pulsatione, dicti sunt ; qui sermones ibidem positi sola mentis speculatione opus habeant. Idque declarat præsens hymnus qui sic habet: A finibus terræ ad te clamavi; › quo significat Prophetam quasi extra corporis ambitum a Deo assumptu m fuisse. Nec ignoro reliquos interpretes alia edidisse ratione. Hic autem obsecrat David his verbis: • Exaudi, Deus, deprecationem meam. » Cum enim magnis divinisque rebus egeat, hæc consequi se postulat. Deinde ut se dignum declaret qui exaudiatur, subjungit : ‹ Intende orationi meæ. › Suam enim orationem magna et profunda quadam intelligentia repletam esse confisus, rogabat Deum ut respiceret et verba sua specularetur, dicta examinaret, utpote suis auribus digna. Deinde rem declarat cujus causa Deum orationis suæ speculatorem advocaret, cum adjicit: ‹ A finibus terræ ad te clamavi. Et quia reliqui interpretes simili modo interpretati sunt, Aquila scilicet, Ab extremo terræ ad te clamabo; › Symmachus vero, A finibus terræ te invocabo; › quinta autem editio, ‹ A finibus terræ ad te clamabo; » quis non dicti sen > tentiam merito requirat? Qui enim possit quispiam totum orbem prætergressus, cum super ipsum Oceanum devenerit, hæc vociferari: A finibus terræ ad te clamavi? At consideres velim, annon omnis Dei amicus fines terræ congruenter vocetur. Nam improbus homo qui forum et turbas, curias et tribunalia circumcursat, totusque in corporeis voluptatibus defossus est, jure in profundo terræ habitare dicatur; qui vero circuierint in melotis et in pellibus caprinis egentes, angustiati, afflicti, et a medio urbium fugerunt, ac in desertis commorati sunt, in montibus, in cavernis et in foraminibus terræ, merito dicantur extra terram esse ac etiamsi non prorsus erant a corpore exempti, etsi extra illud essent, tunc tamen in ipso viventes, illoque ut instrumento utentes, nequaquam in vitæ mala demergebantur; sed carptim colummodo necessarium cibum, et reliqua ad usum requisita contingentes degebant; jure in extremis et in finibus corporis siti videbantur: qualis erat Paulus, qui dicebat : c In carne enim viventes, non secundum carnem militamus 94; » et: c Cum Christo crucifixus sum; vivo autem, jam non ego, vivit vero in me Christus 35. Qui ergo sic affectus est, jure dicat Deo : • Intende orationi mere. » Multamque in hujusmodi vita fiduciam habens, nequaquam mentitur cum dicit: A finibus terræ ad te clamavi. Causam vero adjicit his verbis, 83 Heb. XI, 34 Dum A ὕμνοις ψαλμοὶ ἡ ἐοίκασι σὺν τῷ μουσικῷ ὀργάνῳ τῷ B C D 20. μαι·, τίς οὐκ ἂν εὐλόγως τὸν νοῦν τῆς λέξεως ἐπι ζητήσειε ; Πῶς γὰρ ἄν τις δύναται, τὴν σύμπασαν ὑπερβὰς οἰκουμένην, καὶ ὑπὲρ αὐτὸν ἐλθὼν τὸν Ὠκεανὸν, ο ̓Απὸ τῶν περάτων τῆς γῆς πρὸς σὲ ἐκέ κραξα, ο βοᾷν; Αλλ' ὅρα εἰ μὴ πᾶς ὁ τῷ Θεῷ φί λος εὐλόγως ἂν τὰ πέρατα τῆς γῆς ῥηθείη. Ὁ μὲν γὰρ φαῦλος ἀνὴρ, ἀγορὰς καὶ δήμους, βουλευτήριά τε καὶ δικαστήρια περιτρέχων, ὅλως τε ταῖς τοῦ σώ ματος ἡδυπαθείαις κατορωρυγμένος, ἐν βυθῷ τῆς γῆς οἰκεῖν λέγοιτ' ἂν εἰκότως· οἱ δὲ 4 περιελθόντες ἐν μηλωταῖς καὶ ἐν αἰγίνοις δέρμασιν, ὑστερούμενοι, Ολιβόμενοι, κακουχούμενοι, » φεύγοντές τε τὰ μέσα τῶν πόλεων, καὶ τὰς διατριβὰς ἐν ἐρημίαις ποιούμε νοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὁπαῖς τῆς γῆς, εὐλόγως ἂν λεχθεῖεν ἔξω τυγχάνειν τῆς γῆς· καὶ εἰ μὲν μή παντελῶς ἦσαν ἀπηλλαγμένοι τοῦ σώματος, κἂν ἐκτὸς ἦσαν αὐτοῦ· νῦν δὲ ἐπειδὴ ἐν αὐτῷ βιούν τες, ὀργάνῳ τε αὐτῷ χρώμενοι, οὐκ ἐνεβαπτίζοντο τοῖς τοῦ βίου κακοῖς, ἀκροθίνως δὲ αὐτὸ μόνον τῆς ἀναγκαίας τροφῆς, καὶ τῶν λοιπῶν χρειῶν ἐφαπτό μενοι διετέλουν· εἰκότως ἐν ἄκροις ἐδόκουν εἶναι καὶ ἐν τοῖς πέρασι τοῦ σώματος· οἷος ἦν ὁ Παῦλος λέγων· Ἐν σαρκὶ γὰρ ζῶντες, οὐ κατὰ σάρκα στρα τευόμεθα· ν και, ο Χριστῷ συνεσταύρωμαι· ζῶ δὲ οὐκέτι ἐγώ, ζῇ δὲ ἐν ἐμοὶ Χριστός · Ο δὴ οὖν οὕτω διακείμενος εὐλόγως ἂν εἴποι τῷ Θεῷ· « Πρόσχες τῇ προσευχῇ μου, ο πολλὴν ἄγων παρρησίαν ἐπὶ τῇ τοιαύτῃ τοῦ βίου ζωῇ· οὐδ' ἂν ψεύσαιτο φάσκων |