B ignis in ipsos, et non viderunt solem. Priusquam Α πῦρ ἐπ' αὐτοὺς, καὶ οὐκ εἶδον τὸν ἥλιον. Πρὸ τοῦ emitterent spinæ vestræ rhamnum, sicul viventes, sicut in ira absorbebit vos. Hæc cum apud LXX obscure ferantur, paulum apertius quod ad sententiam (1) a Symmacho versa sunt hoc modo : Qui tendit arcum suum turbetur, ut quæ comminuta sunt, ut vulva pellicula dissoluta, dissonet abortivum mulieris, ut ne videant solem. Priusquam crocant spina vestræ, ita ut fiant rhamnus, adhuc viventem quasi penitus siccum turbo auferet. Ilæc porro fucrit dicti sententia. Quia in proposito est qualis futurus peccatorum fins sit, describere : præter ea quae superius diximus, hæc etiam illos exspectare, o filii hominum, ediseite. Dictum same fuit antea, Deus conteret dentes eorum in ore ipsorum, molas leonum confringet Dominus, cl, ad nihilum devenient tanquam aqua decurrens. Ad ea autem hæc insuper patientur. Qui olim arcum suum intendebat, verbisque suis tanquam telis alios impetebat et occidebat, is ipse in judicii tempore turbabitur : telaque ejus quæ jaculatus est, ac quibus multos interfecit, comminuta de medio tollentur. Deinde quemadmodum pellicula e muliere prodiens, vitæ consors nullatenus est, sed dissoluta dissonat; vel sicut abortivum in pellicula jacens mortuum, cum a prægnante egreditur, nullo sensu præditum est, ut luce et sole fruatur; sic erunt peccatores memoratis verbis indicati. Nam corpus eorum, perinde atque pellicula dissolutum, corruptioni tradetur; nullam spem habens se cum sanctis resurrecturum. Ο Anima vero eorum, quæ in corpore ceu in pellicula convoluta est, abortivo mulieris similis erit, nec vita, nec luce, nec solis radiis gaudens; sed a tenebris in tenebras concedet; neque in regione vivorum assumetur, neque placebit Domino in lumine viventium ; nec dicet, Convertere, anima mea, in requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi verum his omnibus privata, tenebris tradetur. Cujus rei mentionem ita facit Salvator: Ligantes ejus pedes el manus ejicite ipsum in tenebras exteriores: ibi erit letus et stridor dentium. Et hic quidem impiorum finis erit. Fructum autem et opera, spinis nihil absimilia, antequam maturescant et ad malitiæ perfectionem deveniant, dum adhuc pullulabunt, exsiccabit ira Dei, quæ ipsos invadet. Quod sane his D verbis significatur: Priusquam crescant spinæ vestræ, ita ut fiant rhamnus, adhuc viventem, quasi penitus siccum turbo auferet. Cum igitur interpretationis Symmachi mentem aliquatenus perceperi. mus, jam restat ut ad LXX versionem transeamus, ut.ex allata comparatione, eorum quoque sententiam speculemur. Ait itaque: Intendet arcum suum donec infirmentur. Qui dentes eorum in ore ipsorum contriturus, et molas leonum confracturus est Dominus, ipse arcum suum eo usque intendet, feriens 57 Psal. CXIV, 5. 33 Matth. XV, 30. • Ms. ὁλοκληρον. συνιέναι τὰς ἀκάνθας ὑμῶν τὴν ῥάμνον, ὡσεὶ ζῶντας, ὡσεὶ ἐν ὀργῇ καταπίεται ὑμᾶς. Ασαφῶς τούτων παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα φερομένων, μετρίως πως τὴν διάνοιαν σαφέστερον ἀποδέδωκεν ὁ Σύμμα χος, τοῦτον ἑρμηνεύσας τὸν τρόπον· Ο τείνων τὸ τόξον αὐτοῦ θερυβηθήτω ὡς τὰ θρυπτόμενα, ὡς περιχωρίον διαλυθέν, διαφωνείη ἔκτρωμα γυναικὸς, ἵνα μὴ ἴδωσιν ἥλιον. Πρὶν ἢ αὐξήσωσιν αἱ ἄκανθαι ὑμῶν, ὥστε γενέσθαι ῥάμνος, ἔτι ζῶντα ὡς ὀλόξηρον λαίλαψ· ἀρεῖ. Εἴη δ' ἂν ὁ νοῦς τῶν προκειμένων τοιοῦτος. Ἐπειδὴ τὰ τέλη τῶν ἁμαρ τωλῶν ὁποῖα ἔσται διαγράφειν πρόκειται, καὶ ταῦτα πρὸς τοῖς προλεχθεῖσι περιμένειν αὐτοὺς, ὦ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων, μανθάνετε. Ελέγετο δὴ πρὸ τούτου, ὅτι Ο Θεὺς συντρίψει τοὺς ἐδόντας αὐτῶν ἐν τῷ στο ματι αὐτῶν, καὶ τὰς μύλας τῶν λεόντων συνθλά σει Κύριος, καὶ ἐξουδενωθήσονται ὡς ὕδωρ δια πορευόμενον. Πρὸς τούτοις οὖν καὶ τάδε πείσονται· ὁ πάλαι πρότερον τὸ ἑαυτοῦ τύξον ἐντείνων, βάλλων τε καὶ ἀναιρῶν ἑτέρους ὥσπερ βέλεσι τοῖς ἑαυτοῦ λόγοις, οὗτος ἐν τῷ τῆς κρίσεως καιρῷ θορυβηθήσε ται, καὶ τὰ βέλη αὐτοῦ δι ̓ ὧν ἡκόντιζε καὶ ἀνήρει πολλούς, θρυπτόμενα ἀφανισθήσεται. Εἶθ' ὥσπερ χωρίον προχωρήσαν ἀπὸ γυναικός, οὐδεμιᾶς μετέχει ζωῆς, διαλυθὲν δὲ διαφωνεῖ· ἢ ὥσπερ τὸ ἐν τῷ χωρίῳ ἐναποθανὸν ἔκτρωμα, προελθὸν τῆς κατὰ γαστρός αὐτὸ φερούσης, οὐδεμιᾶς μετέχει αἰσθήσεως εἰς τὸ ἀπολαῦσαι φωτὸς καὶ ἡλίου· οὕτως οἱ ἀσεβεῖς καὶ ἁμαρτωλοὶ οἱ διὰ τῶν προλεχθέντων δηλωθέντες ἔσον ται. Τὸ μὲν γὰρ σῶμα αὐτοῖς διαλυθὲν ὁμοίως χωρίῳ, φθορά παραδοθήσεται, ἐλπίδα τῆς μετὰ τῶν ἁγίων ἀναστάσεως οὐχ ἕξον· ἡ δὲ ἐν τῷ σώματι ὥσπερ ἐν χωρίῳ συνειλημένη αὐτῶν ψυχὴ ἐκτρώματι γυναικός ὁμοιωθήσεται, μήτε ζωῆς, μήτε φωτός, μήτε ἡλίου αὐτῶν ἀπολαύουσα, ἀπὸ σκότους δὲ ἐπὶ σκότος χωρήσει καὶ οὔτε ἐν χώρᾳ ζώντων ἀναληφθήσεται, οὔτε εύ αρεστήσει τῷ Κυρίῳ ἐν φωτὶ ζώντων· οὐδὲ μὴν ἐρεῖ· Επίστρεψον, ἡ ψυχή μου, εἰς τὴν ἀνάπαυσίν σου, ὅτι Κύριος εὐηργέτησε σε στερηθεῖσα δε τούτων ἁπάντων, σκότῳ παραδοθήσεται. Οι μνημο νεύσας ὁ Σωτὴρ, ἔλεγε· Δήσαντες αὐτοῦ πόδας καὶ χεῖρας, ἐκβάλετε αὐτὸν εἰς τὸ σκότος τὸ ἐξώτερον· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμός τῶν ὀδόντων. Καὶ τοῦτο μὲν ἔσται τῶν ἀσεβῶν τὸ τέλος. Τὸν δὲ καρπὸν αὐτῶν καὶ τὰς πράξεις, ἀκαν θῶν οὐδὲν διαφέροντας, πριν τελεσφορῆσαι καὶ εἰς τελείωσιν κακίας ἐλθεῖν, ὅτι ἐν ἀρχαῖς οὖσας ξηρανεί ἡ καταληψομένη αὐτοὺς ἐκ Θεοῦ ὀργή. Ο δὴ σημαί νει ὁ λόγος φάσκων· Πρὶν ἢ αὐξήσωσιν· αἱ ἀκανθαι ὑμῶν, ὥστε γενέσθαι ῥάμνον, ἔτι ζῶντα, ὡς ὁλόξηρον λαίλαψ· ἀρεῖ. Ἐπειδὴ τοίνυν τῆς τοῦ Συμ μάχου ἑρμηνείας μετρίως πως τὸν νοῦν κατειλήφαμεν, ὥρα καὶ ἐπὶ τὴν τῶν Ἑβδομήκοντα παρελθεῖν, ἔκ τε τῆς λεχθείσης παραθέσεως καὶ τὴν παρ' αυτ C (1) Atqui hæc baud clarius a Symmacho explicantur. Quæ nos pro facultate in collectione flexaplorum, propediem edenda, explanabinus. ignito telo confossi, ceræ instar ab igne liquefactæ dissolventur. Quare dicitur : Sicut cera quæ fuit, auferentur, supercecidit ignis. Sicut enim decidente igne, soluta cera liquescit, eodem modo illi ab ingruente ira destruentur, ita ut ne quidem digni habeantur, qui solem justitiæ mentis oculis perspiciant. Sed antequam spinæ eorum accrescant et rhamnus evadant, nuper edita eorum spinea opera ira comprehendet et absorbebit. τοῖς διάνοιαν συνιδεῖν. Φησὶν οὖν· Ἐντενεῖ τὸ τό- A ulciscensque illos, donec infirmentur. Illi vero ξεν αὐτοῦ ἕως ἀσθενήσουσιν. Ο δὴ μέλλων συν τρίβειν τοὺς ὀδόντας αὐτῶν ἐν τῷ στόματι αὐτῶν, καὶ τὰς μύλας τῶν λεόντων συνθλᾶν Κύριος, αὐτὸς τὸ ἑαυτοῦ τόξον ἐπὶ τοσοῦτον κατ' αὐτῶν ἐντενεῖ βάλλων αὐτοὺς καὶ τιμωρούμενος, ἕως ἀσθενήσωσιν. Οἱ δὲ βαλλόμενοι τῷ πεπυρωμένῳ βέλει, κηροῦ δίκην ὑπὸ πυρὸς τηκομένου διαλυθήσονται· Διὸ λέλεκται· ὡσεὶ κηρὸς τακεὶς ἀνταναιρεθήσονται, ἔπεσε πῦρ. Ωσπερ γὰρ πεσόντος πυρὸς διαλυθεὶς κηρός ἀφανίζεται, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ οἱ δηλωθέντες ὑπὸ τῆς καταληψομένης αὐτοὺς ὀργῆς ἀνταναιρεθήσονται, ὡς μὴ καταξιωθῆναι αὐτοὺς τὸν τῆς δικαιοσύνης ἥλιον ὀφθαλμοῖς ψυχῆς θεάσασθαι· ἀλλὰ καὶ πρὸ τοῦ αὐ ξῆσαι τὰς ἀκάνθας αὐτῶν καὶ εἰς ῥάμνον χωρῆσαι, ἔτι νεαρὰς οὔσας αὐτῶν τὰς ἀκανθώδεις πράξεις ἡ ὀργὴ καταλήψεται καὶ καταπίεται. VERS. 11, 12. Latabitur justus cum viderit vindi Εὐφρανθήσεται δίκαιος, ὅταν ἴδῃ ἐκδίκησιν, τὰς χεῖρας αὑτοῦ νίψεται ἐν τῷ αἵματι τοῦ ἁμαρ- B clam : manus suas lavabit in sanguine peccatoris. Et τωλοῦ. Καὶ ἐρεῖ ἄνθρωπος· Εἰ ἄρα ἐστὶ καρπὸς τῷ δικαίῳ, ἄρα ἐστὶν ὁ Θεὸς κρίνων αὐτοὺς ἐν τῇ γῇ. Σύμμαχος Χαρήσεται δίκαιος ἰδὼν ἐκδίκησιν, τοὺς πόδας αὐτοῦ νίψεται αἵματι ἀσεβοῦς. Ὥσπερ οἱ ψευδῶς δικαιοσύνην λαλοῦντες, ἔργοις δὲ ἀδικίαν συμπλέκοντες, προεγράφησαν ὁποῖον ἕξουσι τέλος· οὕτως ἐχρῆν ἐκ παραλλήλου τοῦ ἀληθινοῦ δι καίου, τοῦ δι' ἔργων ἐνδεικνυμένου τὴν δικαιοσύνην, τὸ χρηστὸν τέλος διδαχθῆναι. Τί συνέσται ἀγαθὸν τῷ τοιούτῳ; Νῦν μὲν, φησί, κατὰ τὸν παρόντα καιρόν, οὐχὶ ὁρῶν τὴν κατὰ τῶν ἀσεβῶν ἐκδίκησιν, πολλάκις σχετλιάζει, ἀποκλαιόμενος καὶ λέγων· "Ινα τί ἀσεθεῖς εὐθηνοῦσι, πεπαλαίωνται δὲ καὶ ἐν πλούτῳ ὁ σπόρος αὐτῶν κατὰ ψυχὴν, τὰ δὲ παιδία αυτ τῶν εὐφραίνεται ἀναλαμβάνοντα ψαλτήριον καὶ κιθάραν; Καὶ νῦν ὁ αὐτὸς ταπεινούμενός φησιν· Ἐμοῦ δὲ παρὰ μικρὸν ἐσαλεύθησαν οἱ πόδες, παρ' ὀλίγον ἐξεχύθη τὰ διαβήματά μου, ὅτι ἐζήλωσα ἐπὶ τοῖς ἀνόμοις, εἰρήνην ἁμαρτωλοῦ θεω ρῶν. Ἐπειδὰν δὲ ἴδῃ τὸ τέλος τῶν ἀσεβῶν καὶ τὴν κατ' αὐτῶν ἐκδίκησιν, τηνικαῦτα χαρήσεται καὶ εὐφρανθήσεται, οὐ τῇ τῶν ἀσεβῶν ἀπωλείᾳ ἐπιχαίρων, ἀλλ' ἐπὶ τῇ τοῦ Θεοῦ δικαιοκρισίᾳ εὐφραινόμενος. Καὶ τοὺς πόδας δὲ αὐτοῦ νίψεται ἐν τῷ αἵματι τοῦ ἀσεβοῦς· οὐχ αἱμοπότης τις ὢν καὶ φιλοπόλεμος, ἀλλὰ καθαιρόμενος διὰ τῆς ἐκείνων τιμωρίας, καὶ βελτιούμενος διὰ τῆς ἑτέρων ἐπιστροφῆς. Η ἄλλως· Νίψεται τὰς χεῖρας ἐπὶ τῷ αἵματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ, ἀθῶν καὶ ἀναίτιον, καὶ καθαρὸν ἑαυτὸν δεικνὺς τῆς ἀπωλείας αὐτοῦ. Ἐπειδὰν οὖν οἱ μὲν ἀσεβεῖς δίκας δῶσι τὰς προσηκούσας· ὁ δὲ δίκαιος ἐκδικηθείς, εὐφροσύνης καὶ χαρᾶς ἐμπλησθῇ, καὶ τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας αὐτοῦ, κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς, ἐν τῷ αἵματι τοῦ ἁμαρτωλοῦ νίψηται, κατὰ τὴν ἀποδοθεῖσαν διάνοιαν· εὐλόγως τότε πᾶς ἄνθρωπος, καὶ πᾶσα φωνὴ καὶ γλῶσσα ἀποφανεῖται, ὅτι, Εἰ ἄρα ἐστὶ καρπὸς τῷ δικαίῳ, ἄρα ἐστὶν ὁ Θεὸς ὁ κρίνων αὐτοὺς ἐν τῇ γῇ. Εἰ γάρ ἐστι καρπὸς τῷ δι καίῳ, περὶ οὗ καρποῦ εἴρηται ἐν πρώτῳ ψαλμῷ· Καὶ ἔσται ὡς τὸ ξύλον τὸ πεφυτευμένων παρὰ τὰς διεξόδους τῶν ὑδάτων, ὃ τὸν καρπὸν αὐτοῦ 59 Job xx1, 7, 8, dicet komo: Si utique est fructus justo, utique est Deus judicans cos in terra. Symmachus, Gaudebit justus cum viderit vindictam, pedes suos lavabit sanguine impii. Sicut ii qui mendaci ore justitiam loquuntur, dum operibus injustitiam complicant, quί finem habituri sint jam descriptum est; sic oportuit e converso veri justi, qui operibus justitiam exhibet, bonum finem declarari. Quid tali homini boni continget? Jam quidem in præsenti, ait, cum non videat ultionem de impiis sumendam, sæpenumero dolet, ingemiscit et ait : Quare impii prosp¿‹е agunt, in divitiis consenuerunt: semen eorum voto procedit, pueri eorum lætantur sumentes psalterium et citharam 59? Nunc autem ipse humiliatus. dicit : Mei autem pene moti sunt pedes, pene effust sunt gressus mei, quia zelavi super iniquos pacem peccatoris videns 6. Cum autem viderit impiorum finem et ultionem de iis sumptam, tunc lætabitur et exsultabit; non de impiorum exitio gaudens, sed de justo Dei judicio lætus. Pedes autem suos lavabit in sanguine impii: non quod sanguinarius ac belli cupidus sit, sed quia ex eorum supplicio purgatur, et aliorum castigatione melior efficitur. Sive alio modo: Manus lavabit in sanguine peccatoris, id est, innocentem se, inculpatum et purum a pernicie ejus ostendet. Cum ergo impii promeritas. pœnas dederint, justus autem vindicatus, gaudio ac lætitia repletus fuerit, manus ac pedes suos, secundum reliquos interpretes, laverit in sanguine " peccatoris, secundum traditam sententiam ; tune merito omnis homo, omnis vox et lingua pronuntiabit, Si utique est fructus justo, utique est Deus judicans eos in terra. Nam si est fructus justo, de quo fructu in primo psalmo dictum est : Et erit tanquam lignum quod plantatum est secus decursus aquarum, quod fructum suum dabit in tempore suo. El folium ejus non defluet, et omnia quacunque faciel, prosperabuntur. Si itaque merces ac fructus erit konus ei qui justitiam operatus sit, quem tempore just judicii Dei recipiet; huc sane consequenter intelligitur, etiam ante judicium esse Deum qui in D 60 Psal. LXXII, 2, 3. 61 Psal. 1, 5. 61 spiciat ac judicet eos qui in terra mortalem vitam Α δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ. Καὶ τὸ φύλλον αὐτοῦ οὐκ exigunt. Etiamsi enim in præsenti ejus judicia non videantur, altamen hominum gesta non sine judicio et examine penes eum sunt. Atenim si justi una cum iniquis perituri essent, nullusque fructus justo esset, dici sane posset Deum humana non curare; sed quia tempus erit, quo justi quidem gaudebunt, peccatores autem memoratum finem consequentur ; nullatenus homines ambigere par est, sed confiteri ac pronuntiare, Deum esse, qui de omaibus in terra degentibus judicat, inspectorque est, ac humana opera speculatur. Et hæc quidem hac de re dicta sint. ἀποῤῥνήσεται, καὶ πάντα ὅσα ἂν ποιῇ κατευοδω θήσεται. Εἰ οὖν ἔσται μισθὸς καὶ καρπὸς ἀγαθὸς τῷ τὴν δικαιοσύνην ἐργασαμένῳ, ὃν ἀπολήψεται κατὰ τὸν τῆς δικαιοκρισίας τοῦ Θεοῦ καιρόν, ἀκόλουθόν ἐστι νοεῖν, ὅτι καὶ πρὸ τῆς κρίσεως τοὺς ἐπὶ τῆς γῆς τὸν θνητὸν ἔτι διεξανύοντας βίον ἔστι Θεὸς ἐφορῶν καὶ διακρίνων. Εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα οὐχ ὁρῶνται αὐτοῦ αἱ κρίσεις ἐπὶ τοῦ παρόντος, ἀλλ' ὅμως οὐκ ἄκριτα, οὐδὲ ἀνεξέταστα τυγχάνει παρ' αὐτῷ τὰ ἐν ἀνθρώ ποις. Εἰ μὲν γὰρ ἔμελλον οἱ δίκαιοι τοῖς ἀδίκοις συν απολέσθαι, καὶ μηδεὶς ἦν καρπὸς τῷ δικαίῳ, ἦν ἂν εἰπεῖν μηδὲ ἐφορᾷν τὰ ἀνθρώπινα τὸν Θεόν· ἐπεὶ δὲ ἔσται τις καιρὸς ἐν ᾧ ὁ μὲν δίκαιος χαρήσεται, οἱ δὲ ἁμαρτωλοὶ τὸ προλεχθὲν περὶ αὐτῶν τέλος ἕξουσιν, εἰκότως οὐδὲ ἀμφιβάλλειν προσήκει, ὁμολογεῖν δὲ πάντα ἄνθρωπον καὶ ἀποφαίνεσθαι, ὅτι ἔστι Θεὸς ἔφορος καὶ ἐπίσκοπος τῶν ἐν ἀνθρώποις πραττομένων, κρίνων ἅπαντας τοὺς ἐν τῇ γῇ πολιτευσαμένους. Ταῦτα μὲν οὖν ταύτῃ. Animadvertendum autem est, num prophetia B isthæc, quæ tota cohæret et una serie jungitur cum præcedentibus, finem describat eorum, qui prophetias de Christo meditantur, justitiam ore loquuntur, et venieriem ipsum receperunt; neque tamen vocem ejus audierunt qua clamabat ipsis hæc dicens : Qui habet aures audiendi audiat : qui sese serpenti similes efecerunt, et aures sibi pararunt sicut aspidis surdæ et obturantis aures suas. Ii vero ipsi dentes suos molasque suas blasphemis in Salvatorem nostrum dictis exacuerunt. Jure itaque de illis dictum fuerit, Deus conteret dentes eorum in ère ipsorum, molas leonum confregit Dominus. Possunt item haec dici de omnibus qui athea dogmata, et impias falsasque sententias in atheis hæresibus consarcinarunt, atque de iis qui sapientiam hujus C sæculi profitentur, qui linguas suas contra salutarem doctrinam exacuerunt : neque pigeat iis annumerare quotquot in Ecclesia calumniis et abtrectationibus in proximorum perniciem vacant. Queis omnibus dicatur illud, Si vere utique justitiam loquimini, recta judicate, filii hominum ; scientes quod omnem creaturam adduce: Deus in judicium 63; el, oportet omnes tribunali Dei sisti, ut referat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive bonum, sive malum **. Ἐπιστῆσαι δὲ προσήκει, μήποτε ή μετὰ χεῖρας προφητεία, πᾶσα ἀκόλουθος οὖσα καὶ συνημμένη ταῖς πρὸ αὐτῆς, τὰ τέλη διαγράφει τῶν τὰς περὶ Χρι στοῦ προφητείας μελετώντων καὶ δικαιοσύνην τῷ στόματι λαλούντων καὶ παραδεξαμένων αὐτὸν ἐλθόντα, μηδὲ ἐπακουσάντων αὐτοῦ τῆς φωνῆς βοῶντος πρὸς αὐτοὺς, καὶ λέγοντος· 'Ο ἔχων ὦτα ἀκούειν ἀκουέτω οἵτινες ὠμοίωσαν ἑαυτοὺς τῷ ὄφει, καὶ τὰ ὦτα αὐτῶν πεποιήκασιν ὡσεὶ ἀσπίδος κωρῆς καὶ βυούσης τὰ ὦτα αὐτῆς. Οἱ δὲ αὐτοὶ καὶ τοὺς ὀδόντας αὐτῶν καὶ τὰς μύλας διὰ τῶν κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν βλασφή μιῶν ἠκόνησαν. Εἰκότως οὖν περὶ αὐτῶν λεχθείη ἄν Ὁ Θεὸς συντρίψει τοὺς ὀδόντας αὐτῶν ἐν τῷ στόματι αὐτῶν, τὰς μύλας τῶν λεόντων συνέθλασεν ὁ Κύριος. Δύναται δὲ ταῦτα καὶ περὶ πάν των τῶν τὰ ἄθεα δόγματα καὶ τὰς ἀσεβεῖς ψευδοδοξίας ἐν ταῖς ἀθέοις αἱρέσεσι συστησαμένων λέγεσθαι, καὶ περὶ τῶν τὴν σοφίαν τοῦ αἰῶνος τούτου ἐπαγγελλομένων, οἱ τὰς γλώσσας αὐτῶν ἠκόνησαν κατὰ τῆς σωτηρίου διδασκαλίας· οὐ παραιτητέον δὲ καὶ τοὺς ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ διαβολαῖς καὶ καταλαλιαῖς ἐπ' ὀλέ θρῳ τῶν πλησίον σχολάζοντας τούτοις συμπαραλαμβάνειν· πρὸς οὓς ἅπαντας λέγοιτ' ἂν τὸ, Εἰ ἀληθῶς ἄρα δικαιοσύνην λαλεῖτε, εὐθέα κρίνετε, υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων· εἰδότες, ὅτι πᾶν τὸ ποίημα ἄξει ὁ Θεὺς εἰς κρίσιν· καὶ, δεῖ τοὺς πάντας παραστῆ ναι τῷ βήματι τοῦ Θεοῦ· ἵνα κομίσηται ἕκαστος τὰ διὰ τοῦ σώματος πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθὸν εἴτε κακόν. 1. IN FINEM, NE DISPERDAS DAVID, IN - D ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ, ΜΗ ΔΙΑΦΘΕΙΡΗΣ ΤΩ ΔΑΥΙΔ, ΕΙΣ ΣΤΗΛΟΓΡΑΦΙΑΝ, ΟΠΟΤΕ ΑΠΕΣΤΕΙΛΕ Εξελοῦ με ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου, ὁ Θεὸς, καὶ ἐκ τῶν ἐπανισταμένων ἐπ' ἐμὲ λύτρωσαι με. Τετηρήκαμεν ἤδη πρότερον, ὅτι οἱ ἀπὸ τοῦ α' καὶ ν' πρὸ τοῦ βασιλεῦσαι τὸν Δαυΐδ, ἔτι ζῶντος τοῦ Σαούλ, εί ρηντο· ὥσπερ οὖν οἱ κατὰ τὸ πρῶτον μέρος τῆς βία βλου σχέδον πάντες, παρεκτὸς ὀλίγων, μετὰ τὸ πλημ μεληθὲν αὐτῷ σφάλμα, καὶ ὅτι καθ' ὑπερβολὴν εὐλα βείας πρώτους ἔταξεν ἐν τῇ βίβλῳ τοὺς ἐξομολόγησιν περιέχοντας, δευτέρους ὄντας τῷ χρόνῳ· τοὺς δὲ τῷ A etiamsi posteriores tempore essent, eos vero qui χρόνῳ πρώτους, δευτέρους συνῆψε, ὡς ἂν καλύπτοιτο primi tempore, secundos adjectos esse, ut recte τὰ τῆς ἐξομολογήσεως διὰ τῆς τῶν κατορθωμάτων μνήμης. Τοῦτο τοίνυν καὶ ὁ παρών συνίστησι ψαλ μός· συνήθως δὲ εἰρήσθω, ἐπείπερ καὶ αὐτὸς στηλογραφία τυγχάνει, επισημαινόμενος καθ ̓ ὃν ἐλέχθη καιρόν· ἦν δὲ οὗτος, 'Οπότε ἀπέστειλε Σαούλ καὶ ἐφύλαξε τὸν οἶκον αὐτοῦ, τοῦ θανατῶσαι αὐτὸν. Πλατύτερον δὲ τὴν ἱστορίαν ἡ πρώτη τῶν Βασιλειῶν παρίστησι, τοῦτον ἔχουσα τὸν τρόπον· Καὶ προσέθετο πόλεμος γενέσθαι· καὶ κατίσχυσε Δαυΐδ, καὶ ἐπο«λέμησε τοὺς ἀλλοφύλους, καὶ ἐπάταξεν αὐτοὺς πληγὴν μεγάλην σφόδρα, καὶ ἔφυγον ἐκ προστ ώπου αὐτοῦ. Καὶ ἐγένετο πνεύμα πονηρὸν ἐπὶ Σαούλ· καὶ αὐτὸς ἐν οἴκῳ καθεύδων, καὶ δόρυ ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ· καὶ ἰδοὺ Δαυΐδ ἔψαλλεν ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ. Καὶ ἐζήτει Σαούλ πατάξαι τὸ δόρυ εις Δαυΐδ· καὶ ἀπέστη Δαυΐδ ἐκ προσώπου Σαούλ, καὶ ἐπάταξε τὸ δόρυ εἰς τὸν τοῖχον. Καὶ Δαυΐδ ἀνεχώ 4 ησε καὶ διεσώθη. Καὶ ἐγενήθη ἐν τῇ νυκτὶ ἐκείνῃ, καὶ ἀπέστειλεν ἀγγέλους εἰς οἶκον Δαυΐδ φυλάξαι αὐτὸν, τοῦ θανατῶσαι αὐτὸν πρωΐ. Καὶ ἀνήγγειλε τῷ Δαυΐδ Μελχόλ, ἡ γυνὴ αὐτοῦ, λέγουσα· Ἐὰν μὴ σὺ σωθῇς τὴν ψυχὴν σεαυτοῦ τὴν νύκτα ταύτην, αὔριον θανατωθήσῃ. Καὶ κατάγει ἡ Μελ χόλ τὸν Δαυΐδ διὰ τῆς θυρίδος, καὶ ἀπῆλθε καὶ ἔφυγε, καὶ σώζεται· ὅτε καὶ τὴν προκειμένην στηλογραφίαν συντάττει· διὸ προγέγραπται· Εἰς τὸ τέλος, μὴ διαφθείρῃς, τῷ Δαυΐδ εἰς στηλογραφίαν, ὁπότε ἀπέστειλε Σαούλ, καὶ ἐφύλαξε τὸν οἶκον αὐτοῦ τοῦ θανατῶσαι αὐτόν. Τὸ μὲν οὖν, εἰς τὸ τέλος τῷ Δαυΐδ, καὶ τὸ, μὴ διαφθείρης, καὶ ἡ στηλογραφία, τρίτον ἤδη εἴρηται ἐφεξῆς· ἀλλὰ τὸ μὲν πρῶτον, ἕτερον ἐσήμανε καιρὸν, ὃν ἐδήλου ἡ προγραφή λέγουσα· Οπότε ἐκράτησαν αὐτὸν οἱ ἀλλόφυλοι ἐν Γέθ· τὸ δὲ δεύτερον, Ἐν τῷ ἀποδι δράσκειν αὐτὸν ἀπὸ προσώπου Σαούλ εἰς τὸ σπήλαιον· ἐνταῦθα δὲ, 'Οπότε απέστειλε Σαούλ, καὶ ἐφύλαξε τὸν οἶκον αὐτοῦ τοῦ θανατῶσαι αὐτόν. Τὸ δὲ αἴτιον τῆς τοῦ Σαούλ κατὰ τοῦ Δαυΐδ ἐπιβουλῆς φθόνος ἦν. Ἐπειδὴ γὰρ τὴν κατὰ τοῦ ἀλλοφύλου Γολιάθ ἤρατο νίκην, ὑμνεῖτό τε ἐπὶ τοῦτο παρὰ τοῖς πᾶσι, τούτου χάριν ὁρμᾶτο θανατῶσαι αὐτόν· καὶ μάλιστα ὅτε εἶδεν, ὡς Κύριος ἦν μετὰ factorum memoria ea quæ confessionem continerent obtegerentur. Hoc itaque præsenti psalmo comprobatur, (quod consueto more dictum sit quia tituli inscriptio est; notamque temporis præfert quo editus fuit, scilicet, Quando misit Saul, et custodirit domum ejus, ut eum interficeret. Sed fusius historiam enarrat primus Regnorum liber, qui sic habet : Motumque est autem iterum bellum ; et superavit David, debellavitque allophylos, et percussit eos plaga magna valde, et fugerunt a facie ejus. Et factus est spiritus malus in Saul: et ipse in domo sua dormiebat, et lancea in manu ejus: porro David psallebat manibus suis. Et quærebat Saul percutere Davidem B lancea: et declinavit David a facie Saul, et lancea percussit parietem. David autem recessit et salvatus est. Et factum est in nocte illa, misit nuntios in domum David, qui custodirent illum, ut interficeretur mane. Et renuntiavit Davidi Melchol, utcr ejus, dicens : Nisi salvaveris animam tuam hac nocte, cras interficieris. Et demisit Melchol Davidem per fenestram, porro ille abiit et aufugit, atque salvatus est 6. Quo tempore hanc tituli inscriptionem edidit: quare sic titulus habet: In finem, ne disperdas, David in tituli inscriptionem, quando misit Saul, et custodivit domum ejus, ut eum interficeret. Illud ergo, in finem Davidi, et illud, ne disperdas, et tituli inscriptio, jam tertio consequenter dictum est. At primo aliud tempus indicavit, per titulum scilicet qui sic habet, Quando tenuerunt eum allophyli in Geth 66; secundo item, Cum fugeret a facie Saulis in speluncam 67; hic vero, Quando misit Saul, et custodivit domum ejus, ut eum interficeret. Causa porro insidiarum Saulis in Davidem, invidia erat. Cum enim de Goliath Allophylo victoriam retulisset, et ab omnibus ea de causa celebraretur, ideo ad ejus cædem animum appulit: maxime vero cum videret Dominum esse cum Davide, ac rem perspicue intelligeret, universusque Israel et Juda Davidem adamaret. Tunc vero præcipue inflammata æmulatio est, cum. adverteret eum ope et auxilio Dei in bellis superiorem esse. Ait ergo Scriptura: Et vidit Saul quod Dominus esset cum David, et omnis Israel dilige C τοῦ Δαυΐδ, καὶ αὐτὸς συνῆκε σφόδρα, καὶ πᾶς Ἰσραὴλ D ret eum. Εt capit magis timere David, et factus καὶ Ἰούδα ἠγάπα τὸν Δαυΐδ. Ἔτι τε μᾶλλον ἐξήφθη 1. est David inimicus Saul omnibus diebus 68. Cum auteu 67 Psal. LVI, 1. 63 1 Reg. XVII, 14, 16, 28. 69 70 me libera me : eripe me de operantibus iniquitatem, Α ἐθέλειν γενέσθαι τοῦ ἀνδρός. Ἐπειρᾶτο γοῦν τῷ el de viris sanguinum salva me. Queis rogat Deum sibi custodem, adjutorem et servatorem esse, ut ne ab inimicis capiatur, neve in manus eorum veniat; sive etiam, ne iis similis esse pronuntietur, neu in numero operantium iniquitatem, aut ex parte virorum sanguinum censeatur, de quibus superius dicebatur: Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos ego autem sperabo in te 7o. Quod autem non visibiles solum inimicos, sed etiam occultos et invisibiles cognosceret, qui et Saulem exagitabant, nam spiritus malus in Saule erat, a quo permotus invidia infiammabatur in Davidem; jam saepius a nobis commonstratum est. Hic itaque inimicos superasse scribitur, ac plerumque victoriam de allophylis retulisse. Truces porro ac gra- Β ves erant occulti ejus inimici et hostes, quos hisce dictis declarat: Quoniam ecce venali sunt animam meam, irruerunt in me fortes. Secundum historiam sane non alios videtur inimiços habuisse quam Saulem. Id enim Scriptura significat dum testificatur, ipsum ab omni populo dilectum; eamque in primis causam invidiæ in ipsum fuisse. Si ergo omnes Davidem diligebant, solusque Saul ea de re livore incensus insidias ipsi parabat, cur hic pluraliter ait : Eripe me de inimicis meis, et ab insurgentibus in me; ac rursum, Quia ecce venati sunt arimam meam, irruerunt in me fortes? Sed hic clare indicantur occulti et invisibiles inimici, de quibus Apostolus ait: Non est nobis colluctatio adversus carnem et sanguinem, sed adversus principatus el polestales, et mundi rectores tenebrarum harum, et contra spiritus nequitia v. lli igitur Saulem incondebant contra Davidem : ideoque rogabat Deum, ut ab iis eriperetur. Contra Goliath enim et contra reliquos allophylos ipse solus suficiebat, lege belli cunctos adortus; at contra occultas potestates et invisibiles inimicos propugnatorem sibi Deum postulabat. Quod autem a Saule, cum nihil ipsi damni intulisset, frustra pelleretur, cum historia enarrat, tum in sequentibus ita recenset ipse : Neque iniquitas mea, neque peccatum meum: sine iniquitate cucurri et direxi. Pro illo autem, sine iniquitate cucurri et direxi, Symmachus ait, cum non sit peccatum irruunt, ut pertrahant me. Nam cum ne minima subesset causa, tanta adversus eum supra memorati illi aggressi sunt. Et, quæso, advertas, Davidem in præsenti fidenter agere, qui in prima Psalmorum parte dicebat: Quoniam iniquitates meæ, supergressa sunt caput meum, sicut onus grave gravatæ sunt super me. Putruerunt et corruptæ sunt Licatrices meæ a facie insipientiæ meæ 7. Hæc et his similia in præcedentibus confitebatur; in præsenti vero ait : Neque iniquitas mea, neque peccatum meum, Domine, sine iniquitate cucurri et direxi. Cursum porre, quem David agebat, intelliges, si apostolicam illam vocem apponas: Bonum certa δόρατι κατ' αὐτοῦ· ὡς δ ̓ ἡστόχησε τῆς πληγής, οὐκέτ' ἐπικεκρυμμένως, ἐκ δὲ τοῦ φανεροῦ ἀπο στείλας εἰς τὸν οἶκον τοῦ Δαυΐδ, θανατῶσαι αὐτὸν ὡρμήθη. Ὁ δ' ἐν τοιαύτῃ ἀποληφθείς συμφορά, την προκειμένην στηλογραφίαν συντάττει, ἀναβοῶν πρὸς τὸν Θεὸν καὶ λέγων· Ἐξελού με ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου, ὁ Θεὸς, καὶ ἐκ τῶν ἐπανισταμένων ἐπ' ἐμὲ λύτρωσαι με. 'Ῥῦσαί με ἐκ τῶν ἐργαζομένων τὴν ἀνομίαν, καὶ ἐξ ἀνδρῶν αἱμάτων σώσόν με. Εὔχεται δὲ διὰ τούτων φύλακος τυχεῖν τοῦ Θεοῦ, βοηθοῦ τε καὶ σωτῆρος, εἰς τὸ μὴ ἀλῶναι ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν, μηδ' ὑποχείριον αὐτοῖς γενέσθαι· ἢ καὶ ὑπὲρ τοῦ μὴ καὶ αὐτὸν ὅμοιον αὐτοῖς ἀποφανθῆναι, μηδὲ γενέσθαι ἕνα τῶν ἐργαζομένων τὴν ἀνομίαν, μηδὲ τῆς μερίδος τῶν ἀνδρῶν τῶν αἱμάτων, περὶ ὧν καὶ ἐν τοῖς ἀνωτέρω ἐλέγετο "Ανδρες αἱμάτων καὶ δολιότητος, οὐ μὴ ἡμισεύσωσι τὰς ἡμέρας αὐτῶν· ἐγὼ δὲ ἐλπιῶ ἐπὶ σέ. Ἐχθροὺς δὲ ὅτι μὴ τοὺς ὁρατοὺς μόνους ἐγίνωσκεν, ἀλλὰ τοὺς ἀφανεῖς καὶ ἀοράτους, οἳ καὶ αὐτοὶ ἐνήργουν τὸν Σαούλ· πνεῦμα γὰρ πονηρὸν ἦν ἐπὶ Σαούλ, ὑφ' οὗ κινούμενος ἐξεκαίετο ἐπὶ τὸν κατὰ τοῦ Δαυΐδ φθόνον· πολλάκις ἡμῖν ἀποδέδεικται. Κἀνταῦθα τοίνυν τῶν μὲν πολεμίων περιγενόμενος ἀναγέγραπται, νίκην τε πολλάκις ἀράμενος κατὰ τῶν ἀλλοφύλων. Δεινοὶ δὲ ἦσαν ἄρα ἐχθροὶ καὶ πολέμιοι οἱ ἀφανεῖς αὐτοῦ ἐχθροὶ, οὓς παριστὰς καὶ διὰ τῶν προκειμένων ἔλεγεν· "Οτι ἰδοὺ ἐθήρευσαν τὴν ψυχήν μου, ἐπέθεντο ἐπ' ἐμὲ κραταιοί. Ἐκ μὲν οὖν τῆς ἱστορίας οὐδετέρους φαί νεται ἐσχηκὼς ἐχθροὺς ἢ μόνον τὸν Σαούλ. Τοῦτο γὰρ παρέστησεν ή Γραφή μαρτυραμένη, ὅτι ἠγαπᾶτο ὑπὸ παντὸς τοῦ λαοῦ· καὶ τοῦτ ̓ ἦν μάλιστα τὸ αἴτιον τῆς κατ' αὐτοῦ βασκανίας. Εἰ τοίνυν πάντες ηγάπων τὸν Δαυτό, μόνος δὲ Σαούλ καὶ ἐπὶ τούτῳ φθόνῳ πιμπράμενος ἐπεβούλευσεν αὐτῷ, πῶς ἐνταῦθα πληθυντικῶς φησιν, Εξελού με ἐκ τῶν ἐχθρῶν μου καὶ ἐκ τῶν ἐπανισταμένων ἐπ' ἐμέ· καὶ πάλιν, Ότι ἰδοὺ ἐθήρευσαν τὴν ψυχήν μου, ἐπέθεντο ἐπ' ἐμὲ κραταιοί; ̓Αλλὰ γὰρ σαφῶς διὰ τούτων παρίστανται ἀόρατοι καὶ ἀφανεῖς ἐχθροὶ, περὶ ὧν καὶ ὁ Ἀπό στολος ἔλεγεν· Οὐκ ἔστιν ἡμῖν πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχὰς καὶ τὰς ἐξου σίας, καὶ τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τού του, καὶ πρὸς τὰ πνεύματα τῆς πονηρίας. Οὗτοι γοῦν ἐξέκαον τὸν Σαούλ κατὰ τοῦ Δαυΐδ· διὸ ἐξ αὐτῶν ῥυσθῆναι ἐδεῖτο τοῦ Θεοῦ. Πρὸς μὲν γὰρ τὸν Γολιάθ, καὶ πρὸς τοὺς λοιποὺς ἀλλοφύλους ἀπήρκει αὐτὸς ἱστάμενος, καὶ πολέμου νόμῳ τοῖς πᾶσιν ἐπεξιών· πρὸς δὲ τὰς ἀφανεῖς δυνάμεις καὶ τοὺς ἀορά τοὺς ἐχθροὺς Θεὸν ὑπέρμαχον ἠξίου αὐτῷ γενέσθαι. Ὅτι δὲ μηδὲν ἀδικήσας τὸν Σαούλ, μάτην ἠλαύνειο ὑπ' αὐτοῦ, παρίστησι μὲν ἡ ἱστορία, ἐμφαίνει δὲ καὶ αυτὸς ἑξῆς λέγων· Οὔτε ἡ ἀνομία μου, οὔτε ἡ ἁμαρτία μου· ἄνευ ἀνομίας ἕδραμον καὶ κατηύθυνα. Ἀντὶ δὲ τοῦ, ἄνευ ἀνομίας ἔδραμον καὶ κατηύθυνα, ὁ Σύμμαχος, μὴ οὔσης, φησὶν, ἁμαρτ Ephes. V1, 12. 12 Pal. ΧΧΧΥΗ, 5, 6. |