οὐκ ἔστιν αὐτοῖς ἀντάλλαγμα, ἑξῆς διδάσκει λέγων· ἐπεὶ μὴ ἐφοβήθησαν τὸν Θεόν. Ὁ μὲν γὰρ, ἅτε ἀγαθὸς, πάντας ἀνθρώπους θέλων σωθῆναι, καὶ εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν, ἐξέτεινε τὴν χεῖρα αὐτ τοῦ τὴν σωτήριον εἰς τὸ καὶ αὐτοὺς (1) μεταδοῦναι τῶν ἑαυτοῦ ἀγαθῶν· οἱ δὲ οὐκ ἐδέξαντο παρὰ τῆς δεξιᾶς τοῦ Θεοῦ προτεινόμενα, ἀλλ' ἐβεβήλωσαν τὴν διαθή κην αὐτοῦ, τὸν καινὸν νόμον τὸν εὐαγγελικὸν παρακρουσάμενοι. Διὸ κατὰ τὸν Σύμμαχον εἴρηται· Ἐξέτεινε τὴν χεῖρα αὐτοῦ εἰς τοὺς εἰρηνεύοντας πρὸς αὐτόν· παρέβησαν συνθήκην· καὶ κατὰ τὸν Ακύλαν· Ἀπέστειλε χεῖρα αὐτοῦ ἐν εἰρηνικοῖς αὐτοῦ. Αὐτὸς μὲν γὰρ εἰρηνικήν δεξιὰν προὔτεινε πρὸς ἐλθόντας παραδέχεσθαι τὴν παρ' αὐτοῦ εἰρή δεξάμενοι τὴν προτεινομένην αὐτοῖς εἰρήνην. Δι, πόλεμον ἀντικαταλλαξάμενοι εἰρήνης, διεμερίσθη σαν ἀπὸ ὀργῆς τοῦ προσώπου αὐτοῦ. Ἐπεὶ γὰρ μὴ προσεδέξαντο τὴν χάριν, εἰκότως, ὀργῇ παραδοθέντες, μακρὰν διεσκορπίσθησαν, καὶ εἰς πάντα τὰ ἔθνη διασκεδασθέντες διεσπάρησαν. Ἀντὶ δὲ τοῦ, Καὶ ἤγγισεν ἡ καρδία αὐτοῦ. Ἡπαλύνθησαν οἱ λόγοι αὐτοῦ ὑπὲρ ἔλαιον, καὶ αὐτοί εἰσι βολίδες, σαφέστερον ἡρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· Λειότερα βουτύρου τὰ στόματα αὐτῶν· πολεμεῖ δὲ ἡ καρδία ἑκάστου αὐτῶν. Απαλώτεροι οἱ λόγοι αυτ τοῦ ἐλαίου, ὄντες ἀνατμητικοί (2). "Ορα δὲ τίνα τρόπον κἀνταῦθα δύο τάγματα παρίστησινό λόγος· ἐν μὲν πολλῶν ἀθρόως κατὰ τὸ αὐτὸ, περὶ ὧν πληθυν non sit illis commutatio, postea docet his verbis, Α γος· Οὐ γάρ ἐστιν αὐτοῖς ἀντάλλαγμα. Διὰ τί δ quia non timuerunt Deum. life enim, utpote bonus, cum vellet omnes homines salvos fieri, et in cognitionem veritatis venire, extendit manum suam salutarem, ut iis bona sua retribueret. Illi vero ea a dextera Dei oblata non acceperunt; sed contaminaverunt lestamentum ejus, novam et evangelicam legem respuentes. Quare secundum Symmachum dictum est: Extendit manum suam ad eos qui pacem habebant secum : transgressi sunt (cdus; secundum Aquilam vero Misit manum suam in pacificos suos. Ipse namque pacificam dexteram porrexit accedentibus ad pacem ipsius accipiendam; illi vero transgressi sunt testamentum ejus, oblatam sibi pacem non accipientes. Quare, pace cum bello commutata, divisi sunt ab ira vultus ejus. Quia enim Β νην· οἱ δὲ παρέβησαν τὴν διαθήκην αὐτοῦ, μὴ καταgratiam non admiserunt, merito iræ traditi, procul dispersi, et in omnes gentes dissipati sunt. Pro illo autem, Et appropinquavit cor illius. Molliti sunt sermones ejus super oleum, et ipsi sunt jacula, clarius Symmachus interpretatus est: Dulciora butyro ora eorum pugnat vero cor uniuscujusque ipsorum. Molliores sunt sermones ejus oleo, rum sint discindentes. Vide mihi quo pacto hic etiam duo ordines declarentur; alius multorum confertim, de quibus in plurali dicit: Dulciora butyro ora eorum: pugnat vero cor uniuscujusque eorum; alius vero quasi unius tantum, de quo singulatim claudit, Molliores sunt sermones ejus oleo, cum sint discindentes. Et hi duo ordines erant superius indicati, scilicet eorum qui in civitate habitabant, de quibus diceba- C τικῶς φησι· Λειότερα βουτύρου τὰ στόματα αὐτ tur: Quoniam vidi iniquitatem el contradictionem in civitate; et proditoris, quem spectant isthæc : Quoniam si inimicus maledixisset mihi, sustinuissem utique. Hic itaque quoniam principes Judaici populi cum simulatione adulationeque ad Salvatorem accesserunt; modo magistrum nec cum puro corde compellantes; modo dicentes ipsi: Scimus quia verax es, et verbum Dei in veritate doces, nec est tibi cura de aliquo: non enim respicis personam hominis ; jure de iis hic dicitur, Dulciora butyro ora eorum pugnat vero cor uniuscujusque illorum ; peculiariter rursum de proditore, quia Rabbi ipsum et magistrum vocabat, et cum proditionem machinarentur, affectus et amicitiæ symbola dabat, merito dictum est, Molliores sunt sermones ejus oleo, cum sint discindentes; sive secundum LXX Interpretes, Molliti sunt sermones ejus super oleum, et ipsi sunt jacula. τῶν· πολεμεῖ δὲ ἡ καρδία ἑκάστου αὐτῶν· ἕτε ρον δὲ ὥσπερ ἑνὸς μεμονωμένου, περὶ οὗ ἰδίως ἐπιλέγει· Απαλώτεροι οἱ λόγοι αὐτοῦ ἐλαίου, ὄντες ανατμητικοί. Καὶ ταῦτ ̓ ἦν τὰ δύο τάγματα τὰ διὰ τῶν ἔμπροσθεν δηλούμενα, τό τε τῶν τὴν πόλιν οἰκούντων, περὶ ὧν ἐλέγετο· Ὅτι εἶδον ἀνομίαν καὶ ἀντιλογίαν ἐν τῇ πόλει· καὶ τὸ περὶ τοῦ προδό του, περὶ οὗ ἔφασκεν ὁ λόγος· Οτι, εἰ ἐχθρὸς ἀνείδισέ με, υπήνεγκα ἄν. Καὶ ἐνταῦθα τοίνυν, ἐπειδὴ προσῄεσαν τῷ Σωτῆρι μεθ' ὑποκρίσεως καὶ κολακείας οἱ ἄρχοντες τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους, ποτὲ μὲν διδάσκαλον ἀποκαλοῦντες οὐ σὺν καθαρᾷ καρδίᾳ, ποτὲ δὲ λέγοντες αὐτῷ· Οἴδαμεν, ὅτι ἀληθὴς εἶ, καὶ τὸν λόγον τοῦ Θεοῦ ἐν ἀληθείᾳ διδάσκεις· D καὶ οὐ μέλει σοι περὶ οὐδενός· οὐ γὰρ βλέπεις εἰς πρόσωπον ἀνθρώπου· εἰκότως περὶ αὐτῶν φησιν ἐνταῦθα ὁ λόγος· Λειότερα βουτύρου τὰ στόματα αὐτῶν· πολεμεῖ δὲ ἡ καρδία ἑκάστου αὐτ τῶν. Ἰδίως δὲ πάλιν περὶ τοῦ προδότου, ἐπειδὴ καὶ Ῥαββεὶν αὐτὸν καὶ διδάσκαλον ἀποκαλεῖ, σύμβολά τε διαθέσεως καὶ φιλίας παρείχε, τὴν προδοσίαν ποιούμενος, εἰκότως περὶ αὐτοῦ λέλεκται· Απαλώτεροι οἱ λόγοι αὐτοῦ ἐλαίου, ὄντες ἀνατμητικοί· ἢ κατὰ τοὺς Ἑβδομήκοντα· Ηπαλύνθησαν οἱ λόγοι αὐτοῦ ὑπὲρ ἔλαιον, καὶ αὐτοί εἰσι βολίδες. VERS. 23, 24. Jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriel: non dabit in æternum fluctuationem iusto, et catera. Illi quidem cum dolo et simula 3 1 Tim. 11, 4. 4 Matth. xxi, 16. Ἐπίῤῥιψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμνάν σου, καὶ αὐτός σε διαθρέψει· οὐ δώσει εἰς τὸν αἰῶνα σάλον τῷ δικαίῳ, καὶ τὰ ἑξῆς. Οἱ μὲν σὺν ἀπάτῃ (1) Αὐτούς. Εt sententia et syntaxeos ratio postulat αὐτοῖς. EDIT. (2) Colb. habet ἀποσμητικοί. Β 9 exacuerent plus quam tela, imo etiam ipse Salvatoris proditor, quem finem nacturi sint jam decla ratum est; tu vero qui hæc auscultas, eorum quos narravimus exitu prudens effectus, et quisquis ei qui in vaticinio fertur te totum dedisti, confide, edoctus a Novo Testamento curam tuam super illum jactare, ubi ipse Salvator hanc doctrinam tradit: Nolite solliciti esse quid manducetis, aut quid bibatis *; et : Nolite possidere aurum, nec argentum, neque as in zonis vestris *. Hæc itaque cum servaveris, jacta super Dominum curam tuam, et ipse te enutriet, dans tibi panem supersubstantialem, et rationalem cœlestemque cibum; subministrans quoque ea quæ sunt ad vitam necessaria: id enim pollicitus his verbis est : Scit enim Pater vester calestis quorum opus habetis, antequam quid vos petatis ab ipso ". Ipse te enutriet, ut et quemlibet justum; neminem enim justorum unquam ita reliquit, ut fluctuationem pateretur, ac vacillaret et caderet. Quare sub hæc dictum est: Non dabit in æternum fluctuationem justo; sive ut Symmachus: Non dabit in æternum claudi justum. Ideo alibi dicitur: Junior fui, etenim senui, et non vidi justum derelictum, nec semen ejus quærens panes . His prolatis, de insidiatoribus Salvatoris hoc adjicit : Tu vero, Deus, deduces eos in puteum interitus; sive, secundum Symmachum, Tu vero, Deus, dejicies eos in lacum interitus de quo lacu sexcenta superius dicta sunt, exempli gratia : Exspectans exspectari Dominum, et intendit mihi, et eduxit me de lacu miseriæ et de luto facis 10; ac rursum : Nequan:lo taceas a me, et assimilabor descendentibus in lacum 11; iterumque : Domine, eduxisti ab inferno animam meam, salvasti me a descendentibus in lacum. Sed justus quidem eruitur, ut ne in memoratum lacum defe ratur; impii vero in ipsum dejiciuntur, a Deo præcipitati quasi in congruentem sibi locum. Lacum autem miseriæ, lutum fæcis et puteum interitus, mortis locum vocare solet Scriptura, in quem dejiciuntur animæ impiorum, instar eorum qui ab alto loco in lacum aquarum præcipitantur. Quia vero superius Salvatoris nostri interfectores memoravit, consequenter jam de iisdem ait : Viri sanguinum et dolosi non dimidiabunt dies suos; sive, secundum Symmachum, Sanguinarii et dolosi non dimidiabunt dies suos; vel secundum Aquilam, Viri sanguinum et insultus non dimidiabunt dies suos. Hæc ut impleta fuerint, intelliges, si perpendas, statim, nec elapso multo tempore ab insidiis contra Salvatorem nostrum, totum genus memoratorum hominum perniciei funditus traditum esse, invadente eos ira in obsidione Romanis bellum inferentibus facta. Imo etiam in præsenti tempore mortalis hujusce vitæ, cum ne dimidium quidem dierum exegissent, hujusmodi perniciei viri illi sanguinum et dolosi * Psal. xxxvi, 25. • Psal. LXXXVII, 7. 10 Psal. καὶ ὑποκρίσει ἀπαλύνοντες ἑαυτῶν τοὺς λόγους ἐκ A tione mollientes palam sermones suos, dum intus τοῦ φανεροῦ, ἔσωθεν δὲ αὐτοὺς ἀκοντίσαντες ὑπὲρ βολίδας, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ προδότης γεγονώς τοῦ Σωτῆρος, ὁποίου τέλους τεύξονται δεδήλωται· σὺ δὲ ὁ τούτων ἀκροώμενος, σωφρονισθεὶς ἀπὸ τοῦ τῶν προλελεγμένων τέλους, καὶ ὁ τῷ προφητευομένῳ ὅλον σαυτὸν ἐπιδιδοὺς, θάρσει, τὴν σαυτοῦ φροντίδα ἐπιῤῥίψας ἐπ' αὐτὸν, οἷα Καινῇ Διαθήκῃ μαθητευθεὶς, δι' ἧς αὐτὸς ὁ Σωτὴρ παιδεύει λέγων· Μὴ μετ ριμνήσητε τί φάγητε, μηδὲ τί πίητε· καὶ, Μὴ κτήσησθε χρυσὸν μηδὲ ἄργυρον, μηδὲ χαλκόν εἰς τὰς ζώνας ὑμῶν. Ταῦτ ̓ οὖν φυλάξας, ἐπίῤῥιψον ἐπὶ Κύριον τὴν μέριμναν σου, καὶ αὐτός σε διαθρέψει, τὸν ἄρτον σοι διδοὺς τὸν ἐπιούσιον, καὶ τὴν λογικὴν καὶ ἐπουράνιον τροφήν· ἐπαρκῶν δὲ καὶ τὰ πρὸς τὸν βίον χρειώδη. Τούτῳ (1) γὰρ ἐπήγγελ- " ται φήσας· Οἶδε γὰρ ὁ Πατὴρ ὑμῶν ὁ οὐράνιος ὧν χρείαν ἔχετε πρὸ τοῦ τι αὐτὸν αἰτῆσαι ὑμᾶς. Αὐτός σε δὲ διαθρέψει, ὡς καὶ πάντα δίκαιον οὐδένα γὰρ πώποτε τῶν δικαίων καταλέλοιπεν, ὡς ὑπομεῖναι αὐτὸν σάλον πρὸς τὸ σαλευθῆναι καὶ ἐκπεσεῖν. Διὸ λέλεκται ἑξῆς· Οὐ δώσει εἰς τὸν αἰῶνα σάλον τῷ δικαίῳ· ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· Οὐκ ἐκδώσει εἰς αἰῶνα κλεισθῆναι δίκαιον. Διὸ λέλεκται ἐν ἑτέροις· Νεώτερος ἐγενόμην, καὶ γὰρ ἐγήρασα, καὶ οὐκ εἶδον δίκαιον ἐγκαταλελειμμέτον, οὐδὲ τὸ σπέρμα αὐτοῦ ζητοῦν ἄρτους. Ταῦτ' εἰπὼν, ἑξῆς ἐπάγει περὶ τῶν ἐπιβούλων τοῦ Σωτῆρος τὸ, Σὺ δὲ ὁ Θεὸς κατάξεις αὐτοὺς εἰς φρέαρ διαφθορᾶς· ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· Σὺ δὲ ὁ Θεὸς κατενέγκεις αὐτοὺς εἰς λάκκον διαφθορᾶς· περὶ οὗ λάκκου μυρία διὰ τῶν ἔμπροσθεν εἴρηται· ὥσπερ ἐν τῷ· Ὑπομένων ὑπέμεινα τὸν Κύριον, καὶ προσέσχε μοι, καὶ ἀνήγαγέ με ἐκ λάκκου ταλαι πωρίας, καὶ ἀπὸ πηλοῦ ἱλύος· καὶ πάλιν· Μήποτε παρασιωπήσῃς ἀπ' ἐμοῦ, καὶ ὁμοιωθήσομαι τοῖς καταβαίνουσιν εἰς λάκκον· καὶ αὖθις· Κύριε, ἀνήγαγες ἐξ ᾅδου τὴν ψυχήν μου, ἔσωσάς με ἀπὸ τῶν καταβαινόντων εἰς λάκκον. Αλλ' ὁ μὲν δίκαιος διασώζεται πρὸς τὸ μὴ κατενεχθῆναι εἰς τὸν δηλούμενον λάκκον· οἱ δὲ ἀσεβεῖς κάτω φέρονται εἰς αὐτὸν, ὑπὸ τοῦ Θεοῦ καταρασσόμενοι, ὡς εἰς κατἀλληλον αὐτοῖς χωρίον. Λάκκον δὲ ταλαιπωρίας καὶ πηλὸν ἰλύος, καὶ φρέαρ διαφθορᾶς τὸν τοῦ θανάτου τόπον καλεῖν εἴωθεν ὁ λόγος· εἰς ὃν καταβάλλονται δίκην τῶν ἄνωθεν καταφερομένων ἐν τοῖς λάκκοις ὑδάτων αἱ τῶν ἀσεβῶν ψυχαί. Καὶ ἐπειδήπερ διὰ τῶν ἔμπροσθεν τοὺς φονευτὰς τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐδήλου, ἀκολούθως καὶ νῦν περὶ τῶν αὐτῶν φησιν· "Ανδρες αἱμάτων καὶ δολιότητος· οὐ μὴ ἡμισεύ σωσι τὰς ἡμέρας αὐτῶν· ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχοι· Μιαιφόνοι καὶ δόλιοι οὐχ ἡμισεύσωσι τὰς ἡμέ ρας αὐτῶν· ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν· "Ανδρες αἱμάτων καὶ ἐπιθέσεως οὐχ ἡμισεύσωσιν ἡμέρας αὐτῶν. Νοήσεις δὲ ὅπως ἐπληροῦντο καὶ ταῦτα ἐπιστήσας, ὡς παραχρῆμα καὶ μετ ̓ οὐ πολὺν χρόνον τῆς κατὰ Matth. vi 25. • Matth. x, 9. ΣΧΧΙΧ, 1. 13 Psal. XXIX, 4. (4) Τούτῳ. Interpres legisse videtur τούτο. Epit. PATROL. GR. XXIII. * Luc. at, 30. 16 traditi sunt. Post mortem vero quænam ipsos ma- Α τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν ἐπιβουλῆς ἄρδην τὸ πᾶν γένος neant, ante declaratum est his verbis: Tu vero, Deus, τῶν προλεχθέντων ὀλέθρῳ παρεδόθη, μετελθούσης deduces eos in puteum interitus. Hæc quidem illi αὐτοὺς τῆς ὀργῆς ἐν τῇ καταλαβούσῃ αὐτοὺς πολιορ patientur : Ego autem sperabo in te; sive is qui κίᾳ κατὰ τὴν Ῥωμαϊκὸν πόλεμον. Καὶ τέως μὲν vaticinatur Propheta, sive is qui in vaticinio κατὰ τὸν παρόντα καιρὸν, καὶ τὸν θνητὸν ἐν ἀνθρώ fertur. ποις βίον, μηδὲ ἡμισεύσαντες τὰς ἡμέρας αὐτῶν τοι αύτῃ παρεδόθησαν ἀπωλείᾳ οἱ ἄνδρες αἱμάτων καὶ δολιότητος· μετὰ δὲ τὴν ἐνταῦθα τελευτὴν, ὁποῖα αὐτοὺς διαδέξεται, προδεδήλωται διὰ τοῦ, Σὺ δὲ ὁ Θεὸς κατάξεις αὐτοὺς εἰς φρέαρ διαφθοράς. Ταῦτα μὲν οὖν ἐκεῖνοι πείσονται· Ἐγὼ δὲ ἐλπιῶ ἐπὶ σέ· ἤτοι ὁ ταῦτα θεσπίζων προφήτης, ἢ καὶ αὐτὸς ὁ προφητευόμενος. 4. IN FINEM, PRO POPULO, QUI A SANCTIS 12 VERS. 2.4. Miserere mei, Deus, quoniam concucavit me homo, tota die impugnans tribulavit me. Β Populus qui a sanctis longe factus est, quantum ad historiam, videtur is esse qui cum Davide fugiebat a facie Saulis; erant autem viri numero sexcenti, ut testatur Regnorum scriptura. Quoniam vero bis apud Gethæos allophylos fuit; primo, cum solus deprehensus intra portas, insaniam simulavit, quando ceu tympano pulsabat in portis urbis, et defluebant salivæ ejus in barbam ; alias vero quando cum sexcentis viris ad regem Geth confugit'', qui assignavit illi in habitaculum Sicela. Videtur præsens inscriptio hæc Davidi ascribere, quando cum sexcentis viris secum fugientibus apud Gethæos peregrinabatur, qui ipsum exceperunt et apud se ut amicum detinuerunt, quo tempore a rege Geth in pretio habitus est. Quare inscriptio sic habet : Ο In finem, pro populo, qui a sanctis longe factus est, Davidi in tituli inscriptionem, cum tenuerunt eum allophyli in Geth. Secundum Aquilam vero dicitur: Victoria auctori pro columba muta, peregrinationum Daridis humilis perfecti, cum tenuerunt eum Phylistai in Geth; secundum Symmachum vero : Triumphale pro columba, pro gente repulsa Davidis, humi. lis et inculpati: quando detinuerunt eum Plylistai in Geth. Quinta autem editio: Victorie auctori pro columba impeditæ linguæ, absconditorum Davidi, in tituli inscriptionem, quando tenuerunt eum allophyli in Geth; Theodotio loco illius, Pro populo, qui a sanctis longe factus est, pariter cum aliis, pro columba interpretatus est. Fortasse vero qui columbam mutam, aut linguæ impeditæ ediderunt, ipsum Davidem apud allophylos versantem subindicant; ubi consueto more non poterat in Spiritu sancto prophetias neque confidenter hymnos proferre. Quare columbam linguæ impeditæ sive mutam quoque vocabant ipsum. In præcedenti sane psalmo dictum est : Quis dabit mihi pennas sicut columbæ? Et volabo et requiescam. Longe fecissem secessionem meam, habitassem in deserto", secundum Symmachum. Quoniam igitur Spiritus sanctus, qui in Propheta operabatur, quique in columbæ specie in Servatorem descendisse narratur, cum delicatus in ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΩΝ Ἐλέησόν με, ὁ Θεὸς, ὅτι κατεπάτησέ με ἄν 1 1 Reg. xxr, 13. 13 r Reg. XXVI, 2. 14 Psal. Liv, 7, 8. (1) Προσφέρεσθαι. Forte προφέρεσθαι, ut et interpres legisse videtur. EDIT. χον. Ἐπεὶ τοίνυν τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ ἐν τῷ Προ- Α nocensque sit, a Saule Davidem insequente pelle batur, pulsusque non obsistebat, sed similis erat columbæ mutæ procul abactæ, et ab insequentibus depulsæ; ideo a reliquis interpretibus pro columba dictum est. Pro illo autem, in tituli inscriptionen, Aquila, humilis perfecti; Symmachus vero, humilis et inculpati, interpretati sunt; significantes qua radione Prophete virtus, quasi cippo, ad æternam memoriam apud Deum donata sit. Enimvero præcipua Davidis perfectio erat humilitas et abjectio, qua absolutam virtutem nulli reprehensioni obnoxiam exhibebat. Quare hos sermones, eminentis ac perfectæ humilitatis rationem complectentes, Dco emittit, φήτῃ ἐνεργοῦν, ὃ καὶ ἐν εἴδει περιστερᾶς ἐπὶ τὸν Σωτῆρα κατεληλυθέναι μαρτυρεῖται, τρυφερὸν ἂν καὶ ἄκακον, ἐλαύνετο ὑπὸ τοῦ Σαούλ διωκομένου τοῦ Δαυΐδ, ἐλαυνόμενόν τε οὐκ ἠμύνετο, ἀλλ' ἐῴκει περι στερᾷ ἀλάλῳ μακρυνομένῃ καὶ ἀπωθουμένῃ ὑπὸ τῶν διωκόντων· τούτου χάριν κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμη νευτάς, ὑπὲρ τῆς περιστερᾶς, εἴρηται. Ἀντὶ δὲ τοῦ, εἰς στηλογραφίαν, ὁ μὲν Ἀκύλας, ταπεινοῦ τελείου· ὁ δὲ Σύμμαχος, τοῦ ταπεινόφρονος καὶ ἀμώμου, ἡρμήνευσεν, τὸν τρόπον δηλοῦντες δι' ἂν ὥσπερ στήλης καὶ αἰωνίας μνήμης ἠξιοῦτο παρὰ τῷ Θεῷ ἡ τοῦ Προφήτου ἀρετή. Τὸ γὰρ μέγιστον τοῦ Δαυΐδ κατόρθωμα ἡ ταπεινότης ἦν καὶ ἡ ταπεινοφρο σύνη, καθ ̓ ἣν τελείαν ἐπεδείκνυτο ἀρετὴν, οὐδένα μῶμον ἐπαγομένην. Διὸ τοὺς προκειμένους λόγους, ὑπερβαλλούσης καὶ τελείας ταπεινοφροσύνης δείγματα περιέχοντας, ἀνέπεμπε τῷ Θεῷ λέγων· C Ἐλέησόν με, ὁ Θεὸς, ὅτι κατεπάτησέ με άν- Β θρωπος, ὡς πρὸς τὴν λέξιν τὸν Σαούλ σημαίνων, ἐπαναβάντα αὐτῷ, καὶ οὐ μίαν ἡμέραν, ἀλλὰ καὶ πολλὰς ἐπιθέμενον τῷ κατ' αὐτοῦ πολέμῳ· διὸ ἐπιλέγει· Ολην τὴν ἡμέραν πολεμῶν ἔθλιψέ με. Εἶτ ̓ ἐπειδήπερ τῷ θείῳ Πνεύματι συνεώρα οὐχ οτως τὸν Σαούλ αἴτιον ὄντα τῆς τοσαύτης κατ' αὐτοῦ σπουδῆς, ὅσον ἀφανεῖς τινας καὶ νοητοὺς ἐχθροὺς ἀοράτους, δηλαδὴ δυνάμεις καὶ πνεύματα πονηρά, τὸν Σαούλ ἐνεργοῦντα καὶ διεγείροντα ἐπὶ τὸν κατ' αὐτοῦ πόλεμον, εἰκότως ἐπιλέγει· Κατεπάτησαν με οἱ ἐχθροί μου ὅλην τὴν ἡμέραν ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· Ἐπέτριβον οἱ θλίβοντές με κατὰ πᾶσαν ἡμέραν. Τίνες δὲ οἱ ἐχθροὶ καὶ οἱ θλίβοντες αὐτ τὸν, οἱ τὸν Σαούλ ἐνεργοῦντες, διασαφεῖ ἑξῆς λέγων· Ότι πολλοὶ οἱ πολεμοῦντές με ἀπὸ ὕψους. Οὐ γὰρ ἡγνόει, ὡς οὐκ ἦν αὐτῷ ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχὰς καὶ ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τούτου, πρὸς τὰ πνευ ματικὰ τῆς πονηρίας, ὑφ' ὧν ὁ Σαούλ ἀκονώμενος, τὸν μηδὲν αὐτῷ λελυπηκότα πώποτε μάτην ήλαυνε καὶ ἐπολέμει. Εἶθ' ἑξῆς φησιν· Ἡμέρας φοβηθήσομαι, ἐγὼ δὲ ἐλπιῶ ἐπὶ σέ. Ο δὴ διεσάφησεν ὁ Σύμ μαχος εἰπών· Ἐν ᾗ ἂν ἡμέρᾳ φοβηθώ, σοὶ πέποιθα. Εἰ γὰρ καὶ τὰ μάλιστα δοκεῖ ἄνθρωπός με καταπεπατηκέναι, πολὺς γενόμενος κατ ̓ ἐμοῦ ὁ Σαούλ, ἀλλ ̓ οἱ ἐχθροί μου καὶ οἱ πολεμοῦντές με ἄνωθεν, ἀπὸ ὕψους τὰ ἑαυτῶν βέλη κατὰ τῆς ἐμῆς βάλλοντες ψυχῆς πλεῖστοι τυγχάνουσι. Τούτων δὲ πάντων καταφρονεῖν μεμάθηκα διὰ σὲ τὸν ἐμὸν πρό- D μαχον καὶ ὑπερασπιστήν. Σοὶ γὰρ πεποιθώς, εἴποτε ἐμπέσοι φόβος τῇ ἐμῇ ψυχῇ, διακρούομαι τοῦτον, σοὶ τῷ ὑπερασπιστῇ μου θαῤῥῶν. Ἐν τῷ Κυρίῳ ἐπαινέσω τοὺς λόγους μου, ἐπὶ τῷ Θεῷ ἤλπισα· οὐ φοβηθήσομαι τί ποιήσει μοι σάρξ. Ἀντὶ τοῦ, ἐν τῷ Θεῷ ἐπαινέσω τοὺς λόγους μου, ὁ μὲν Σύμμαχος, διὰ τοῦ Θεοῦ ὑμνήσω τὸν λόγον αὐτοῦ· ὁ δὲ Ἀκύλας· ἐν τῷ Θεῷ ὑμνήσω ῥήματα αὐτοῦ· καὶ ἡ πέμπτη ἔκδοσις· ἐν τῷ Θεῷ ἐπαινέσω τὸν λόγον μου, εκδεδώκα σιν. Εἴ ποτε, φησί, φόβος ἐκ τῆς τῶν πολεμούντων με ταραχῆς ἐνέπιπτέ μοι, διεκρουόμην αὐτὸν ἐλπίζων ἐπὶ σέ· καὶ ἀντὶ ἐπῳδῆς καὶ φυλακτηρίων, Miserere mei, Deus, quoniam conculcavit me homo, diserte quasi Saulem indicans, qui in se impetum faciebat, neque uno tantum, sed multis diebus ad bellum sibi inferendum incumbebat; quare subjungit, dicens: Tota die impugnans tribulavit me. Deinde quia Spiritu sancto monstrante videbat, non tam Saulem tanti adversum se moliminis auctorem esse, quam occultos quosdam et spirituales invisibilesque inimicos, videlicet potestates ac spiritus malignos Saulem exagitantes et excitantes ad bellum sibi movendum, jure sic pergit: Conculcaverunt me inimici mei tota die; sive, secundum Symmachum, Allerebant me qui tribulabant me per omnem diem. Quinam vero inimici essent tribulantes ipsum, qui Saulem excitabant, deinceps declarat, dicens: Quoniam multi bellantes adversum me ab altitudine. Non enim ignorabat non esse sibi luctam adversus carnem et sanguinem; sed adversus principatus et potestates, rectores mundi tenebrarum harum, contra spiritualia nequitiae, a quibus Saul concitatus, eum qui sibi nihil damni intulisset, sine causa pellebat et impugnabat. Deinde ait : Die timebo, ego vero in te sperabo. Quod clarius Symmachus explicavit his verbis: In quacunque die timebo, in te speravi. Etiamsi enim homo me impugnare, Saulque multa contra me moliri videatur; sed inimici mei, et qui ab alto me inpugnant, tela sua adversus animam meam immittentes, multi numero sunt. Hos porro omnes propter te propugnatorem et protectorem meum despicere didici. Nam in te confisus, si quando metus in animam incidat meam, hunc depello, tibi propugnatori meo innixus. VERS. 5, 6. In Domino laudabo sermones meos, in Deo speravi. non timebo quid faciat mihi caro. Fro illo, in Deo laudabo sermones meos ; Symmachus, per Deum celebrabo sermonem ejus; Aquila vero, in Deo celebrabo verba ejus; quinta editio, in Deo laudabo sermonem meum; ediderunt. Si quando, inquit, ex inimicorum meorum perturbatione metus instaret mihi, ipsum in te sperando propulsabam, ac pro incantatione et amuletis, hymnos persolvebam; nam cuni celebrarem ser μην, ὡς μηδένα τῶν διωκόντων ἐπιστρέφεσθαι. Ο. τως ἐπὶ τῷ Θεῷ ἐλπίζων, καὶ τοὺς λόγους αὐτοῦ φέρων ἐν τῷ στόματί μου, πάσης τῆς ἐξ ἀνθρώπων ἐπιβουλῆς κατεφρόνουν, οὐ φοβούμενος τί ποιήσει μοι σάρξ. Τι γὰρ ἂν καὶ δύναιτο σὰρξ καὶ αἷμα πρὸς Θεὸν βοηθόν; Εἰ γὰρ ὁ Θεὸς ὑπὲρ ἡμῶν, τίς καθ' ἡμῶν; φησὶν ὁ Ἀπόστολος. Σὰρξ δὲ ἦν ὁ Σαούλ, τὰ τῆς σαρκὸς φρονῶν· ὅ δὴ παρίστησιν ὁ ̓Απόστο λος γράφων Κορινθίοις· "Οπου γὰρ ἐν ὑμῖν ζῆλος καὶ ἔρις, οὐχὶ σάρκινοί ἐστε, καὶ κατὰ ἄνθρωπον περιπατεῖτε; Ο δὲ καὶ τὸν Σαούλ ζήλου πεπληρω μένον καὶ ἔριδος, καὶ διὰ ταῦτα τὸν Δαυΐδ ἐλαύ νοντα, σάρκα ὠνόμασεν εἰπών· Οὐ φοβηθήσομαι τί ποιήσει μοι σάρξ. Εἶτά φησιν· Ὅλην τὴν ἡμέ monem tuun, juvabar ut a persequentium nemine A ὕμνους διεξῄειν· ὑμνῶν γὰρ τὸν λόγον σου ἐβοηθούσ averterem me. Ita sperans in Deo, et sermones ejus in ore meo ferens, omnes hominum insidias despiciebam, non timens quid faciat mihi caro, Quid enim possit caro et sanguis contra Deum opitulantem? Nam si Deus pro nobis, quis contra nos 14? inquit Apostolus. Caro autem erat Saul, qui ea quæ carnis sunt sapiebat: quod sane declarat Apostolus ad Corinthios scribens: Cum enim sit inter vos zelus et contentio, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis 15 ? Hic vero Saulem quoque zelo et contentione plenum, qui ideo 'Davidem pellebat, carnem vocavit, dicens : Non timebo quid faciat mihi caro. Deinde ait: Tota die verba mea exsecrabantur, adversum me omnes cogitationes eorum in malum. Quod sane clarius inter- Β ραν τοὺς λόγους μου ἐβδελύσσοντο, κατ' ἐμοῦ pretatus est Symmachus, dicens: Per omnem diem sermones de me curabant: contra me omnis cogitastio eorum in malum. Ac si enim nihil aliud ipsis agendum suppeteret, neque de aliis sermo movendus esset; otium suum totum in loquendo et cogitando de me insumebant, nihil boni in me molientes; sed in malum et pro malo totam curam impendebant suam. VERS. 7, 8. Inhabitabunt et abscondent, ipsi calcaneum meum observabunt. Sicut sustinuerunt animam meam pro nihilo salvos facies illos; in ira populos confringes, Deus. Hæc obscure apud Septuaginta Interpretes dicta, apertius interpretatus est Symmachus his verbis : Conveniebant clam, et ve- C stigia mea observabant, exspectantes animam meam · propter iniquitatem. Libera ab illis, in ira populos deprime, Deus. Ita enim, inquit, tota die mihi [observando vacabant, sermones de me moventes, et tota cogitatio eorum contra me erat; ut studerent una simul adversum me conspirationem conflare : neque eo sisterent gradum; sed etiam calcaneum sive vitæ gressum observarent, num supplantando dejicere me possent. Vestigia quoque mea, et quo pergerem, observabant, ut quoquo modo me comprehenderent. Hæc illi qui me sine causa persequebantur contra me designabant. Tu autem, Domine, spes mea, me ab injusta eorum conspiratione liberes; ipsos autem ira tua invadens, ex ea arrogantia et superbia dejice: id enim ipsis utile erit. Siquidem elati ac tumentes, id in suam perniciem agebant: etenim Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam 16: quare rogo omnes insurgentes in me deprimas; sive, secundum Aquilam, dejicias; ut modestius atque humilius sentientes, magnam utilitatem percipiant. VERS. 9, 10. Vitam meam annuntiavi tibi, posuisti lacrymas meas in conspectu tuo; sicut et in promissione tua, convertentur inimici mei retrorsum, in quacunque die invocavero te. Hæc clarius Symma 4. Rom. vin, 31. 18 1 Cor. 111, 3. 1 1 Petr. v, D 5. πάντες οἱ διαλογισμοὶ αὐτῶν εἰς κακόν· ὃ δὴ σαφέστερον ἡρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος εἰπών· Διὰ πάσης ἡμέρας λόγους περὶ ἐμοῦ ἐφρόντιζον· κατ ̓ ἐμοῦ πᾶς διαλογισμὸς αὐτῶν εἰς κακόν. Ὡς γὰρ μηδὲν ἔχοντες ἕτερον πράττειν, μηδὲ περὶ ἑτέρων λόγους κινεῖν, τὴν πᾶσαν ἑαυτῶν σχολὴν τοῖς περὶ ἐμοῦ λό γοις καὶ τοῖς κατ' ἐμοῦ λογισμοῖς ἀνετίθεσαν, οὐδὲν ἀγαθὸν περὶ ἐμοῦ βουλευόμενοι. Αλλ' εἰς κακὸν καὶ ἐπὶ κακῷ τὴν ἑαυτῶν ἀναλίσκοντες σπουδήν. Παροικήσουσι καὶ κατακρύψουσιν, αὐτοὶ τὴν πτέρναν μου φυλάξουσι. Καθάπερ ὑπέμειναν τὴν ψυχήν μου, ὑπὲρ τοῦ μηδενὸς σώσεις αὐτ τούς· ἐν ὀργῇ λαοὺς κατάξεις, ὁ Θεός. Καὶ ταῦτα ἀσαφῶς εἰρημένα παρὰ τοῖς Ἑβδομήκοντα, λευκότε ρον διηρμήνευσεν ὁ Σύμμαχος, εἰπών· Συνήγοντο λάθρα, καὶ τὰ ἴχνη μου παρετήρουν προσδοκῶντες τὴν ψυχήν μου διὰ τὴν ἀδικίαν. Ῥῦσαι ἀπ' αὐτῶν, ἐν ὀργῇ λαοὺς κατάγαγε, ὁ Θεός. Οὕτως γὰρ, φησὶ, διὰ πάσης ἡμέρας ἐμοὶ ἐσχόλαζον, τοὺς περὶ ἐμοῦ λόγους κινοῦντες, καὶ πᾶς διαλογισμὸς αὐτ τῶν κατ' ἐμοῦ ἐγίγνετο· ὡς σπουδάζειν συνάγεσθαι αὐτοὺς ὁμοῦ συσκευάς· καὶ μὴ μέχρι τούτου χωρεῖν, ἀλλὰ καὶ περιεργάζεσθαί μου τὴν πτέρναν, τουτέστι τὴν τοῦ βίου πορείαν, εἴ πως σκελίσαντες δυνηθείεν καταβαλεῖν με. Καὶ τὰ ἴχνη δέ μου παρετήρουν, ὅποι ἂν βαδίζοιμι, καὶ ἵν ̓ ὅπως ἐπιλάβοιντό μου. Ταῦτα μὲν οὖν οἱ μάτην διώκοντες κατ' ἐμοῦ ἔπραττον. Σύ δὲ, Κύριε, ἡ ἐμὴ ἐλπὶς, ἐμὲ μὲν τῆς ἀδίκου αὐτῶν συσκευῆς ῥῦσαι, αὐτοὺς δὲ μετελθὼν τῇ σεαυτοῦ ὀργῇ, κατάβαλε τῆς μεγαλαυχίας καὶ τῆς ὑψηλοφρο σύνης· τοῦτο γὰρ αὐτοῖς συνοίσει. Υψούμενοι γὰρ καὶ ἐπαιρόμενοι, ἐπ' ὀλέθρῳ τῷ ἑαυτῶν ταῦτ' ἔπρατ τον· ὐ γὰρ Θεὸς ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν· διὸ, ἱκετεύω, πάντας τοὺς ἐπανισταμένους μοι κατάγαγε · ἢ, κατὰ τὸν ̓Ακύλαν, καταβίβασον· ὡς ἂν, μέτριον, φρόνημα λαβόντες καὶ ταπεινὰ φρονοῦντες, τὰ μεγάλα ὠφεληθεῖεν. Τὴν ζωήν μου ἐξήγγειλά σοι, ἔθου τὰ δάκρυά μου ἐνώπιόν σου· ὡς καὶ ἐν τῇ ἐπαγγελίᾳ σου, ἐπιστρέψουσιν οἱ ἐχθροί μου εἰς τὰ ἐπίσω, ἐν ᾗ ἂν ἡμέρᾳ ἐπικαλέσωμαί σε. Καὶ ταῦτα ὁ Σύμμαχος |