Ακύλας, Ψηφίσατε, φησί, πύργους αὐτῆς· ὁ δὲ Σύμ μαχος· ̓Αριθμήσατε. Μάλιστα γὰρ τὰ ἐξοχώτατο τῶν οἰκοδομημάτων καὶ τὰ ὀχυρώτατα τῆς πόλεως, ὡς ἂν κρείττονα καὶ τῶν λοιπῶν ἀναγκαιότερα, δέδο ται σὺν ἀριθμῷ τοῖς εἰρημένοις φρουροῖς φυλάττειν ἐπιμελῶς, ὡς ἂν παραδῶσιν ἔμπαλιν σῶον καὶ πλήρη ὃν παρειλήφασι ἀριθμόν. Νοήσεις δὲ τὸ λεγόμενον ἀπὸ τῆς σωτηρίου φωνῆς, δι' ἧς τοῖς αὐτοῖς μαθη ταῖς καὶ ἀποστόλοις, τοῖς ὡσπερεί πύργοις ἐξέχουσι καὶ διαφέρουσι τῆς λοιπῆς οἰκοδομῆς, ἔλεγεν· Ὑμῶν δὲ καὶ αἱ τρίχες τῆς κεφαλῆς πᾶσαι ἠριθμημένα εἰσίν. Ὁ γὰρ εἰς τοσοῦτον ὕψος αὐτοὺς ἐπάρας, καὶ πύργους τῆς Ἐκκλησίας αὐτοῦ καταστήσας, ὡς ἂν μή τινα πάθοιεν ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν, μείζοσιν αὐτοὺς

nuros ejus; Symmachus vero, numerate. Et vero Α δὲ τοῦ· Διηγήσασθε ἐν τοῖς πύργοις αὐτῆς, ὁ μὲν præstantiora maxime ædificia, ac quæ in civitate munitiora erant, utpote majoris momenti ac necessitatis quam cætera, memoratis custodibus numero tradita sunt ad tutelam ; ut traditum sibi numerum, salvum integrumque restituerent. Hæc porro dicta ex Salvatoris voce intelligas, qua ipsos discipulos et apostolos, qui ceu turres cæteris ædificiis præstabant, sie alloquebatur: Vestri autem capilli cam pilis omnes numerati sunt 23. Nam qui ipsos ad tantam sublimitatem evexit, et Ecclesiæ suæ turres constituit, ne quid ab inimicis mali paterentur, majoribus ipsos custodibus, videlicet sanctis angelis tradit. Unde in Actibus apostolorum, gnari singulos Servatoris discipulos quibusdam angelis traditos esse, renuntiante puella, Petrum esse, qui Β φύλαξιν, ἁγίοις ἀγγέλοις, παραδίδωσιν. Ἔνθεν ἐν januam pulsaverat, reliqui discipuli dixerunt, Num angelus ejus est 2 ? Imo etiam de pusillis in Ecclesia Servator hæc tradit: Nam angeli eorum semver vident faciem Patris mei, qui in cœlis est 2. Jure ergo iis præsenti sermone præcipitur: Numerate turres ejus. Deinceps vero : Ponite corda vestra in virtute ejus, et distribuite domos ejus; secundum Symmachum autem, Ponile corda vestra in ambitum ejus : metimini regiam ejus. Hæc omnia agere jubentur custodes Ecclesiæ: Castrametabitur enim angelus Domini in circuitu timentium eum, et eripiet eos 26. Quas autem domus indicat, nisi de quibus supra dicebatur, Deus in domibus ejus cognoscitur, cum suscipiet eam? Jam dicebamus per civitatem Dei intelligi religiosum omne institutum in universa terra stabilitum; per domos autem, ecclesias singulas variis in locis positas. Singula autem illæ præsenti sermone distribui jubentur. Vult enim singulos angelos ecclesiarum singularum sibi commissarum custodes esse. Postea sic claudit, ut enarretis in progenie allera. Angelorum enim erat virtutes Dei per diversas generationes enariare posse. Et quoniam hic est Deus Deus nosler in æternum et in sæculum sæculi, ipse pascet nos in sæcula: vos quidem ceu tutores fueritis et quasi custodes gregis; pecorum autem pastor alius fuerit. Quisnam ille nisi qui dixit * : Ego sum pastor bonus ?

C

ταῖς Πράξεσι τῶν ἀποστόλων, εἰδότες, ὡς ἕκαστος τῶν μαθητῶν τοῦ Σωτῆρος ἀγγέλοις τισὶ παραδέδοται τῆς παιδίσκης ἀπαγγειλάσης, ὡς ἄρα Πέτρος εἴη ὁ τὴν θύραν παίσας, οἱ λοιποὶ μαθηταὶ ἔφασαν· Μήποτε ἄγγελος αὐτοῦ ἐστι; Διδάσκει δ' οὖν καὶ περὶ τῶν μικρῶν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ὁ Σωτὴρ λέγων· Οἱ γὰρ ἄγγελοι αὐτῶν διὰ παντὸς βλέπουσι τὸ πρόσωπον τοῦ Πατρός μου τοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Εἰκότως οὖν προστάττει ὁ παρὼν λόγος τούτοις αὐτοῖς λέγων· ̓Αριθμήσατε τοὺς πύργους αὐτῆς· εἶθ ̓ ἑξῆς τό Τάξατε τὰς καρδίας ὑμῶν εἰς τὴν δύναμιν αὐτῆς, καὶ καταδιέλεσθε τὰς βάρεις αὐτῆς· κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον· Τάξατε τὰς καρδίας ὑμῶν εἰς τὴν περίβολον αὐτῆς· διαμετρήσατε τὰ βασίλεια αὐτῆς, Πάντα ταῦτα προστάττονται ποιεῖν οἱ φρουροί τῆς Ἐκκλησίας Παρεμβαλεῖ γὰρ ἄγγελος Κυρίου κύ κλῳ τῶν φοβουμένων αὐτὸν, καὶ ῥύσεται αὐτούς. Ποίας δὲ βάρεις φησίν, ἢ περὶ ὧν καὶ ἀνωτέρω ἐλέγε· το· Ὁ Θεὸς ἐν ταῖς βάρεσιν αὐτῆς γινώσκεται, ὅταν ἀντιλαμβάνηται αὐτῆς; Ἐλέγομεν δὲ πόλιν μὲν νοεῖσθαι πᾶν τὸ θεοσεβὲς πολίτευμα τὸ καθ ̓ ὅλης τῆς οἰκουμένης, βάρεις δὲ αὐτῆς τὰς κατὰ μέρος καὶ κατὰ τόπον ἐκκλησίας. Αὐτὸς οὖν ταύτας τὰς κατὰ μέρος ὁ παρὼν προστάττει λόγος καταδιελέσθαι. Βού λεται γὰρ ἕκαστον τῶν ἀγγέλων ἀφωρισμένως ἐκκλησιῶν τινων φρουρὸν ἐπιστῆσαι. Εἶτ' ἐπιλέγει τούτοις· Οπως ἂν διηγήσησθε εἰς γενεὰν ἑτέραν. Αγγέ λων γὰρ ἦν τὸ εἰς γενεὰς διαφόρους δύνασθαι τὰς ἀρετὰς τοῦ Θεοῦ διηγήσασθαι. Καὶ ὅτι οὗτός ἐστιν ὁ Θεὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος· αὐτὸς ποιμανεῖ ἡμᾶς εἰς τοὺς αἰῶνας. Ὑμεῖς μὲν γὰρ φρουροὶ ἂν εἴητε καὶ ὥσ περ ποίμνης φύλακες· ὁ δὲ τῶν θρεμμάτων ποιμὴν ἄλλος ἂν εἴη. Τίς δὲ οὗτος ἢ ὁ εἰπών· Ἐγώ εἰμι ὁ ποι· μὴν ὁ καλός ;

27

25 Matth. XVIII,

ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ, ΤΟΙΣ ΥΙΟΙΣ ΚΟΡΕ ΨΑΛΜΟΣ ΜΗ

Εδει δὲ τοὺς υἱοὺς Κορέ, τὰ πρῶτα κατὰ καιρὸν ἐκθεμένους, καὶ τὰ δεύτερα εὐαγγελισαμένους, ἐπὶ τούτοις τε τὴν τῶν ἐθνῶν κλῆσιν κηρύξαντας, τὰ περὶ τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ παραδόντας, μετὰ πάντα διαμαρτύρεσθαι τὰ περὶ τῆς συντελείας τοῦ παρόντος βίου καὶ τοῦ θείου δικαιωτηρίου· ἐν ᾧ πᾶν τὸ ποίημα ἄξει ὁ Θεὸς εἰς κρίσιν, καὶ πάντες παραστη10. 16 Psal. xxxi, 8. 27 Joan. x,11. 28 Eccle.

bonum, sive malum 29.Necessario igitur omnes gentes evocat ad haec, quæ dicenda sunt, audienda. Sicut enim totum genus hominum ad salutem hortabatur, eodem modo ad doctrinam judicii divini omnes simul invitat dicens :

σόμεθα τῷ βήματι τοῦ Θεοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκα- A ferat unusquisque propria corporis, prout gessit, sive στὸς τὰ διὰ τοῦ σώματος, πρὸς ἃ ἔπραξεν, εἴτ' ἀγαθὸν, εἴτε φαῦλον, Αναγκαίως τοίνυν πάντα και λεῖ τὰ ἔθνη ἐπὶ τὴν τῶν λεχθησομένων ἀκρόασιν. Ὡς γὰρ ἐπὶ τὴν σωτηρίαν πᾶν γένος ἀνθρώπων παρ εκάλει, τὸν αὐτὸν τρόπον καὶ ἐπὶ τὴν διδασκαλίαν τῆς θείας κρίσεως ὁμοῦ πάντας ἀνακαλεῖται φάσκων·

VERS. 2, 3. Audite hæc, omnes gentes, auribus percipite, omnes qui habitatis orbem, quique terrigenæ el filii hominum, simul in unum dives et pauper. Quoniam ex gentibus rudiores alii sunt, qui in desertis habitant; alii vero civiliorem vitam agentes, cultas terras frequentant; distinctione usus necessario est: ac postquam communi vocabulo gentes appellavit, peculiarem ordinem inducit eo

Ακούσατε ταῦτα, πάντα τὰ ἔθνη, ἐνωτίσασθε, πάντες οἱ κατοικοῦντες τὴν οἰκουμένην· οἵ τε γηγενεῖς καὶ υἱοὶ τῶν ἀνθρώπων, ἐπὶ τὸ αὐτὸ πλούσιος καὶ πένης. Ἐπειδὴ τῶν ἐθνῶν τὰ μὲν ἀγριώτερα τυγχάνει ἐν ἐρήμοις σκηνοποιούμενα, τὰ δὲ τὸν πολιτικὸν μετέρχεται βίον καὶ τὰς γεωργουμένας χώρας οἰκεῖ, ἀναγκαίως διαστολῇ κέχρηται, καὶ μετὰ τὴν κοινὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν, ἴδιον εἰσάγει τάγμα τὸ τῶν οἰκούντων τὴν οἰκουμένην· διό φησιν· 'Ενωτί- Β rum qui habitant orbem ; quare ait: Auribus perci

σασθε, πάντες οἱ κατοικοῦντες τὴν οἰκουμένην.
ἢ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν καὶ τὸν Σύμμαχον, οἱ κατοι
κοῦντες τὴν κατάδυσιν· οὕτω δὲ καλεῖ τὰς πόλεις
καὶ τὰς κώμας καὶ τοὺς οἴκους, ἐν οἷς καταδύνουσιν
οἱ ἐν αὐτοῖς κατοικοῦντες. Εἶτα πάλιν διαιρεῖ τοὺς
οικήτορας τῆς γῆς φάσκων· Οἵ τε γηγενεῖς καὶ υἱοὶ
τῶν ἀνθρώπων· ἐπεὶ μὴ μόνον ἐλευθέρους, ἀλλὰ καὶ
τὸ οἰκετικὸν γένος προσίεται ἐπὶ τὴν ἀκρόασιν, ἢ τοὺς
ἀγροικώτερον μετερχομένους βίον, καὶ τοὺς ἄλλως
εὖ γεγονότας καὶ τροφῆς ἠξιωμένους ἐλευθερίου· ἢ
γηγενεῖς μὲν τοὺς τὴν ἔρημον οἰκεῖν ᾑρημένους, τοὺς
δὲ ἀνθρώπων τοὺς ἡμερωτέρους. Ο δὲ Σύμμαχος
τοῦτον ἡρμήνευσε τὸν τρόπον· "Η τε ἀνθρωπότης
καὶ προσέτι καὶ υἱοὶ ἑκάστου ἀνδρός· ἵν' ᾗ διὰ
μὲν τοῦ προτέρου καθολικῶς πᾶν γένος ἀνθρώπων δη- C
λούμενον, διὰ δὲ τοῦ δευτέρου ὁ κατὰ μέρος ἕκαστος.

Τὸ στόμα μου λαλήσει σοφίαν, καὶ ἡ μελέτη
τῆς καρδίας μου σύνεσιν. Κλινῶ εἰς παραβολὴν
τὸ οὖς μου, ἀνοίξω ἐν ψαλτηρίῳ τὸ πρόβλημά
μου. Ταῦτα δὲ καὶ ἀπὸ τῶν ἀποστόλων δύναται λέ-
γεσθαι. Παραβολὰς δὲ καλεῖ τοὺς αἰνιγματώδεις λόγους.
Καὶ γὰρ ὁ Κύριος, παραβολικῶς τοῖς ὄχλοις διαλεγό-
μενος, τοῖς ἀποστόλοις κατ' οἶκον ταύτας διέλυε. Τού-
τῷ νῦν ὁ χορὸς τὴν τοῦ Θεοῦ σοφίαν τὸν Χριστὸν ἐπὶ
στόματος φέρων· Χριστὸς γὰρ Θεοῦ δύναμις καὶ
Θεοῦ σοφία, ἐλέγετο· Τὸ στόμα μου λαλήσει σο-
φίαν. Τοῦτον γὰρ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐκήρυττον.
Ἠκονημένοι δὲ τὸν νοῦν, πάσας τοῦ Χριστοῦ συνίε-
σαν τὰς παραβολὰς καὶ πρὸ τῆς αὐτοῦ ἑρμηνείας.
Διὸ μετὰ ταύτας ὁ μὲν Σωτὴρ ἔλεγε· Συνήκατε ταῦτα D
πάντα; Οἱ δὲ λέγουσιν αὐτῷ, ναί. Η καρδία τοί
νῦν αὐτῶν ἐμελέτα συνέσεις, ἃς ἤνοιγον τοῖς μὴ παρα-
κολουθεῖν δυναμένοις, τοῦ σωματικοῦ ὀργάνου τῇ ἐνοι
κούσῃ πρὸς τοῦτο διακονοῦντος ψυχῇ. Τοῦτο γὰρ ἀντὶ
ψαλτηρίου παρέλαβε πρὸς τὴν διὰ τούτων θείων ὕμνων
ἀνάκρουσιν, ἑκάστου μέρους ἐπιστημονικῶς ἐν αὐτῷ
κινουμένου.

Ινα τί φοβοῦμαι ἐν ἡμέρᾳ πονηρᾷ, ἡ ἀνομία τῆς πτέρνης μου κυκλώσει με. Εἰ δὲ πρόσωπον Κυρίου τὸ λέγον, πτέρναν αὐτοῦ εὕρῃς τὸν ἔσχατον τοῦ σώματος καὶ τῇ γῇ πλησιάζονται Ιούδαν· σῶμα a II Cor. v, 10. 30 1 Cor. 1, 24. 31 Matth. xu, 51.

pite, omnes qui habitatis orbem : sive secundum Aquilam et Symmachum, qui habitatis latibulum; sic vero vocat urbes, vicos et domos, in queis sese abscondunt qui habitant in ipsis. Deinceps vero terræ incolas distinguit dicens: Quique terrigenæ et filii hominum. Quia non liberos tantum, sed etiam domesticorum genus ad audiendum admittit, sive eos qui agrestein vitam instituerunt, necnon ees qui ingenui sunt, et liberaliter educati: sive etiam terrigenas, qui eremum incolere aggressi, et hominum mansuetissimi sunt. Symmachus autem hoc modo interpretatus est: hominum genus, ac insuper filii uniuscujusque viri; ut priore dicto in commune totum genus hominum, posteriore autem, unusquisque singillatim acceptus indicetur.

VERS. 4, 5. Os meum loquetur sapientiam, et meditatio cordis mei prudentiam. Inclinabo in parabolam aurem meam, aperiam in psalterio propositionem meam. Hæc autem possunt ab apostolis dici. Parabolas vero vocat obscuros sermones. Siquidem Dominus cum turbis parabolice loqueretur, domi postea easdem apostolis explicabat. Ideo jam chorus Christum Dei sapientiam in ore ferens: nam Christus Dei virtus et Dei sapientia 30, dicebat, Os meum loquetur sapientiam. Hunc enim omnibus prædicabant. Cumque acuta mente instructi essent, omnes Christi parabolas intelligebant, antequam ipse eas interpretaretur. Quare cum iis prolatis Salvator diceret : Intellexistis hæc omnia? Dicunt ei, eliam 31. Cor igitur eorum prudentias meditabatur, quas iis qui sequi non poterant, aperiebant, instrumento corporeo animæ intus habitanti ministrante. Hoc enim pro psalterio utebatur, ad divinos hymnos pulsandos, singulis partibus scite ac congruenter motis.

VERS. 6. Cur timebo in die mala? iniquitas calcanei mei circumdabit me. Si persona Domini est quæ loquitur, calcaneum ejus deprehendas esse Judam, qui ultimus corporis et terræ propinquior

erat. Nam corpus Domini sunt apostoli. Non timebo A γὰρ Κυρίου οἱ ἀπόστολοι. Οὐ φοβοῦμαι οὖν τὴν Ἰούδα itaque Judæ proditionem in tempore crucis. Quandoquidem neque singuli homines Adami inobsequentiam timere debent: hanc quippe calcaneum iniquitatis esse subindicavimus. Nemo enim propter alterius nequitiam condemnatur. Adami vero inobsequentiam, ideo iniquitatem calcanei esse dixi, quia serpens contra calcaneum ejus potestatem habet.

VERS. 11, 12. Εt relinquent alienis divitias suas, et sepulcra eorum domus illorum in æternum. Alius ait Relinquent alienis divitias sensum moventes, divitias sensiles suas, necnon eas, quas scripto consignatas habent. Nullum quippe ex ipsis emolumentum percipient in die judicii. Abducetur quippe anima eorum, nihil aliud afferens præter sepulcrum; videlicet corpus, et corruptionem in qua ceu in sepulcro defossa est. Et alias ex terrenis possessionibus nihilo plus referet quispiam quam locum sepulcri, in quo post mortem jacebit corruptum cadaver. Tabernacula autem eorum, in quibus cum adhuc in vivis essent habitabant, ad alienos venient, et tradentur in generationem et generatio

sicut

VERS. 15. Sicut oves in inferno positi sunt, mors depascet eos. Cum dixisset ea quæ impiis ante mortem obventura sunt; nunc qualia in inferno passuri sint enuntiat. Nam pecora mortis erunt, et ab ipsa pascentur. Secundum Symmachum autem, pecora inferni sese constituerunt. Noluerunt enim sub bono pastore constitui ; atque ideo pecora mortis effecti sunt atque illos quidem abducet in ignem æternum ; alios, ubi est fletus et stridor dentrum ; alios, in tenebras exteriores. Pro illo autem, Et auxilium eorum veterascet in inferno a gloria eorum, Aquila, Et character eorum conterere infernum

Β

τῶν κατατρίψαι ᾄδην ἐκ κατοικητηρίου αὐτῶν. A ex habitaculo eorum. Nam character quem sibi ef

finxerunt, eliminata ex seipsis Dei imagine ac similitudine, atque irrationabilium animalium, repliliumque formis per varios improbitatis modos animæ suæ ascitis, in habitaculo inferni conteretur. Secundum Symmachum autem, robur eorum antiquabit infernus a pretioso habitaculo ejus. Nam robur illud, quod sibi ob insitam malitiam acquirere videbantur, antiquabit infernus in habitationibus ibidem positis. Et hic quidem impiorum finis. Pii autem illo tempore, matutina et nova luce donati, orienti impiorum dominabuntur; sive, secundum Aquilam, imperabunt ; sive,secundum Symmachum, subjicient sibi. Nam cum impii hic proborum animas depresserint, illic animam piorum liberabit, ut

Ὁ γὰρ χαρακτήρ αὐτῶν ὅν ἑαυτοῖς ἐξετύπωσαν, τὸ μὲν κατ' εἰκόνα καὶ ὁμοίωσιν τοῦ Θεοῦ ἐξ αὐτῶν ἀφανίσαντες, εἴδη δὲ καὶ μορφὰς ἀλόγων ζώων καὶ ἑρπετῶν διὰ τρόπων μοχθηρίας τῇ ψυχῇ περιθέμενοι, κατατριβήσεται ἐν τῷ κατοικητηρίῳ τοῦ ᾅδου. Κατὰ δὲ Σύμμαχον· Τὸ δὲ κρατερὸν αὐτῶν παλαιώσει ᾅδης ἀπὸ τῆς οἰκήσεως τῆς ἐντίμου αὐτοῦ. "Ο γὰρ ἔδοξαν περιποιεῖν ἑαυτοῖς κραταιὸν διὰ τῆς ἐμφυείσης ἐν αὐτοῖς κακίας, τοῦτο παλαιώσει ὁ ᾅδης ἐν ταῖς οἰκήσεσι ταῖς παρ' αὐτῷ. Καὶ τοῦτο μὲν τῶν ἀσεβῶν τὸ τέλος. Οἱ δὲ εὐσεβεῖς κατ' ἐκεῖνο καιροῦ πρωΐας ἀξιωθέντες καὶ νέου φωτός, ἀνατολῆς τῆς τῶν ἀσεβῶν κατακυριεύσουσι· ἢ κατὰ τὸν Ἀκύλαν· ἐνὶ κρατήσουσιν, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· ὑποτάξουσιν αὐτοῖς. Τῶν γὰρ ἐνταῦθα ταπεινωσάντων τοὺς Β ne una cum impiis abducantur; sed in aliis locis et εὐθεῖς ἀσεβῶν, ἐκεῖ δύσεται τὴν ψυχὴν πρὸς τὸ μὴ συναπαχθῆναι τοῖς ἀσεβέσιν, ἀλλ' ἐν ἑτέροις εἶναι χωρίοις τε καὶ ποιμνίοις.

"Οτι ἡ ψυχὴ αὐτοῦ ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ εὐλογηθή σεται, ἐξομολογήσεταί σοι ὅταν ἀγαθύνῃς αὐτῷ. Ο μὲν δίκαιος εὐλογεῖ τὸν Κύριον ἐν παντὶ καιρῷ· ὁ δὲ ἁμαρτωλὸς τοτηνικαῦτα ἐξομολογουμένος, εὐλογεῖ τὸν Θεὸν ὁπηνίκα ἂν ἀγαθόν τι αὐτῷ ἐκ Θεοῦ ἀποβῇ.

ΨΑΛΜΟΣ ΤΩ ΑΣΑΦ ΜΘ'.

Οἱ ἐπιγεγραμμένοι τοῦ ̓Ασάφ εἰσι μὲν οἱ πάντες τὴν ἀριθμὸν τῶν· ἐφεξῆς δὲ οἱ ια' ἀρχόμενοι ἀπὸ τοῦ εδ'· ἐξ ὧν ὁ παρὼν ἀπεσπάσθη ψαλμὸς, οὐχ ἁπλῶς· ἀλλ ̓ ἐπείπερ ὁ πρὸ τούτου ψαλμὸς περὶ κρίσεως τοῦ Θεοῦ διεστέλλετο, τοιοῦτος δὲ καὶ ὁ παρών, εἰκότως κατὰ τοῦτο ἀκολουθίαν ἐδέξατο. Ἀλλὰ καὶ τὴν διὰ Μωϋσέως ἀνατρέπων νομοθεσίαν, παραδίδωσι τῆς καινῆς Διαθήκης τὸν δοθέντα τοῖς ἔθνεσι τρόπον. Καὶ τοῦτο δὲ ἦν ἐν τοῖς τῶν υἱῶν Κορὲ ψαλμοῖς· οἵτινες καὶ αὐτοὶ τυγχάνουσι μὲν ι6'. Αλλ' η' οἱ προλαδόντες ἐφεξῆς κατετάγησαν, ὧν ἀποσπασθέντες οἱ λείποντες τέσσαρες, μετὰ τοὺς τοῦ Ασάφ ψαλμοὺς κατετάγησαν· ἴσως ἐπεὶ οἱ τοῦ Ασάφ πάντες, ὡς εἰ πεῖν, τοῦ Ἰσραὴλ ἐθέσπιζον τὴν ἀποβολὴν, καὶ τὴν εἰς πάντα τὰ ἔθνη διασποράν, μεθ' ἣν ἡ χάρις του Θεοῦ τὰ ἔθνη πάντα μετῆλθεν· ὅθεν οἱ λοιποὶ τῶν υἱῶν Κορὲ ψαλμοὶ διεδέξαντο, τὴν τῶν ἐθνῶν ἁπάντ των προαγορεύοντες κλῆσιν.

Θεὸς θεῶν Κύριος ἐλάλησε, καὶ ἐκάλεσε τὴν γῆν.

ovilibus degant.

VERS. 19. Quia anima ejus in vita ipsius benedicetur, confitebitur tibi cum bene feceris ei. Justus omni tempore benedicit Deo; peccator autem tunc confitens solum benedicit Deo, cum quid boni sibi a Deo obvenerit.

1. PSALMUS ASAPH XLIX.

Qui Asaph inscripti sunt, omnes numero duodecim exstant. In sequentibus vero alii undecim habentur, qui a Lxxi incipiunt : ex quibus præsens psalmus avulsus est, nec sine causa. Sed quia præcedens psalmus de Dei judicio edisserebat, sens similis est argumenti; merito post illum consequenter positus est. Enimvero eversa Moysis lege, novi Testamenti modum gentibus traditum profert. Atque idipsum evenit in psalmis filiorum Core: qui et ipsi numero duodecim. Sed octo priores deinceps positi sunt, a quibus avulsi quatuor reliqui, post psalmos Asaph sunt constituti : forte quia Asaphi fere omnes, Israelis abjectionem et in omnes gentes dispersionem vaticinabantur, post quam Dei gratia omnes gentes adiit; quare reliqui filiorum Core psalmi illos exceperunt, qui universarum gentium vocationem prænuntiant.

VERS. 2. Deus deorum Dominus locutus est, et vo

Οἱ λοιποὶ δὲ τρεῖς ἡρμήνευσαν· Ἰσχυρὸς Θεὸς λαλή- D cavit terram. Reliqui tres sic interpretati sunt : σας ἐκάλεσε τὴν γῆν. Οἱ δὲ Ἑβδομήκοντα θεούς ἐκάλεσαν τούς τε ἄρχοντας καὶ κριτάς, ὅπερ ἴδιον μόν νου Θεοῦ. Τοιγαροῦν ἐν πα' ψαλμῷ προφήτας. Ο Θεός ἔστη ἐν συναγωγῇ θεῶν, ἐν μέσῳ δὲ θεοὺς διακρίνει, επήγαγεν· Ἕως πότε κρίνετε ἀδικίαν; Οὕτω καὶ ὁ νόμος διαγορεύει· Θεοὺς οὐ κακολογή σεις, καὶ ἄρχοντας τοῦ λαοῦ σου οὐκ ἐρεῖς κακῶς. Εὐλόγως δ' ἂν κληθεῖεν οἱ τὸ κατ' εἰκόνα φυλάξαντες· ὁ τούτων Θεὸς πᾶσαν συνάγει τὴν οἰκουμένην εἰς τὸ κριτήριον· αὐτὸς ὢν ὁ Κύριος ὁ τοῦ Θεοῦ Λό γος ἐνανθρωπήσας ἐλάλησε διὰ τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ πάντας μὲν καλεῖ, οὐ πάντες ὑπήκουσαν τῷ Εύα, γε

33 Psal. Lxxxi, 1. 3 ibid. 2. 35 Exod. xx, 28.

Fortis Deus loquens vocavit terram. LXX autem deos vocarunt principes ac judices, quod proprium solius Dei est. Siquidem in LXXXI psalmo postquam dixerat, Deus stetit in synagoga deorum, in medio autem deos dijudicat 3s; subjunxit, Usquequo judicatis iniquitatem? Sic et lex præcipit: Diis non maledices, et principibus populi tui non conviciaberis 35. Jure sic vocentur qui imaginem illam in se servaverint, quorum Deus totum orbem ad judicium evocat ipseque Dominus Dei Verbum, incarnatus per Evangelium locutus est et omnes quidem vo· cat, sed non omnes obsecuti sunt Evangelio. Sed

qui obedierunt, promissa nanciscuntur; iis vero Α λίῳ. Αλλ' οἱ μὲν ὑπακούσαντες τῶν ἐπηγγελμένων qui gratiam contempserunt, in glorioso suo adventu ignem comminatur, venturus ex cœlesti Sion, de qua Paulus ait: Ea vero, quæ sursum est Jerusalem libera est, quæ est mater nostra 36; et: Accessistis ad Sion montem et civitatem Dei viventis, Jerusalem cœlestem 37. Species autem decoris est gloriosa ejus theophania, quam aperte declarat illud : Deus manifeste veniet. In primo itaque adventu suo, dum ab hominibus judicio examinaretur, silebat, tantaque perpessus non sese ulciscebatur, nec omnibus suam exhibebat deitatem. Tunc, ait, manifeste veniet et non silebit. Ignis autem prævertens, regnum ejus expurgat, omnem, quæ uri potest, materiem absumens, ut neque ligna, neque fenum, neque palea, ante conspectum ejus appareat. Arguet autem Β simul et approbabit, aliis dicens, Venite, benedicti Patris mei 38; aliis vero, Discedite a me 3. Ignis in conspectu ejus exardescet. Ignem vent mittere super terram. Ignem hic vocat doctrinam Dei Verbi : quia ignis quidem pravos habitus comburit, mundos autem probat. Propterea in circuitu ejus tempestas valida. Quotquot enim volunt pie vivere in Christo, persecutionem patientur" ; sed etiam inquit, Tribulationem habebitis in mundo 42.

C

τυγχάνουσι· τοῖς δὲ τὴν χάριν ἀθετοῦσι, τὸ πῦρ ἀπει λεῖ κατὰ τὴν ἔνδοξον αὐτοῦ παρουσίαν, ἥξων ἐκ τῆς ἐπουρανίου Σιών, περὶ ἧς ὁ Παῦλος φησίν· Ἡ δὲ ἄνω Ἱερουσαλὴμ ἐλευθέρα ἐστὶν, ἥτις ἐστὶ μήτηρ ἡμῶν· καὶ, Προσεληλύθατε Σιών ὄρει καὶ πόλει Θεοῦ ζῶντος, Ἱερουσαλὴμ ἐπουρανίῳ. Εὐπρέπεια δὲ ὡραιότητος ἡ ἔνδοξος αὐτοῦ θεοφάνεια· ταύτην καὶ τὸ, Ὁ Θεὸς ἐμφανῶς ἥξει, δηλοῖ. Κατὰ μὲν οὖν τὴν πρώτην αὐτοῦ παρουσίαν ὑπὸ ἀνθρώπων κρινόμενος ἐσιώπα· οὐδὲ τοσαῦτα πάσχων ἡμύνατο, οὐδὲ πᾶσιν ἐδείκνυ τὴν ἰδίαν θεότητα· Τότε δέ, φησὶν, ἐμφανῶς ἥξει, καὶ οὐ παρασιωπήσεται. Προλαμβάνον δὲ τὸ πῦρ τὴν αὐτοῦ βασιλείαν καθαίρει, πᾶσαν ὕλην καυ στὴν ἀναλίσκον, πρὸς τὸ μὴ ξύλα, μή χόρτον, μή και λάμην πρὸ προσώπου αὐτοῦ φαίνεσθαι. Ἐλέγξει δὲ ἢ ἀποδέξεται, τοῖς μὲν λέγων· Δεῦτε, οἱ εὐλογημέ νοι τοῦ Πατρός μου, τοῖς δὲ, Πορεύεσθε ἀπ' ἐμοῦ. Πῦρ ἐναντίον αὐτοῦ καυθήσεται· πῦρ ἦλθον βα λεῖν ἐπὶ τὴν γῆν. Πῦρ δὲ ἐνταῦθα τὴν διδασκαλίαν τοῦ Θεοῦ Λόγου λέγει· ὅτι περ πῦρ καίει μὲν τὰς μου χθηρὰς ἕξεις, δοκιμάζει δὲ τοὺς καθαρούς. Διὰ γὰρ τοῦτο, κύκλῳ αὐτοῦ καταιγὶς σφόδρα· ὅσοι γὰρ θέλουσι εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῷ, διωχθήσονται· ἀλλὰ καὶ θλίψιν, φησὶν, ἕξετε ἐν τῷ κόσμῳ.

VERS. 4, 5. Advocabit cœlum desursum, et terram Προσκαλέσεται τὸν οὐρανὸν ἄνω, καὶ τὴν γῆν discernere populum suum. Congregate illi sanctos διακρῖναι τὸν λαὸν αὐτοῦ. Συναγάγετε αὐτῷ τοὺς ejus, qui ordinant testamentum ejus super sacrificia. ἁγίους αὐτοῦ, τοὺς διατιθεμένους τὴν Διαθήκην Alio modo, prioris populi proprium judicium de- αὐτοῦ ἐπὶ θυσίαις. "Αλλως, τοῦ προτέρου λαοῦ τὴν clarat, cœlum advocans et terram, quoniam cum κρίσιν ἰδιάζουσαν δείκνυσι, τὸν οὐρανὸν προσκαλού legem per Moysem tradidisset, dicebat: Testor vo- μενος καὶ τὴν γῆν· ἐπειδὴ τὸν νόμον διὰ Μωϋσέως bis hodie cœlum et terram 43. Ac rursum in magno παραδιδοὺς ἔλεγε· Μαρτύρομαι ὑμῖν σήμερον τὸν cantico : Autende, calum, et loquar ; et audiat terra τε οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν· καὶ πάλιν ἐν μεγάλη ᾠδή verba ex ore meo ". Quamobrem ait Isaias : Audi, Πρόσεχε, οὐρανέ, καὶ λαλήσω· καὶ ἀκουέτω γῆ calum, et auribus percipe,terra, Dominus locutus est : ῥήματα ἐκ στόματός μου. Διὸ καὶ Ἡσαΐας, Ακουε, Filios genui et exaltavi, ipsi autem spreverunt me*. φησίν, οὐρανέ, καὶ ἐνωτίζου, ἡ γῆ, ὁ Κύριος ἐλά Nunc quoque eosdem evocabit testes; ac quein- λησεν· Υἱοὺς ἐγέννησα καὶ ὕψωσα, αὐτοὶ δέ με admodum Servator in Evangeliis ovile suum discer- ἠθέτησαν. Καὶ νῦν τοίνυν τοὺς αὐτοὺς ἐπικαλέσεται nit, scilicet eos qui Ecclesiæ sunt, oves statuens μάρτυρας· καὶ ὥσπερ ὁ Σωτὴρ ἐν Εὐαγγελίοις τὸ a dextris, hædos autem a sinistris ; eodem modo ποίμνιον αὐτοῦ διακρίνει, δηλαδὴ τοὺς τῆς Ἐκκληipse Dominus jam discernit populum suum. He- σίας, τὰ πρόβατα μὲν ἱστῶν ἐκ δεξιῶν, τὰ δὲ ἐρίφια braicum exemplar et reliqui, congregate mihi, in- ἐξ εὐωνύμων· τὸν αὐτὸν τρόπον ὁ αὐτὸς Κύριος καὶ quiunt. Sicut enim in Evangelio dictum est : Εt νῦν διακρίνει τὸν λαὸν αὐτοῦ. Τὸ Ἑβραϊκὸν καὶ οἱ mittet angelos suos, et congregabunt omnes gentes 46; λοιποί, Συναγάγετέ μοι, φασίν· ὡς γὰρ ἐν Εὐαγγε ita et nunc iisdem præcipit. Vult autem sanctos λίοις εἴρηται· Καὶ ἀποστελεῖ τοὺς ἀγγέλους αυ prius quam impios segregari, utpote qui promissa " τοῦ, καὶ συνάξουσι πάντα τὰ ἔθνη· οὕτω καὶ νῦν consequi debeant.

VERS. 15. Nunquid manducabo carnes taurorum, aut sanguinem hircorum potabo? Esca Dei est de qua dixit: Esurivi, et dedistis mihi manducare ; sitivi, et dedistis mihi bibere 7, etc.; a quibus enutritus dicam: In quantum fecistis uni ex his minimis, mihi fecistis 8. Immolari autem potest per divinos sermones ac gratiarum actionem; cum quispiam

12.

D

τοῖς αὐτοῖς ἐπιτάττει. Πρώτους δὲ βούλεται ἀφορι σθῆναι πρὸ τῶν ἀσεβῶν τοὺς ὁσίους αὐτοῦ, τυχεῖν τῶν ἐπηγγελμένων ὀφείλοντας.

Μὴ φάγομαι κρέα ταύρων, ἢ αἷμα τράγων πιο μαι ; Τροφὴ δὲ Θεοῦ περὶ ἧς εἶπεν· Ἐπείνασα, καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν· ἐδίψησα, καὶ ἐποτίσατέ με ὑφ' ὧν τρεφόμενος λέξω· Ἐφ' ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐποιήσατε. Ἔστι δὲ θῦσαι λογικῶς καὶ διὰ θεολογίας καὶ εὐχαριστίας· καὶ ἐπεὶ δ ̓ ἄν τις τῷ Θεῷ πρέπον ὑποσχόμενος ἔργοις

36 Galat. tv, 20. 37 Hebr. x, 22. 38 Matth. xxν, 54. 39 Luc. XII, 49. 43 Deut. XXX. 19. ** Deut. XXXII, 1. 46 Isa. 1,

42 Joan. xv. 75. Matth. xxv, 35-36.

48 ibid. 40.