sericordia ejus, ut eruat a morte animas eorum, et Α ζοντας ἐπὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ, ῥύσασθαι ἐκ θανάτου alat eos in fame. Isthæc supradictorum sententiæ τὰς ψυχὰς αὐτῶν, καὶ διαθρέψαι αὐτοὺς ἐν λιμῷ. cohærent. Sermo namque postquam omnes qui in Ἔχεται τῆς τῶν προλελεγμένων διανοίας τὰ προκεί terra sunt homines ad Dei timorem superius evo- μενα. Συγκαλέσας γὰρ ὁ λόγος πάντας τοὺς ἐπὶ γῆς cavit his verbis, Timeat Dominum omnis terra; de- ἀνθρώπους ἐπὶ τὸν φόβον τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ προει inde ut animos adderet, ne animo deficerent ac πεῖν· Φοβηθήτω τὸν Κύριον πᾶσα ἡ γῆ· εἶτα παreformidarent persecutiones obventuras, ante adje- ραθαρρύνας μὴ ἀγωνίαν μηδὲ φοβεῖσθαι τοὺς μέλ cerat, Dominus dissipat consilia gentium, et cætera. λοντας ἐπανίστασθαι αὐτοῖς διωγμούς, συνήψε διά Eidem igitur sententiæ insistens in superius allatis τῶν ἔμπροσθεν τό Κύριος διασκεδάζει βουλὰς ait. Confidite, vos omnes ad quos sermo vertitur. ἐθνῶν, καὶ τὰ ἑξῆς. Τῆς οὖν αὐτῆς διανοίας ἐχόμε Si itaque ad hunc timorem accesseritis, oculos νος καὶ διὰ τῶν προκειμένων φησι· Θαρσείτε, πάντ ejus vimque illius perspicacem vobis providentem τες ὑμεῖς πρὸς οὓς ὁ λόγος. Εἰ γοῦν προσέλθοιτε τῷ obtinebitis, quæ vos ab omnibus inimicis ac insi- αὐτοῦ φόβῳ, ἕξετε τοὺς αὐτοῦ ὀφθαλμοὺς καὶ τὴν διαdiatoribus liberabit. Ecce namque oculi Domini su- ρατικὴν αὐτοῦ δύναμιν ἐπισκοποῦσαν ὑμᾶς, καὶ πάν per metuentes eum, qui sperant super misericordia των ἐχθρῶν καὶ ἐπιβούλων ῥυομένην. Ἰδοὺ γὰρ οἱ ejus, ut erual a morte animas eorum. Nam sine ὀφθαλμοὶ Κυρίου ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὐτὸν, oculis Dei nulla salutis spes est, ne quidem regi τοὺς ἐλπίζοντας ἐπὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ, ῥύσασθαι in militari potestate fidenti; non giganti in mul- ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς αὐτῶν. Δίχα γὰρ αὐτῶν titudine virtutis et fortitudinis superbienti; non τῶν τοῦ Θεοῦ ὀφθαλμῶν οὐκ ἔστιν ἄλλη σωτηρίας equo velocitati pedum confidenti. Hæc quippe ἐλπὶς, οὔτε βασιλεῖ στρατιωτικῇ δυνάμει θαῤῥοῦντι, omnia decipere solent, fallere item et in errorem οὔτε γίγαντι ἐπὶ πλήθει δυνάμεως καὶ ἰσχύος γαυinducere eos qui in iisdem spem habent. Sed vos ρουμένῳ, οὔτε ἵππῳ ποδῶν ὠκύτητι θαῤῥοῦντι. Πάνconfidite qui Dominum invocatis, ejusque timorem τα γὰρ ταῦτα διαψεύδεται, σφάλλει καὶ πλανᾷ τοὺς assumpsistis. Consilia gentium ne reformidetis quæ ἐπ' αὐτοῖς ἡλπικότας. Αλλ' ὑμεῖς θαρσείτε, οἱ τὸν Dominus dissipat, nec cogitationes populorum Κύριον ἐπικαλοῦντες, καὶ τὸν αὐτοῦ φόβον ἀνειληφό quæ a Deo irritæ efficiuntur, nec consilia prin- τες. Καὶ μήτε βουλὰς ἐθνῶν φοβεῖσθε, ἃς ὁ Κύριος cipum quæ ipse subvertit, imo neque regem διασκεδάννυσι, μήτε λογισμούς λαῶν, οὓς ὁ Κύριος manui militari innixum, neque gigantem fortitu- ἀθετεῖ, μήτε βουλὰς ἀρχόντων, ἃς αὐτὸς ἀνατρέπει. dine ac viribus corporeis tumentem. Et cum ingens ̓Αλλὰ μηδὲ βασιλέα πλήθει στρατιωτικῆς δυνάμεως præsidium, videlicet providentia ipsius oculos ob- πεποιθότα καταπλήττεσθε, μηδὲ γίγαντα ἰσχύϊ καὶ tineatis, in ipso solo et in misericordia ejus spern C άλκῇ σώματος τυφούμενον. Ἔχοντες δὲ μέγα φυreponite vestram, ut eruat a morte animas eorum. λακτήριον τοὺς τῆς προνοίας αὐτοῦ ὀφθαλμοὺς, ἐπ' Mors autem animæ fuerit Dei abnegatio, defectio αὐτὸν ἐλπίζετε μόνον καὶ ἐπὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ, εἰς τὸ plena, et peccata ad mortem ita ut si quando ac- ῥύσασθαι ἐκ θανάτου τὰς ψυχὰς αὐτῶν. Θάνατος cidat, ut sperantium in Deum corpora communi δ' ἂν εἴη ψυχῆς ἡ ἄρνησις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ παντελής morti, ob ejus testimonium tradantur, at oculi ἀποστασία, καὶ αἱ πρὸς θάνατον ἁμαρτίαι· ὥστε, κἂν Dei animas eorum curantes a morte ipsos eripue- συμβῇ ποτε τῶν ἐλπιζόντων ἐπὶ τὸν Κύριον τὰ σώrunt. Neque id solummodo præstant; sed ut alant ματα θανάτῳ παραδίδοσθαι τῷ κοινῷ διὰ τὴν εἰς αὐ eus in fame, providentiam habent. Siquidem per- τὸν μαρτυρίαν, ἀλλ' οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ τοῦ κρείττονος secutionum tempore, quo plerumque doctrina et ἐπιμεληθέντες τὰς ψυχὰς αὐτῶν ἐῤῥύσαντο ἐκ θανά divinarum Scripturarum lectiones præpediuntur, του. Οὐ μόνον δὲ τοῦτο ποιοῦσιν, ἀλλὰ καὶ τοῦ δια rarique occurrunt qui spirituales cibos animabus θρέψαι αὐτοὺς ἐν λιμῷ πρόνοιαν ποιοῦνται. Ἐν γὰρ hominum impertiant; attamen oculi Domini, di- τοῖς καιροῖς τῶν διωγμῶν, καθ' οὓς πολλάκις κεκώvini Spiritus influxu, ipsorum animas alunt et ab λυνται μὲν αἱ διδασκαλίαι καὶ τὰ τῶν θεοπνεύστων ipso Deo institutas efficiunt, ita ut citra humanam Γραφῶν ἀναγνώσματα, σπανίζει δὲ ὁ τὰς πνευματι ullam disciplinam, arcana quadam virtute nutri- D κὰς τροφὰς ταῖς τῶν ἀνθρώπων διαδιδοὺς ψυχαῖς, ὅμως οἱ ὀφθαλμοὶ τοῦ Κυρίου τῇ τοῦ θείου Πνεύματος ἐπιῤῥοῇ, καὶ τούτων τὰς ψυχὰς διατρέφουσι θεοδιδάκτους αὐτοὺς ἀπεργαζόμενοι, ὡς καὶ ἄνευ τῆς ἀνα θρώπων διδασκαλίας ἀποῤῥήτῳ δυνάμει τρέφεσθαι. antur. IN PSALMUM DAVID XXXIII. 1. Quando immutavit vultum suum coram Abimelech, et dimisit eum et abiit. Quidam suspicati sunt illam præsentis psalmi inscriptionem, historiam respicere, qua fertur Davidem a facie Saulis fugientem, ad Anchum regem Geth accessisse, quando insaniam simulans quasi tympano pulsabat ad portas urbis, et deferebatur, ΕΙΣ ΤΟΝ ΨΑΛΜΟΝ ΤΩ ΔΑΥΙΔ ΑΓ'. Οπότε ἠλλοίωσε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐνώπιον Ὑπέλαβόν τινες τὴν τοῦ προκειμένου ψαλμοῦ προγραφὴν ἐκείνην σημαίνειν τὴν ἱστορίαν, δι' ἧς, φεύγων Δαυΐδ ἀπὸ προσώπου Σαούλ, ἐληλυθέναι πρὸς Αγχούς βασιλέα Γὲθ ἀναγέγραπται· ὅτε μανίαν προςποιηθεὶς ἐτυμπάνιζεν ἐπὶ ταῖς θύραις τῆς πόλεως, ipsius ; ita ut diceret Anchus pueris suis : Quare καὶ παρεφέρετο, καὶ ἔπιπτε, καὶ κατέῤῥει τὰ σίελα A et decidebat, et defluebant saliva ejus in barbam αὐτοῦ ἐπὶ τὸν πώγωνα αὐτοῦ· ὥστ ̓ εἰπεῖν τὸν ̓Αγχους πρὸς τοὺς παῖδας αὐτοῦ· "Ανδρα ἐπίληπτον ἵνα τί εἰσηγάγετε πρὸς μέ; Ἀλλ' ὅτι μὲν ἠλλοίωσε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ἤκουσαν οἱ τοιοῦτοι· ὅτι δ' ἑξῆς συνήπται, ἐναντίον 'Αβιμέλεχ, δοκοῦσί μοι παρει ρακέναι. Ὁ μὲν οὖν ἀγχοῦς τῶν ἀλλοφύλων ἦν βασιλεὺς τῶν κατοικούντων τὴν Γέθ· ὁ δὲ ̓Αβιμέλεχ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ μνημονεύεται· πρὸς ὅν καὶ αὐτὸν ἐληλυθὼς ὁ Δαυΐδ πρὸ τῆς παρουσίας τῆς πρὸς τὸν Ἀγχοὺς ἱστορεῖται· λέγει γὰρ ἡ Γραφή· Καὶ ἔρχε ται ὁ Δαυΐδ εἰς Νοτὰ πρὸς ̓Αχιμέλεχ τὸν ἱερέα, καὶ ἐξέστη ̓Αχιμέλεχ τῇ ἀπαντήσει αὐτοῦ· καὶ εἶπεν αὐτῷ· Τί ὅτι σὺ μόνος καὶ οὐδεὶς μετὰ σοῦ; Καὶ εἶπε Δαυΐδ τῷ ἱερεῖ· ̔Ο βασιλεὺς ἐντέταλ ταί μοι ῥῆμα σήμερον καὶ εἶπέ μοι· Μηδεὶς γνώτω Β τὸ ῥῆμα περὶ οὗ ἐγὼ ἀποστέλλω σε, καὶ ὑπὲρ οὗ ἐντέταλμαί σοι, καὶ τοῖς παιδαρίοις διαμε μαρτύρημαι ἐν τῷ τόπῳ τῷ λεγομένῳ Θεοῦ πίστις. Καὶ νῦν εἴ εἰσιν ὑπὸ τὴν χεῖρά σου ἄρτοι, δὸς εἰς χεῖράς μου τὸ εὑρεθέν. Καὶ ἀπεκρίθη ο ἱερεὺς τῷ Δαυΐδ, καὶ εἶπεν· Οὐκ εἰσὶν ἄρτοι βέβηλοι ὑπὸ τὴν χεῖρά μου, ὅτι ἀλλ' ἢ ἄρτοι ἅγιοι εἰσιν· εἰ πεφυλαγμένα τὰ παιδάριά ἐστιν ἀπὸ γυναικὸς, καὶ φάγετε. Καὶ ἀπεκρίθη Δαυΐδ τῷ ἱερεῖ, καὶ εἶπεν αὐτῷ· Ἀλλ ̓ ἀπὸ γυναικὸς ἀπεσχήμεθα ἐχθὲς καὶ τρίτην ἡμέραν· ἐν τῷ ἐξελθεῖν με εἰς ὁδὸν γέγονε τὰ παιδάρια ἡγνισμένα· καὶ αὕτη ἡ ὁδὸς βέβηλος· διότι σήμερον ἁγιασθήσεται διὰ τὰ σκεύη μου. Καὶ ἔδωκεν αὐτῷ ̓Αχιμέλεχ ὁ ἱερεὺς τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως· ὅτι οὐκ ἦν ἄρτος, ἀλλ' ἢ ἄρτοι τοῦ προσώπου οἱ ἀφηρημένοι ἐκ προσώπου Κυρίου τοῦ παρατεθῆναι ἄρτον θερμόν, ᾗ ἡμέρᾳ ἔλαβεν αὐτούς. Ταῦτα μὲν οὖν ἡ περὶ τοῦ Ἀχμέλεχ διήγησις περιέχει· ἑξῆς δὲ συνῆπται ὡς ἀνέστη Δαυΐδ καὶ ἔφυγεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ· τοῦ τε Αχιμέλεχ ἀναχωρήσας, ἦλθε πρὸς Ἀγχους βασιλέα Γέθ. Ὁ μὲν οὖν τις ἐρεῖ, ἐπεὶ μὴ ἐμφέρεται ἐν τῇ ἱστορίᾳ τῇ κατὰ τὸν ̓Αχιμέλεχ · ἀλλοιώσας τὸ πρόσωπον αὐτ τοῦ ὁ Δαυΐδ, ο κατὰ σφάλμα κεῖσθαι τὸ ὄνομα τοῦ ̓Αβιμέλεχ ἀντὶ τοῦ ὀνόματος Αγχούς· σαφῶς γὰρ ἐπὶ τοῦ ἀγχοῦς εἴρηται· ἀλλοιώσας τὸ πρόσωπον αὐτ τοῦ, ν ὅτε καὶ τὰ σίελα αὐτοῦ κατέῤῥει καὶ ἑτυμπάνι ζεν. Ἔργον δὲ θρασὺν, καὶ προπετὲς εἶναι ἡγοῦμαι τὸ ἀποφήνασθαι τολμᾷν τὴν θείαν Γραφὴν ἡμαρτη σθαι, καὶ τοσοῦτον περιέχειν σφάλμα, ὡς ἀντὶ ἀλλο φύλου ἀνδρὸς ἱερέα Θεοῦ παρενθεῖναι· μάλιστα ὅτε καὶ ἡ Ἑβραϊκὴ ἀνάγνωσις καὶ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταί πάντες τὸν ̓Αχιμέλεχ περιέχουσιν. Οὐκοῦν ἀκόλουθον D ἂν εἴη, ἀληθευούσης τῆς προγραφῆς, ἐπιζητεῖν πῶς καὶ πότε ἠλλοίωσε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ Δαυΐδ ἐναντίον Αβιμέλεχ, καὶ ἀπέλυσεν αὐτὸν, καὶ ἀπῆλθε. Δοκεῖ δή μοι ἐκ τῆς παραθέσεως τῶν λοιπῶν ἑρμηνευτῶν λύσεις εὑρίσκεσθαι τοῦ ζητουμένου. Ο μὲν γὰρ Ἀκύλας καὶ ἡ πέμπτη ἔκδοσις τοῦτον ἡρω μήνευσαν τὸν τρόπον· Τοῦ Δαυΐδ ὅτε ἠλλοίωσε τὸ γεῦμα αὐτοῦ εἰς πρόσωπον ̓Αβιμέλεχ, καὶ ἐξέ βαλεν αὐτὸν, καὶ ἀπῆλθε. Μήποτε γὰρ διὰ τοὺς • 1 Reg. xx,1-6. Hæc habet narratio illa de Achimelech. Deinde adjicitur quo pacto David surrexerit et effugerit illa die, cumque ab Achimelech discessisset, ad Anchus regem Geth accesserit. Dicet forte quispiam : Cum in bistoria de Achimelech non feratur Davidem immutasse vultum suum, lapsu graphico nomen Achimelech pro nomine Anchus positum est: clare enim in historia Anchus dicitur immutasse vultum suum, quando salivæ ejus diffluebant, et quasi tympano pulsabat. Αt ego audax temerariums At que facinus arbitror esse, pronuntiare confidenter divinam Scripturam lapsam esse, et tale vitium præferre, ut pro viro alienigena sacerdos Domini ponatur; cum maxime Hebraica lectio. et reliqui interpretes omnes Achimelech circumferant. Restat igitur, quando inscriptio vera profert, ut exquiramus quomodo et quando David vultum suum immutavit coram Abimelech, et dimisit eum, et abiit. Videtur sane mihi ex cæterorum interpretum comparatione quæsiti solutiones suppeditari. Nam Aquila et quinta editio hoc pacto interpretati sunt : Davidis quando immutavit gustum suum ad faciem Abimelech, et ejecit eum, et abiit. Forte proper panes propositionis, quos cum accepisset ab Abimelech, comedit ipse et pueri qui cum eo erant, immutasse dicitur gustum suum ad faciem Abime- A ἄρτους τῆς προθέσεως, οὓς λαβὼν παρὰ τοῦ ̓Αβιμέ lech. Cum enim sanctificatum cibum comederit, ac sacerdotales panes, quibus nonnisi solis sacerdotibus uti licebat, immutavit gustum suum. Symmachus vero cum dicit, Davidis quando transformavit morem suum coram Abimelech, alium sensum subjicit, dum ait morem Davidis immutatum in conspectu Abimelech: quia scilicet interrogatus quæ causa susceptae vie sibi esset, mentitus est, ac sacerdotem fefellit: alienum quippe Davidis moribus erat fallacia uti, qua tamen usus eo tempore immutavit morem suum, secundum Symmachum. Ex dictis porro ipsam quoque Septuaginta Virorum interpretationem historiæ Abimelechi adaptare licebit, quæ narrat Davidem immutasse vultum suum coram Abimelech, quia non ipsi veram fugae suæ Β causam declaraverat, sed fefellerat eum alia pro aliis locutus; ita ut etiam Goliathi frameam ab eo acceperit, ipsique perniciei causa fuerit. Sub hæc enim Saul cum rem gestam didicisset, misit qui occiderent Abimelech et omnes sacerdotes Domini, et Nobam civitatem sacerdotum percussit. Gestaque hæc omnia sunt, quia David immutavit modum suum, aut vultum suum in conspectu Abimelech. Regnorum Scriptura Achimelech habet; ne ex litteræ commutatione quispiam moveatur: nam ex ea quæ intercedit inter litteras Beth et Caph, ut Hebræi vocant, similitudine, diverse nomen editum fuit siquidem una eademque fere duorum elementorum figura, brevissimo apice solum distinguente. In Evangeliis porro hujusce historia Davidem spectantis Salvator meminit his verbis: Non legistis quid fecerit David, quando esuriit, et qui cum eo erant : quomodo intravit in domum Dei, et panes propositionis comedit, quos non licebat ei edere, neque iis qui cum eo erant, nisi solis sacerdotibus 10 ? Hoc in Evangelio secundum Matthæum dictum est. Cum autem in Evangelio secundum Marcum ita locutum Salvatorem esse scribatur: Nunquam legistis quid fecerit David, quando necessitatem habuit, et esuriit ipse et qui cum eo erant? quomodo introivit in domum Dei sub Abiathar principe sacerdotum, et panes propositionis manducavit 11? quis non animi pendeat quæralve, qua ratione hic Servator non Abimelechi, sed Abiatharis mentionem p fecerit? Ad quam rem forte quis respondeat binominem Abimelechum fuisse, ita ut is ipse fuerit qui Abiathar. Et sane mox ejus filius, Abiathar dictus in libro Regnorum fertur: qui solus a sacerdotum cæde elapsus, cum Davide erat. Alius fortasse dixerit, in historia Abimelechum ut sacerdotem memorari; at hoc loco Salvatorem dixisse, Abiatharum eo tempore fuisse principem sacerdotum : Introivit, ait, David in domum Dei sub Abiathar principe sacerdotum. Sane vero historia cæsos Achimelech et sacerdotes a Saule memorans, nihil : so Matth. xi, 5,4. 11 Marc. 11, 25, 26. C λεχ, ἔφαγεν αὐτὸς καὶ τὰ παιδάρια τὰ μετ' αὐτοῦ, Αλλοιωκέναι λέγεται τὸ γεῦμα αὐτοῦ εἰς πρόσωπον Αβιμέλεχ. Ηγιασμένης γὰρ τροφῆς γευσάμενος, καὶ τῶν ἄρτων τῶν ἱερατικῶν, οἷς οὐκ ἐξῆν χρήσασθαι εἰ μὴ μόνοις τοῖς ἱερεῦσιν, ἀλλοίωσε τὸ γεῦμα αὐτοῦ. Ὁ δὲ Σύμμαχος εἰπών· Τοῦ Δαυΐδ ὁπότε μετεμόρφωσε τὸν τρόπον τὸν ἑαυτοῦ ἔμπροσθεν Αβιμέ λεχ, ἑτέραν διάνοιαν ὑποβέβληκε, τὸν τρόπον τοῦ Δαυΐδ ἀλλοιῶσθαι φήσας ἔμπροσθεν Αβιμέλεχ, διὰ τὸ, ἐρωτηθέντα τίς εἴη αὐτῷ ἡ αἰτία τῆς ὁδοῦ, ψεύ σασθαι καὶ παραλογίσασθαι τὸν ἱερέα· ἀλλότριον γὰρ ἦν τοῦ τρόπου τοῦ Δαυΐδ τὸ ἀπάτῃ κεχρῆσθαι, ᾗ κατ' ἐκεῖνον τὸν καιρὸν χρησάμενος, ἠλλοίωσε τὸν τρόπον αὐτοῦ, κατὰ τὸν Σύμμαχον. Ἐκ δὲ τῶν εἰρημένων καὶ τὴν τῶν Ἑβδομήκοντα ἑρμηνείαν ἐφαρμό σεις τῇ κατὰ τὸν ̓Αβιμέλεχ ἱστορία, φησάσῃ κλ λοιωκέναι τὸν Δαυΐδ τὸ πρόσωπον ἑαυτοῦ ἐνώπιον ̓Αβιμέλεχ, διὰ τὸ μὴ ἀπαγγεῖλαι αὐτῷ τὸν ἀληθῆ λόγον τῆς ἑαυτοῦ φυγῆς, παραλογίσασθαι δὲ καὶ ἕτερα ἀνθ' ἑτέρων εἰπεῖν· ὡς καὶ τὴν ῥομφαίαν τοῦ Γολιάθ παρ' αὐτοῦ δέξασθαι, γενέσθαι τε αὐτῷ απ τιον ἀπωλείας. Μαθὼν γὰρ μετὰ ταῦτα Σαούλ τὰ πε πραγμένα, πέμψας ἀνεῖλεν αὐτόν τε τὸν ̓Αβιμέλεχ καὶ πάντας τοὺς ἱερεῖς τοῦ Κυρίου καὶ τὴν Νοβαν τὴν πόλιν τῶν ἱερέων ἐπάταξε. Καὶ ταῦτα πάντα πέπρακται, διότι ἠλλοίωσε Δαυΐδ τὸν τρόπον αὐτοῦ ἢ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ἐνώπιον Αβιμέλεχ. Ἡ τῶν Βασιλειῶν Γραφὴ Ἀχιμέλεχ περιέχει· ἐναλλαγῆς στοι χείου γενομένης, οὐδὲν δεῖ κινεῖσθαι· παρὰ γὰρ τὴν ὁμοιότητα τοῦ στοιχείου τοῦ βὴθ παρ' Ἑβραίοις και λουμένου καὶ τοῦ χὰρ διαφόρως ἐξεδόθη τοὔνομα· σχεδὸν γὰρ ἂν καὶ ταυτόν ἐστι τὰ δύο στοιχεῖα, βρα χυτάτης κεραίας μόνης ἐναλλαττούσης. Μέμνηται δὲ καὶ ὁ Σωτὴρ ἐν τοῖς Εὐαγγελίοις τῆς προκειμένης κατὰ τοῦ Δαυΐδ ἱστορίας λέγων· Οὐκ ἀνέγνωτε τί ἐποίησε Δαυΐδ, ὅτε ἐπείνασε καὶ οἱ μετ' αὐτοῦ· ὡς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ, καὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως ἔφαγεν, οὓς οὐκ ἐξὸν ἦν φαγεῖν οὐδὲ τοῖς μετ' αὐτοῦ, εἰ μὴ μόνοις τοῖς ἱερεῦσι; Τοῦτο μὲν οὖν ἐν τῷ κατὰ Ματθαῖον Εὐαγ γελίῳ εἴρηται. Ἐπεὶ δὲ ἐν τῷ κατὰ Μάρκον Εὐαγ γελίῳ ἀναγέγραπται ὁ Σωτὴρ εἰρηκώς· Οὐδέποτε ἀνέγνωτε τί ἐποίησε Δαυίδ, ὅτε χρείαν ἔσχε, καὶ ἐπείνασεν αὐτὸς καὶ οἱ μετ' αὐτοῦ; πῶς εἰσῆλθεν εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ἐπὶ ̓Αβιάθαρ τοῦ ἀρχιε ρέως, καὶ τοὺς ἄρτους τῆς προθέσεως ἔφαγε; τίς οὐκ ἂν ἀπορήσειε, πῶς ὁ Σωτὴρ ἐνταῦθα οὐ τοῦ ̓Αβιμέλεχ, ἀλλὰ τοῦ ̓Αβιάθαρ μέμνηται; Πρὸς ὅ εἴποι τις ἂν διώνυμον γεγενῆσθαι τὸν ̓Αβιμέλεχ, ὥστ ̓ εἶναι τὸν αὐτὸν τῷ ̓Αβιάθαρ. Αὐτίκα γοῦν καὶ υἱὸς αὐτῷ Αβιάθαρ κεκλημένος ἐμφέρεται τῇ Γραφῇ τῶν Βα σιλειῶν· ὅς, διαφυγὼν ἀπὸ τῶν ἀναιρεθέντων ἱερέων μόνος, τῷ Δαυΐδ συνήν. "Αλλος δ ̓ ἂν εἴποι τοῦ μὲν ̓Αβιμέλεχ τὴν ἱστορίαν ὡς ἱερέως μνημονεύειν· ένα ταῦθα δὲ τὸν Σωτῆρα τὸν ̓Αβιάθαρ ἀρχιερέα τυγχά 294 νειν κατ' ἐκεῖνο καιροῦ φῆσαι. Εἰσῆλθε γὰρ, φησίν, A de principis sacerdotum nece narravit. Et hæc quiΔαυΐδ εἰς τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ ἐπὶ ̓Αβιάθαρ τοῦ dem nobis de psalmi titulo dicta sint. τὸν ̓Αχιμέλεχ καὶ τοὺς ἱερεῖς τοῦ Θεοῦ ἀνῃρῆσθαι φήἱστορήσασα. Ταῦτα μὲν οὖν ἡμῖν εἰς τὴν τοῦ ψαλμοῦ παντὶ καιρῷ, διὰ ἀρχιερέως. Καὶ φαίνεται ἡ τῶν ἱστοριῶν γραφή, Ἐπειδὴ γὰρ φεύγοντί μοι οὐδεὶς βοηθὸς πάρεστιν, Β Μεγαλύνατε τὸν Κύριον σὺν ἐμοὶ, καὶ ὑψώσω- D μεν τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτό. Οἱ γὰρ δι' ἔργων καὶ βίου τοῦ κατ' ἀρετὴν τὴν ἐν ἑαυτοῖς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ κοσμοῦντες, αὐτὸν δοξάζουσι καὶ ὑψοῦσιν. Ἐξεζήτησα τὸν Κύριον καὶ ἐπήκουσέ μου. Ἐπεὶ τῷ, ἐξεζήτησα, τὸ, ἐπήκουσέ μου, ἀνταπεδόθη. VERS. 2. Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo. Gratias agit David quod sacerdotali cibo dignatus sit : Nec solum in præsenti, ait, sed per totum vitæ curriculum gratias confitendi ac benedicendi finem non faciam : neque os meum laude ejus vacuum unquam erit. Nam institutus ita fui, ut sacrificiorum et holocaustorum vice, labiis ipsi hostiam offeram. Quandoquidem fugienti mihi nullus opitulator adest, nullum effugium, securitas nulla; solumque Dominum animæ meæ præsidium paravi, atque ipsi soli, non recte factis meis, confidit anima mea; jure sane in Domino laudabitur anima mea: audiant mansueti et latentur. Meque in exemplum sibi proponentes mansueti omnes, humiles ac modesti viri, ob pietatem erga Deum suam, confidant et gaudio cumulentur, paria mecum exspectantes, ipsumque Dominum sibi in spem proponentes. Quoniam vero postquam gladium alienigena Goliath ab Abimelecho acceperat, discessit: neque in hoc,inquit, gloriaber, sed in Domino, cujus beneficio hunc gladium nactus sum; ita ut vel ipse sacerdos sic eum compellaret: Ecce gladius Golieth Philisthæi, quem percussisti in valle Ela, involutus veste. Si hunc vis tollere, tolle tibi, quia nullus alius hic est prater ipsum 12. His itaque auditis, David ait: In Domino laudabitur anima mea. Magnam certe Davidi gloriam parabat ille gladius; quippe qui puerulus cum esset, bellicorumque armorum imperitus, fide in Deum munitus Goliath devicit : ita ut ea de causa donarii loco solus ille gladius in sacro repositus esset quod ipsum sacerdos bis verbis indicavit, et nullus alius est. Neque enim in tabernaculo Dei licebat arma bellica deponere. Hic autem solus in memoriam reportatæ a Davide de alienigena victoriæ repositus erat, quasi in gratiarum actionem Deo qui victoriam ipsi dederat. VERS. 3. Magnificate Dominum mecum, et exaltemus nomen ejus in idipsum. Nam qui operibus ac vita cum virtute acta imaginem Dei in se positam exornant, ii sane ipsum gloria afficiunt et exaltant. Exquisivi Dominum et exaudivit me. Siquidem huic voci, exquisivi, illa vicissim additur, exaudivit me. VERS. 6-8. Iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit eum, et de omnibus tribulationibus ejus salvavit eum. Hic rursum, uti superius, exemplum disciplinæ sese aliis perhibet. Cum se namque pauperem ob animæ suæ humilitatem ac modestiam declarat, de seipso quasi de alio hanc doctrinam Β tradit : Iste pauper clamavit, et Dominus exaudivit Α τοῦ διδάσκει λέγων· Οὗτος ὁ πτωχὸς ἐκέκραξε καὶ eum. At ne, inquit, arbitremini, me quidem qui ὁ Κύριος εἰσήκουσεν αὐτοῦ. Ἀλλὰ μὴ ἐμέ, φησί, pro rege ac universi populi principe habeor, sed μόνον τετυχηκέναι νομίζετε, τὸν νομιζόμενον μὲν εἶναι animo ob Dei metum pauper sum, solum talia βασιλέα καὶ ἄρχοντα τοῦ παντὸς ἔθνους, τῇ δὲ ψυχῇ consecutum ; enimvero probe compertum est, ipsum πτωχεύοντα διὰ τὸν τοῦ Θεοῦ φόβον· ἀκριβως δὲ γι νώσκεται, ὅτι ὁ αὐτὸς Κύριος καὶ παρὼν τῶν ὁμοίως Dominum qui præsens omnibus est, similes mei ἐμοὶ πτωχῶν, λέγω δὲ τῶν φοβουμένων αὐτὸν, εἰσαpauperes, videlicet timentes Deum, exauditurum. κούσεται. Γεύσασθε καὶ ἴδετε ὅτι χρηστὸς ὁ Κύ Gustale et videte quoniam suavis est Dominus: beatus vir qui sperat in eo. Quisquis ob perfectam ριος μακάριος ἀνὴρ ὃς ἐλπίζει ἐπ' αὐτόν· Ὁ διὰ τὸ τελείως καὶ ἀνελλιπῶς ἐλπίζειν ἐπὶ Θεὸν ἀνὴρ ὑπάρ et indeficientem in Deum spem vir exsistit, beatus est. Neque abs re Aquila interpretationi præsens χων μακάριός ἐστιν. Οὐκ ἀπεικότως ἄν τις εφαρμό σειεν τῇ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν ἑρμηνεία την προκειμένην dictum quis aptaverit. In titulo quippe secundum Aquilam dictum est: Davidis, quando immutavit λέξιν· ἐπείπερ ἐν τῇ προγραφῇ κατὰ τὸν ̓Ακύλαν ελέ gustum suum ante faciem Abimelech. Quia igitur γετο· Τοῦ Δαυΐδ, ὅτε ἠλλοίωσε τὸ γεῦμα αὐτοῦ εἰς ipse, cum panes propositionis comedisset, immu- πρόσωπον ̓Αβιμέλεχ. Ἐπεὶ τοίνυν αὐτὸς, τῶν ἄρ tavit gustum suum, ac ex gustu deinde divinam των τῆς προθέσεως μεταλαβὼν, ἡλλοίωσε τὸ γεῦμα sibi virtutem collatam fuisse sensit; idcirco, se- αὐτοῦ, εἶτ ̓ ἀπὸ τῆς γεύσεως ᾔσθετο δυνάμεως θείας cundum illud, Absque dolo accepi, sine invidia com- χορηγηθείσης αὐτῷ· τούτου χάριν κατὰ τό· Αδόλως munico 's, ad consimilem gustum percipiendum ἔλαβον, ἀφθόνως μεταδίδομαι, παρακαλεῖ καὶ ἑτέ alios festinare cohortatur, atque precari ut pane ρους σπεύδειν ἐπὶ τὴν ὁμοίαν αὐτῷ γεῦσιν, εὔξασθαί vitæ alantur: cujus symbolum ac imago erant τε τραφῆναι τῷ ἄρτῳ τῆς ζωῆς· οὗ σύμβολον καὶ εἰ panes illi propositionis per Moysis legem statuti. κὼν ἐτύγχανον οἱ διὰ Μωϋσέως νενομοθετημένοι ἄρτος Quare David cum intelligeret cujus imago esset τῆς προθέσεως. Διόπερ ὁ Δαυΐδ, νοήσας τίνος ἦν εἰ panis ille propositionis, non ad corporeum panem κὼν ὁ τῆς προθέσεως ἄρτος, οὐκ ἐπὶ τὸν σωματικὸν ut accedamus; sed ad panem qui corporeo sub- σπεύδειν προτρέπει, ἀλλ' ἐπὶ τὸν δι' αὐτοῦ νοούμενον. indicatur, nos provocat. Nos igitur qui in terris Ἡμεῖς μὲν οὖν οἱ ἐπὶ γῆς ἐκ τοῦ οὐρανοῦ καταβεβηversamur, panis et Verbi qui de cœlo descendit, κότος τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ Λόγου κενώσαντος ἑαυτὸν ac semetipsum exinanivit et depressit, participes και σμικρύναντος μεταλαμβάνομεν· οἱ δὲ ἐν τῇ βασιellicimur. Qui vero sunt in regno colorum, pleno λείᾳ τῶν οὐρανῶν πλήρους αὐτοῦ καὶ τελείου μετα illo ac perfecto utuntur, ejus divinitate enutriti, et λαμβάνουσι, τρεφόμενοι αὐτοῦ τῇ θεότητι, καὶ τῶν sapientiæ contemplationibus fruentes. Hæc etiam τῆς σοφίας θεωρημάτων ἀπολαύοντες, ὧν καὶ ἡμᾶς nos aliquando obtinendi spem habere convenit, καιρῷ ποτε μετασχεῖν ἐλπίζειν προσήκει, διὸ λέλεκται· quamobrem dictum est : Beatus vir qui sperat Μακάριος ἀνὴρ ὃς ἐλπίζει ἐπ' αὐτόν. 14 VERS. 9. Timete Dominum, omnes sancti ejus, quoniam non est inopia timentibus eum. Hæc omnia David ad aliorum utilitatem sententiarum more profert, quorum prior ipse potitus erat, quando exquisivit Dominum, ac propitium nactus est. Præcipit itaque sanctis Dei, ut timorem ejus præ oculis habeant: ab illo quippe timore sancti efficiuntur; ideo alio in psalmo dictum, Timor Domini castus “, videlicet, castos efficiens. Quapropter divina lex ait: Sancti eritis, quoniam ego Dominus Deus vester sanctus sum 15. Atque signum illud evidens fuerit timoris Domini, si quis a sordibus et pravis operibus purus et vacuus fuerit, seseque sanctum corpore ac spiritu servaverit. Timentibus porro Deum, qui per ejus metum sancti efficiuntur, nihil unquam deerit, utpote qui divitias magnas ac thesaurum optimum in ipso timore Domini repererint. DAVIDIS XXXIV. VERS. 1-3. Judica, Domine, nocentes me, expugna impugnantes me. Apprehende arma et scutum : et exsurge in adjutorium mihi. Effunde frameam et conclude adversus eos qui persequuntur me. Quoniam c C Φοβήθητε τὸν Κύριον, πάντες οἱ ἅγιοι αὐτοῦ, ὅτι οὐκ ἔστιν ὑστέρημα τοῖς φοβουμένοις αὐτόν. Πάντα ταῦτα γνωμικῶς ὁ Δαυΐδ εἰς τὴν ἑτέρων ὠφέ λείαν προφέρεται, αὐτὸς πρότερον ἀπολαύσας αὐτῶν, ὅτε, ἐκζητήσας τὸν Κύριον, ἐπηκόου αὐτοῦ τετύχη κε. Παρακελεύεται τοίνυν τὸν φόβον τοῦ Κυρίου προ ὀφθαλμῶν τίθεσθαι τοὺς ἁγίους αὐτοῦ· ὑπὸ γὰρ αὐτοῦ τοῦ φόβου ἅγιοι ἀνατελοῦνται· διὸ λέλεκται ἐν ἑτέρῳ ψαλμῷ· Ο φόβος Κυρίου ἁγνὸς, ἀντὶ τοῦ, ἀγνοποιός. Διὸ καὶ ὁ θεῖος νόμος φησίν· "Αγιοι ἔσεσθε, ὅτι ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς ὑμῶν ἅγιος. Καὶ σημεῖον τοῦ φο βεῖσθαι τὸν Κύριον τοῦτ ̓ ἂν γένοιτο, τὸ καθαρεύειν μὲν πάσης ῥυπαρίας καὶ αἰσχρᾶς πράξεως, φυλάττειν δὲ αὐτοὺς ἁγίους καὶ σώματι καὶ πνεύματι. Τοῖς δὲ τὸν Κύριον φοβουμένοις, καὶ διὰ τὸν αὐτοῦ φόβον ἡγιασμένοις, οὐδὲν ἂν δεήσῃ ὡς ἂν μέγαν πλοῦτον καὶ θησαυρὸν ἀγαθὸν ἐν αὐτῷ τῷ φόβῳ Κυρίου εὑρη κόσιν. ΤΟΥ ΔΑΥΙΔ ΑΑ' Δίκασον, Κύριε, τοὺς ἀδικοῦντάς με, πολέμη σον τοὺς πολεμοῦντάς με. Επιλαβοῦ ὅπλου καὶ θυρεοῦ· καὶ ἀνάστηθι εἰς βοήθειάν μοι. Εκχεον ῥομφαίαν, καὶ σύγκλεισον ἐξεναντίας τῶν κατα 13 Sap. vii, 13. 1 Psal. XVIII, 10. 18 Levit. xi, 43. |