suas. Enimvero pauper ille tuus hæc verba abs te prolata audivit : Non vosmetipsos defendentes, charissimi ; sed date locum ira : Mihi vindicta, ego res tribuam, dicit Dominus 99. γεται, καὶ ταύτην οὐδεὶς ἀποδράσεται. Διό φησι· Τοῦ A Quamobrem ait tradendum esse impium in manus παραδοῦναι αὐτὸν εἰς χεῖρά σου. Τοιγαροῦν ὁ σὸς πτωχὸς ἀκούσας τῶν σῶν λόγων φασκόντων· Μὴ ἑαυτοὺς ἐκδικοῦντες, ἀγαπητοί· ἀλλὰ δότε τό που τῇ ὀργῇ. Ἐμοὶ ἐκδίκησις, ἐγὼ ἀνταποδώσω, λέγει Κύριος. ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΨΑΛΜΟΣ ΤΩ ΔΑΥΙΔ Ι'. Ἐπειδὴ καὶ τῷ Δαυΐδ εἰς τὸ τέλος γέγραπται· καὶ κατὰ τὸν Ἀκύλαν, τῷ νικοποιῷ, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον, ἐπινίκιος τοῦ Δαυΐδ, φήσεις, ὅτι καὶ ὁ Δαυΐδ μετὰ τὴν συμβᾶσαν αὐτῷ συμφορὰν ἔφασκε τὰ προκείμενα. Ἐπὶ τῷ Κυρίῳ πέποιθα· πῶς ἐρεῖτε τῇ ψυχῇ μου· Μεταναστεύου ἐπὶ τὰ ὄρη ὡς στρουθίον; Τελείου φωνή, καὶ κατὰ τὸν Ἀπόστολον εἰπεῖν δυνα μένου, Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπὸ τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ ; Οὐ κατὰ τὸν ἀτελῆ τὸν φυγῇ μεταναστεύοντα τόπον ἐκ τόπου, καὶ περιφεύγοντα τοὺς διώκοντας. Καθὰ δὴ στρουθίον τοὺς θηρεύοντας, ὃς, κἂν διαφύγοι, λέγοι ἄν· Ἡ ψυχὴ ἡμῶν ὡς στρουθίον ἐῤῥύσθη ἐκ τῆς παγίδος τῶν θηρευόντων. Οτι 2 κατηρτίσω καθεῖλον· ὁ δὲ δίκαιος τί ἐποίησε; Κύριος ἐν ναῷ ἁγίῳ αὐτοῦ, Κύριος ἐν οὐρανῷ ὁ θρόνος αὐτοῦ. Οἱ ὀφθαλμοὶ αὐτοῦ εἰς τὸν πένητα ἀποβλέπουσι, τὰ βλέφαρα αὐτοῦ ἐξετάζει τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. Κύριος ἐξετάζει τὸν δίκαιον καὶ τὸν ἀσεβῆ. Ὁ μόνος δίκαιος καὶ κριτὴς Θεὸς, τοὺς ἑαυτοῦ πολεμουμένους ὁρῶν, τί ἐποίησεν; Ἐν οὐρανῷ κατοικῶν καὶ βασιλείαν ἔχων ἀσάλευτον, οὐδὲν τῶν ἐπὶ γῆς παρορᾷ. Χαρίζεται δὲ τῷ πένητι τῶν εὐεργετικῶν αὐτοῦ δυνάμεων τὴν ἐπισκοπὴν, ὥς φησιν ὀφθαλμούς· ὥσπερ οὖν βλέφαρα τὴν κριτικὴν αὐτοῦ καὶ πάντα διακρίνουσαν πρόνοιαν. Διὰ δικαιοσύνην δὲ κρινεῖ καὶ τοὺς δικαίους, μή τι καὶ αὐτὸς πεπλημμέληται. Ἐπιβρέξει ἐπὶ ἁμαρτωλοὺς παγίδας, πῦρ καὶ θεῖον, καὶ πνεῦμα καταιγίδος ἡ μερὶς τοῦ ποτη· ρίου αὐτῶν. Τὰς ἐπιπόνους κολάσεις πολλαχῆ δηλοί τὸ ποτήριον, ὡς ἐν Ησαΐᾳ· Ἐξεγείρου, ἐξεγείρου, Ἱερουσαλήμ, ή πιοῦσα τὸ ποτήριον εἰσπτώσεως (1), τὸ κόνδυ τοῦ θυμοῦ. Λέγει δὲ καὶ τῷ Ἱερεμία Θεός· Λάβε τοῦ οἴνου τοῦ ἀκράτου ἐκ χειρός μου, καὶ ποτίσεις αὐτὸ πάντα τὰ ἔθνη, πρὸς οὓς ἐγώ ἀποστελῶ σε. Οποῖον τὸ προκείμενον ποτήριον, οὗ τὸ πλήρωμα πῦρ καὶ θεῖον, καὶ πνεῦμα καταιγίδος· οὗ δὴ σύμβολα τὰ κατὰ Σοδόμων ἐπενεχθέντα. Δηλοί δὲ τὸ πῦρ τὴν διακαύσεως ἀπειλὴν, τὸ δὲ θεῖον τὴν διεγείρουσαν ἔτι μᾶλλον τὸ πῦρ ἀφορμὴν, τὸ δὲ πνεῦμα τῆς καταιγίδος, πειρασμοῦ συστροφήν. Εἴρη ται γὰρ ἐν Ησαΐᾳ· Ὡς καταιγὶς δι' ἐρήμου διέλ θοι ἐρχομένη ἐγγύς· φοβερὸν τὸ ὅραμα καὶ σκληρὸν ἀνηγγέλη μοι. Ἔστι δὲ καὶ τοῖς εὐσεβέσι ποτήριον τὸ μεθύσκον ὡς κράτιστον, περὶ οὗ τάχα και κεῖνο λέλεκται· Κύριος ἡ μερὶς τῆς κληρονομίας μου καὶ τοῦ ποτηρίου. Καὶ δι ̓ ἔργων ἀγαθῶν τὸ μὲν φυγεῖν, τὸ δὲ αἱρήσασθαι. 1. IN FINEM PSALMUS DAVID X. Quandoquidem Davidi in finem, inscriptus est; et juxta Aquilam, victori; juxta Symmachum, triumphalis Davidis: probe inferas, Davidem isthæc post illatam sibi calamitatem pronuntiasse. VERS. 2, In Domino confido : quomodo dicitis animæ meæ Transmigra in montes sicut passer? Hæc viri perfecti vox est, qui secundum Apostolum dicere valeat : Quis nos separabit a charitate Dei 1? Non more imperfecti hominis, qui persequentibus ut se proripiat, de loco in locum transmigrat. Qui si, ut passer venatores, effugere valeat, jure dixerit : Anima nostra sicut passer erepta est de laqueo venantium *. VERS. 4-6. Quoniam quæ perfecisti destruserunt, justus autem quid fecit? Dominus in tempio sancio suo, Dominus in cœlo sedes ejus. Oculi ejus in pauperem respiciunt, palpebræ ejus interrogant filios hominum. Dominus interrogat justum et impium, etc. Deus qui solus justus et judex est, cum suos oppugnari cerneret, quid fecit? Is sane etsi in coelo habitet, ac firmum immobileque regnum obtineat, nullam terrenarum rerum negligit. Pauperi autem id gratiæ confert, ut beneficarum virtutum suarum inspectione servetur : quas virtutes, oculos numcupat; qua item ratione palpebræ ejus significant judicialem illius providentiam qua omnia dijudicat. Propter justitiam autem suam vel ipsum justum judicabit, ne et ipse quoque in peccatum inciderit. VERS. 7. Pluet super peccatores laqueos, ignis et sulphur et spiritus procellarum, pars calicis eorum. Calix graviora plerumque supplicia significat, ut in Isaia : Exsurge, exsurge, Jerusalem, quæ bibisti calicem ruinæ, poculum iræ . Jeremiæ quoque dicit Deus : Sume vinum non dilutum de manu mea, et polabis ex eo omnes gentes, ad quas ego mittam te". Qualis est calix de quo jam agitur, cujus plenitudo ignis et sulphur et spiritus procellarum; cujus sane symbola ea ipsa sunt quæ contra Sodoma immissa fuere. Indicat porro ignis incendii ac adustionis minas : sulphur, ignis fomentum, quo plus exardescit; spiritus procellarum, tentationis conversionem. In Isaia namque dicitur: Sicut procella per desertum pertransierit, prope accedens : terribilis visio et dura nuntiata mihi est". Piis quoque hominibus calix inebrians quam potentissimus, de quo fortasse dicitur: Dominus pars hæreditatis meæ et calicis mei. Ac per recte facta vitandus ille, hic amplectendus est. 99 Rom. XII, 19. • Rom. vi, 35. • Psal. cxxIII, 7. 3 .Isa. Li, 17. 1, 2. Psal. xv, 5. (1) Εισπτώσεως. Forte εκπτώσεως. LXX, πτώσεως. Επιτ. PATR. GR. XXIII. : VERS. 8. Quoniam justus Dominus, et justitias A Οτι δίκαιος Κύριος καὶ δικαιοσύνας ἠγάπη dilexit, æquitatem vidit vultus ejus. Nam utpote ju- σεν, εὐθύτητα εἶδε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ. Ὡς γὰρ stas pauperem respicit, peccatores corripit. Natura δίκαιος ἐπιβλέπει μὲν τὸν πένητα, παιδεύει δὲ τοὺς aulem sua, non participatione justus est. Cate- ἁμαρτωλούς· οὐσίᾳ δὲ δίκαιός ἐστιν, οὐ μετοχή. rum cum ita se habeat, justitias, quæ in multis Πλὴν καὶ οὕτως ἔχων ἀγαπᾷ τὰς ἐν τοῖς πολλοῖς δι probis viris reperiuntur, diligit, ac cujusque pro- καίοις δικαιοσύνας, τὴν ἑκάστου πρόθεσιν ἀποδεχό positum approbat. Singulis sane judiciis quædam μενος. ̓Αλλὰ καὶ ἑκάστου κρίματός ἐστί τις δικαιοjustitia inest multa autem sunt judicia Dei, de σύνη· πολλὰ δὲ τὰ κρίματα τοῦ Θεοῦ, περὶ ὧν γέ quibus scriptum est: Judicia Domini vera, justifi- γραπται· Τὰ κρίματα Κυρίου ἀληθινὰ δεδικαίω cala in semetipsa'. Multæ igitur justitiæ sunt. μένα ἐπὶ τὸ αὐτό. Πολλαὶ ἄρα καὶ αἱ δικαιοσύναι. Equitatem quoque videt, videlicet sanam verbi Βλέπει δὲ καὶ εὐθύτητα, τὴν πρὸς τὸν ὀρθὸν λόγον sententiam et doctrinam : gaudet quippe de ejus γνώμην· χαίρει γὰρ ἐπὶ τοῖς ἔχουσι, κἂν ὀνειδιζομέcultoribus, etiamsi videat eos conviciis et maledi- νους ὁρᾷ. Μήποτε δὲ ὡς πολλαὶ δικαιοσύναι ἐπὶ τοῖς ctis impetitos. Nunquam autem plures æquitates, κρίμασιν, οὕτως εὐθύτητες. Διὰ δὲ τὸ ἀποδέχεσθαι perinde atque justitiæ in judiciis multæ, habentur. τὴν εὐθύτητα, τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὁρᾷ. Επιφαίνεται Vultus vero ejus ideo æquitatem videt, quia ipsam 1 γὰρ παρὼν ὁ Θεὸς τοῖς ἔργοις τῆς προνοίας καὶ τοῖς approbat. Nam Deus præsens esse deprehenditur, ἀποτελέσμασι τῶν κριμάτων, eum providentiæ operibus, tum effectu judiciorum. PSALMUS DAVID XI. 1. In finem, pro octava. Ea ipsa est quæ psalmi sexti inscriptio (1). Diximus autem solvi legem Moysis, si puer ducatur in babbato [circumcidendus,] quando diem circumeisionis octavam in ipso cadere contingit eamdemque vim et præstantiam habere diem Domini cam, quæ Domini resurrectione nobilitatur, estque a primo die, octava. Et ipsa quoque natura sua prima habetur, quia in eadem omnes animæ emundantur. VERS. 2, 3. Salvum me fac, Domine, quoniam defecit sanctus, quoniam diminutæ sunt veritates a fliis hominum. Vana locuti sunt unusquisque ad proximum suum, labia dolosa in corde, et corde locuti sunt. Totam illam sui temporis generationem criminatur : nam in sequentibus dicet : Tu, Domine, servabis nos et custodies nos a generatione hac in æternum. Talis enim est prior illa generatio, de qua Salvator hæc effatur: Viri Ninivitæ surgent in judicio cum generatione hac, et condemnabunt eam : et regina Austri ®, et cætera, et rursum : Sic erit generationi nequam huic '. Neque injuria ipsam aceuso, ait Propheta; sed quia nemo sanctus in illa, nemo verax. Quandoquidem igitur nullum mihi salutis auctorem invenio; tu mihi, Domine, talis esto. Arguit porro Judæorum incredulitatem, de quibus ait Moyses : Filii, in quibus nulla fides 10. Quod autem vana locuti sint, insidias Salvatori struentes, atque dolose aggredientes illum, diserte testificatur Evangeliorum scriptura. VERS. 4, 5. Disperdat Dominus universa labia dolosa, et linguam magniloquam. Qui dixerunt: Linguam nostram magnificabimus, labia nostra a nobis sunt : quis noster Dominus est? Dei enim, non autem hominis, erat eorum malignitatem superare Б C D ΨΑΛΜΟΣ ΤΩ ΔΑΥΙΔ ΙΑ'. Εἰς τὸ τέλος περὶ τῆς ὀγδόης. Ἡ αὐτή ἐστι τῇ τοῦ ς' ἐπιγραφή. Ἐλέγομεν δὲ, ὡς καὶ τὸν νόμον λύει Μωϋσέως, εἰ ἄγοι βρέφος ἐν Σαββάτῳ, ἡμέραν ὀγδόην τῆς περιτομῆς ἐν αὐτῇ για νομένης. Τὴν ὁμοίαν ἔχειν ἐλέγομεν δύναμιν καὶ τὴν Κυριακὴν, τὴν ἀναστάσιμον οὖσαν τοῦ Κυρίου, καὶ τυγχάνουσαν ἀπὸ τῆς πρώτης ὀγδόην, πρώτην δὲ κατὰ φύσιν ὑπάρχουσαν· καθαρτικὴ γάρ ἐστι πάσης ψυχῆς. Σῶσόν με, Κύριε, ὅτι ἐκλέλοιπεν ὅσιος, ὅτε ώλιγώθησαν αἱ ἀλήθειαι ἀπὸ τῶν υἱῶν τῶν ἀνθρώπων. Μάταια ἐλάλησαν ἕκαστος πρὸς τὸν πλησίον αὐτοῦ, χείλη δόλια ἐν καρδίᾳ καὶ ἐν καρδίᾳ ἐλάλησαν. Διαβάλλει πᾶσαν τὴν καθ ̓ ἑαυ τὸν γενεάν· λέξει γὰρ καὶ προϊών· Σύ, Κύριε, φυ λάξεις ἡμᾶς καὶ διατηρήσεις ἡμᾶς ἀπὸ τῆς γενεᾶς ταύτης καὶ εἰς τὸν αἰῶνα. Τοιαύτη γὰρ ἡ προτέρα γενεά, περὶ ἧς ἔφη καὶ ὁ Σωτήρ· Ἄνδρες Νινευῖται ἀναστήσονται ἐν τῇ κρίσει μετὰ τῆς γενεᾶς ταύτης, καὶ κατακρινοῦσιν αὐτήν· καὶ βασίλισσα Νότου, καὶ τὰ ἑξῆς· καὶ πάλιν οὕτως• Εσται τῇ γενεᾷ τῇ πονηρᾷ ταύτῃ. Οὐκ ἀδίκως δὲ ταύτης κατηγορώ, φησὶν ὁ Προφήτης· ἀλλ' ὅτι μηδεὶς ὅσιος ἐν αὐτῇ, μηδεὶς ἀληθής. Ἐπεὶ οὖν μηδένα μοι σωτηρίας αἴτιον εὑρίσκω, αὐτός μοι, Κύριε, τοῦτο γενοῦ. Διελέγχει δὲ τῶν Ἰουδαίων τὴν ἀπιστίαν, περὶ ὧν φησι καὶ Μωϋσῆς· Υἱοὶ, οἷς οὐκ ἔστι πίσ στις ἐν αὐτοῖς. Ὅτι δὲ μάταια ἐλάλουν ἐπιβουλεύοντες τῷ Σωτῆρι καὶ δολίως αὐτῷ προσερχόμενοι, σαφῶς ἡ τῶν Εὐαγγελίων διδάσκει γραφή. Εξολοθρεύσαι Κύριος πάντα τὰ χείλη τὰ δόΔια, γλώσσαν μεγαλορρήμονα. Τοὺς εἰπόντας· Τὴν γλῶσσαν ἡμῶν μεγαλυνοῦμεν, τὰ χείλη ἡμῶν παρ' ἡμῶν ἐστι· τίς ἡμῶν Κύριος ἐστις Θεοῦ γὰρ ἦν, οὐκ ἀνθρώπου, τῆς ἐκείνων περιγενέ Psal. xvi, 10. * Matth. xi, 41, 42. • ibid. 45. (1) Vide supra psal. vi. 10 Deut. xxxi, 20. σθαι κακίας, καὶ σβέσαι λόγους βλασφημοῦντας τὸν A et blasphema in Jesum verba comprimere. Perinde Ἰησοῦν. Ομοίως δὲ τῷ Φαραώ φήσαντι· Οὐκ οἶδα τὸν Κύριον, καὶ αὐτοί φασι· Τίς ἡμῶν Κύριος ἔστι; νομίσαντες εἶναι κύριοι διὰ τῶν ἰδίων λόγων τὴν τοῦ Σωτῆρος σβέσαι διδασκαλίαν, ὡς ἂν ὄντες αὐτεξούσιοι. Ταῦτα δὲ ἦν τὰ Φαρισαίων καὶ Σαδδουκαίων χείλη, μεθ' ὑποκρίσεως προσιόντων τῷ Σωτῆρι, καὶ Ραβδι καλούντων αὐτὸν, λάθρα δὲ κατ' αὐτ τοῦ τυρευόντων. Μεγαλορρήμονες δὲ ἦσαν οἱ πρεσβύ τεροι καὶ οἱ ἀρχιερεῖς τοῦ λαοῦ, τολμῶντες ἀνακρίνειν τὸν Σωτῆρα καὶ λέγειν αὐτῷ· Ἐν ποίᾳ ἐξου σία ταῦτα ποιεῖς, καὶ τίς σοι ἔδωκε τὴν ἐξου· σίαν ταύτην ; *Ενεκε τῆς ταλαιπωρίας τῶν πτωχῶν καὶ τοῦ στεναγμοῦ τῶν πενήτων νῦν ἀναστήσομαι, λέγει Κύριος. Θήσομαι ἐν σωτηρίῳ, παρρησιάσομαι ἐν αὐτῷ. Η καὶ οὕτως· Οἱ πτωχοὶ δι' ἐμὲ καὶ πένητες γεγονότες τῷ πνεύματι στένουσιν ἀεὶ ταπεινούμενοι προσέχοντές μου τῷ λόγῳ, καὶ πίστιν ἀκλινῆ διασώ ζοντες· ὧν ἕνεκεν ἀναστήσομαι, καὶ κατὰ τὸ πρέπον τῇ ἐμῇ ἀναστάσει σωτήριον στήσομαι πᾶσιν ἀνε θρώποις· ἐφ' ᾧπερ ὡς μεγάλῳ παῤῥησιάσομαι κατα ορθώματι. Τα λόγια Κυρίου λόγια ἁγνά, ἀργύριον πετυ ρωμένον, δοκίμιον τῇ γῇ, κεκαθαρισμένον ἑπταπλασίως. Ὁ δὲ ἄργυρος πολλάκις πυρούμενος ἀμιγῆς ἑτέρας ὕλης ἐστίν· οὕτω καθαρὰ ψεύδους τοῦ Κυρίου τὰ λόγια. Σύ, Κύριε, φυλάξεις ἡμᾶς καὶ διατηρήσεις ἡμᾶς ἀπὸ τῆς γενεῖς ταύτης καὶ εἰς τὸν αἰῶνα. Ἐπειδὰν φυλάξῃς τοὺς σοὺς πτωχούς, καὶ ἐπειδὰν ἡμᾶς περιτειχίσῃς ἅμα τῇ ἐρχομένῃ γενεᾷ, τῇ και λουμένῃ αἰωνίᾳ, οἱ παράνομοι τότε, ἐκτὸς γενόμενοι τῆς εἰς πάντας ἀνθρώπους χυθησομένης του χάριτος, κύκλω περιπατήσουσι, θεωροὶ γενησόμενοι τῶν σωζομένων· καὶ τοῦτο ἔσται ὅταν ὑψωθῶσιν οἱ εὐτε λεῖς τῶν ἀνθρώπων. Κύκλῳ οἱ ἀσεβεῖς περιπατοῦσι, κατὰ τὸ ὕψος σου ἐπολυώρησας τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων. Ἐπειδὴ ὁ κύκλος τῇ εὐθείᾳ ἐναντίος ἐστὶ κατὰ τὴν σκολιότητα καὶ εὐθύτητα, οἱ δὲ ἀσεβεῖς κύκλῳ περιπατοῦσιν, οἱ εὐσεβεῖς ἄρα εὐθεῖαν περιπατοῦ σεν. C ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΨΑΛΜΟΣ ΤΩ ΔΑΥΙΔ ΙΒ'. Διὰ τὸ τέλος τὸ παρὰ τῷ Θεῷ πάντα πρὸ τοῦ τέ- D λους ἀνδρικῶς ἡγωνίζετο· τὸ δὲ τέλος ὁ τῶν πόνων ἐστὶ καρπὸς, ζωὴν αἰώνιον καὶ βασιλείαν οὐρανῶν προξενῶν. Εἰς μὲν οὖν τὸ τέλος ἀνέπεμψε τὴν ᾠδὴν τῷ Θεῷ· κατὰ δὲ τὴν ἀρχὴν, ὡς ἀγωνιζόμενος ἔτι, τὰς πρώτας προφέρει φωνάς· Εως πότε, Κύριε, ἐπιλήσῃ μου εἰς τέλος; ἕως πότε ἀποστρέψεις τὸ πρόσωπόν σου ἀπ' ἐμοῦ; Λήθην δὲ Θεὸς ποιεῖται τῶν ἐπιλανθανομένων αὐτοῦ διὰ τῆς ἁμαρτίας· ἀποστρέφει καὶ τὸ πρόσωπον ἀπὸ τῶν αἰσχρόν τι πραττόντων, ἀναξίους εἶναι κρίνας τῆς ἐποπτείας αὐτοῦ· διόπερ ὑπὸ τοῦ συνειδότος αυτο τόμενος καὶ τὴν τοῦ Θεοῦ δεδιὼς κρίσιν ἐπάγει· 11 Exod. v, 2. 19 Matth. XXI, 23. atque Pharao dixit : Non novi Dominum “; jam ii dicunt, Quis noster Dominus est? rali verborum suorum efficacia, penes se potestatem esse exstinguenda Salvatoris doctrinæ, quasi scilicet ipsi sui juris et arbitrii essent. Hæc ipsa erant Pharismo rum et Sadducæorum labia; qui cum dissimulatione Salvatorem adibant, Rabbi compellantes, et clam interim conspirationem in illum conflabant. Magniloqui autem erant seniores et principes sacerdotum populi, ausi percontari Salvatorem, ipsique dicere: In qua potestate hæc facis, et quis de→ dit tibi hanc potestatem 12? VERS. 6. Propter miseriam inopum et gemitum pauperum nunc exsurgam, dicit Dominus. Ponam in salutari, fiducialiter agam in eo. Hoc item modo interpretari licet: Qui mei causa mendici et pauperes spiritu facti sunt, humili semper affectu verbo meo hærentes ingemiscunt, fidemque inviolatam conservant: horum ego causa exsurgam; atque ut resurrectioni meæ consentaneum est, salutem pariam omnibus hominibus: qua in re, ut præclare gesta, fiducialiter agam. VERS. 7. Eloquia Domini eloquia casta, argentum igne examinatum, probatum terræ, purgatum septuplum. Argentum vero igni sæpe traditum, cum nulla alia materia commiscetur; eodemque prorsus modo eloquia Domini omni mendacio vacua sunt. VERS. 8. Tu, Domine, servabis nos et custodies nos a generatione hac in æternum. Cum mendicos tuos custodieris, cumque nos circummunieris in generatione futura, quæ æterna vocatur ; tunc iniqui illi, exclusi tua gratia per omnes homines diffusa, in circuitu ambulabunt, ut eos qui salutem obtinebunt circumspiciant: idque tunc eveniet, cum vel tenuiores ex hominibus exaltati fuerint. VERS. 9. In circuitu impii ambulant : secundum allitudinem tuam multiplicasti filios hominum. Quia circulus rectæ lineæ secundum obliquitatem et rectitudinem oppositus est; cum impii in circuitu ambulent, pii sane viri in recto gradiuntur. 1. IN FINEM PSALMUS DAVID XII. Propter finem, quem apud Deum consecuturus erat, ante finem viriliter omnino concertabat. Nam laborum fructus, est finis, qui et vitam æternam et regnum calorum procurat. In finem igitur canticum Deo emittit : atque a principio, utpote adhuc in certamine constitutus, hasce primas profert vo ces: VERS. 2. Usquequo, Domine, oblivisceris me in finem? Usquequo avertis faciem tuam a me? Oblivi scitur autem Deus eorum qui per peccatum ipsius immemores sunt avertitque faciem suam ab iis qui turpia quavis perpetrant, quos providentia sua indignos reputat. Quamobrem stimulante conscientia, judicium Dei pertimescens, subjungit : VERS. 3-5. Quandiu ponam consilia in anima A mea, dolores in corde meo die ac nocte ? Usquequo exaltabitur inimicus meus super me ? Respice et exaudi me, Domine Deus meus. Illumina oculos meos, ne unquam obdormiam in morte: ne quando dicat inimicus meus: Prævalui adversus eum. Exaltatur inimicus in peccantem peccato depressum; secus vero agitur cum is probe se agit. Cum autem nolit se præter meritum exaudiri, præmittit illud, respice, rogans scilicet ut recte facta sua perpendat. Aut forte ideo sic loquitur, quod Deus nonnisi eum qui justus est exaudire soleat. Vultus porro Dei, lumine plenus, est virtus quædam ad beneficia conferenda prospiciens, cujus quisquis particeps fuerit illuminabitur, ac si solaribus radiis frueretur. Quod si avertatur, tum anima non illustrata in tenebris Β agit; quia interiores oculi, videlicet mentis cogitationes, nihil operantur. Cum autem in peccato perseverat, tenebris magis magisque obtinentibus, quia vultus Dei penitus aversus manet; tum, malitia id operante, ceu incurabilis evadit : nec ultra saluti suæ advigilans, ad mortem peccasse jure di catur. 1. IN FINEM PSALMUS DAVID XIII. Quia hæc prophetice dicta in consuminatione sæculorum futura erant, praemittitur illud, in finem : psalmus autem non dicitur, quia incusat omnes homines. Εως τίνος θήσομαι βουλὰς ἐν ψυχῇ μου, ὀδύνας ἐν καρδίᾳ μου ἡμέρας καὶ νυκτός; Εως πότε ὑψωθήσεται ὁ ἐχθρός μου ἐπ' ἐμέ; Ἐπίβλε ψὸν, εἰσάκουσόν μου, Κύριε ὁ Θεός μου. Φώτισον τοὺς ὀφθαλμούς μου, μήποτε ὑπνώσω εἰς θάλ νατον· μήποτε εἴποι ὁ ἐχθρός μου· Ισχυσα πρὸς αὐτόν. Ὑψοῦται δὲ κατὰ τοῦ ἁμαρτάνοντος ὁ ἐχθρὸς ταπεινουμένου τῇ ἁμαρτίᾳ· καὶ τοὐναντίον δικαιοπραγοῦντος. Ὡς μηδὲ βουλόμενος ἀμισθεὶ εἰσ ακουσθήναι, προτάττει τὸ, ἐπίβλεψον, παρακαλῶν ἰδεῖν αὐτοῦ τὰ κατορθώματα. Ἢ καὶ ὡς τοῦ Θεοῦ μὴ εἰσακούοντος, εἰ μή τις δίκαιος ᾖ. Πρόσωπον δὲ Θεοῦ φωτὸς γέμει, δύναμις οὖσα πρὸς εὐεργεσίαν προνο ουμένη· οὗ τις μετέχων φωτισθήσεται, καθάπερ ήλιακῶν ἀπολαύων αὐτῶν. ̓Αποστραφέντος δὲ, μηκέτι φωτιζομένη σκοτοῦται ψυχή, μηδὲν ἐνεργούν των τῶν ἔνδον ὀφθαλμῶν, οἵτινες διανοίας εἰσὶ λογι σμοί. Ἐπιμενούσης δὲ τῇ ἁμαρτίᾳ, καὶ τοῦ σκότους ἐπὶ πλέον ἐπικρατοῦντος, τῷ καὶ μένειν ἀπεστραμ μένον τὸ πρόσωπον τοῦ Θεοῦ, ἐξῆς οἱονεί πως για νεται κακίας αθεράπευτα πλημμελούσης, καὶ μήτι γρηγοροῦσα λέγοιτ' ἂν εἰς θάνατον ἡμαρτηκέναι. ΕΙΣ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΦΑΛΜΟΣ ΤΩ ΔΑΥΙΔ ΙΓ'. Ἐπεὶ ταῦτα προφητικῶς εἰρημένα ἐπὶ συντελείᾳ τῶν αἰώνων ἤμελλε γίνεσθαι, προγέγραπται τὸ, εἰς τὸ τέλος· ψαλμὸς (1) δὲ οὐκ εἴρηται διὰ τὸ κατηγο ρεῖν πάντων ἀνθρώπων. VERS. 2. Dixit insipiens in corde suo : Non est Εἶπεν ἄφρων ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ· Οὐκ ἔστι Θεός. Deus. Corrupti sunt et abominabiles facti sunt in C Διεφθάρησαν καὶ ἐβδελύχθησαν ἐν ἐπιτηδεύμαstudiis non est qui faciat bonum. Ex atheis alii σιν· οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα. Τῶν δὲ ἀθέων quidem existimaverunt Deum nullatenus exsistere, οἱ μὲν μὴ εἶναι Θεὸν παντελῶς ἔδοξαν, ἀλλ' εἶναι διὰ sed vanum esse nomen; alii, vero Deo ejecto, alios κενὸν ὄνομα· οἱ δὲ μὴ ὄντας ἀνέπλασαν, τὸν ὄντα qui nullatenus sunt confinxerunt; alii vero esse παρωσάμενοι· οἱ δὲ εἶναι μὲν ἔφασαν, μὴ προνοεῖν quidem Deum dixerunt, sed terrena non prospicere. δὲ τῶν ἐπὶ γῆς. Οἱ δὴ πάντες εἰς ἀθεΐαν περιετράπηOmnes porro qui utramvis harum sententiarum σαν φρονοῦντες οὕτως· εἰ καὶ μὴ ἐτόλμων εἰπεῖν δι tuentur, in atheiam, sive omnis religionis despe- ἃς ἔχουσι πάντες φυσικὰς ἐννοίας περὶ Θεοῦ· διδ ctum, prolapsi sunt. Etsi vero, quia omnibus a na- καρδίᾳ ἔλεγον, ἀλλ' οὐ στόματι· ἐν τούτῳ γὰς καὶ tura insita est Dei notitia, id palam effari non au- πολλοὺς λέγειν ἐδόκουν θεούς. Ἠλέγχοντο δὲ ἀφ ̓ ὧν debant, non ore, sed corde talia loquebantur: nam ἔδρων· ἀπὸ γὰρ τοῦ καρποῦ τὸ δένδρον γινώσκεται. ore tenus multos deos profitebantur. Sed ex eorum Μηδεμιᾶς γὰρ ἀσελγείας φειδόμενοι, παντὶ δὲ τρόπῳ gestis arguebatur quid mente tenerent: nam ex τὸν βίον διαφθειρόμενοι, εἰ καὶ μυρίους ὡμολό fructu arbor dignoscitur. Cum enim a nullo fagi- γουν θεούς, δῆλοι ἦσαν οὐδὲν ὑγιὲς φρονοῦντες περὶ tiorum genere temperarent, omnique modo vitam Θεοῦ. ̓́Αφρων οὖν ὄντως ὁ πρὸ τῆς τοῦ Σωτῆρος inquinarent, etiamsi infinitos esse deos confiteren- D επιδημίας βίος (2). Εἴπερ ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυ ρίου, οὐκοῦν τῷ μὴ φοβεῖσθαι καὶ ἀθετεῖν ἀντίκειται ἡ σοφία. tur; palam tamen erat eos sanum nihil de Deo sentire. Itaque ante Salvatoris adventum tota vita geAusque hominum insipiens erat. Nam si initium sapientiæ timor Domini 13; sane Deum non timere ac despicere, oppositum sapientiæ fuerit. VERS. 3. Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt: non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Hæc mihi videntur tacitam quamdam Judaici populi criminationem complecti. Nam si 13 Psal. cx, 10. (1) In Eusebii exemplari hæc vox ψαλμός non legebatur, nec est in Hebræo DTD. (2) Eusebio familiaris est hic usus vocis βίος, scilicet pro hominum genere; sic superius ad vers. 2 Πάντες ἐξέκλιναν ἅμα ἠχρειώθησαν· οὐκ ἔστι ποιῶν χρηστότητα, οὐκ ἔστιν ἕως ἑνός. Δοκεῖ δέ μοι τὰ προκείμενα καὶ αὐτοῦ τοῦ Ἰουδαίων ἔθνους λεληθυίαν κατηγορίαν περιέχειν. Εἰ γὰρ, διακύψας psalmi v accipitur, et in fine sexti libri De præparatione evangelica, ὁ σύμπας τῶν ἀνθρώπων βίας, universum hominum genus, aliisque in locis non iLfrequenter hoc usu occurrit. ἐκ τοῦ οὐρανοῦ Κύριος καὶ ἐπισκοπήσας τοὺς ἐπὶ A respiciens de caelo Dominus atque considerans, deγῆς πάντας εὗρεν ἐκκλίναντας καὶ ἀχρειωθέντας, ὡς μηδένα μηδαμῶς εὑρίσκεσθαι ἐν ἀνθρώποις, μηδὲ μέχρις ἑνὸς, τὸν μηδὲ ἠχρειωμένον, μηδὲ ἐκκλίναντα· ἀκόλουθόν ἐστι τοῖς πᾶσι συμπεριλαμβάνει σθαι, καὶ τὸ Ἰουδαίων ἔθνος, καὶ αὐτὸν τὸν καλούμενον. Ἰσραήλ. Τὰ μέντοι προκείμενα λόγια σαφῶς ἀπὸ εφήνατο, ὅτι πάντες ἐξέκλιναν, ἅμα ἠχρειώθησαν, ὡς μηδὲ εἶναι ποιοῦντα χρηστότητα, μηδὲ ἕως ἑνός. Εδει γὰρ τὸ μέγεθος παραστῆναι τῆς ἐν τοῖς ἀν θρώποις ἐγγενομένης νόσου πρὸ τῆς τοῦ Σωτῆρος παρουσίας· ὡς ἂν ἡ ἄφιξις αὐτοῦ φανείη τοῖς πᾶσιν ἀναγκαία. Πάντες γὰρ ἥμαρτον καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ, δικαιούμενοι δωρεὰν τῇ αὐτοῦ χάριτι. Ταύτην δὲ καὶ ὁ Ἡσαΐας συμφώνως ἀποδίδωσι τὴν διάνοιαν ἐν οἷς φησι πρὸς τὴν Ἰουδαίων συναγωγὴν ἀποτεινόμενος· Ἰδοὺ ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν. ἐπράθητε, καὶ ταῖς ἀνομίαις ὑμῶν ἐξαπέστειλα τὴν μητέρα ὑμῶν, διότι ἦλθον, καὶ οὐκ ἦν ὁ ἄνθρωπος· ἐκάλεσα, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπακούων. Τὸ γὰρ, διότι ἦλθον, ὅμοιον ἂν εἴη τῷ, Κύριος ἐξ οὐ ρανοῦ διέκυψεν ἐπὶ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων· τὸ δέ· Καὶ οὐκ ἦν ἄνθρωπος, καὶ οὐκ ἦν ὁ ὑπο ακούων, ὅμοιον τῷ· Πάντες|ἐξέκλιναν καὶ ἠχρειώθησαν. Οὐχε γνώσονται πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν, οἱ ἐσθίοντες τὸν λαόν μου βρώσει ἄρτου; Καί μοι δοκεῖ προφητεύειν μεταβολὴν ἔσε σθαι τῶν ἐθνῶν ἐκ θηριώδους βίου, καὶ ἐξ ἀγνωσίας Θεοῦ, ἐπὶ ἥμερον καὶ θεοσεβῆ τρόπον· ὃ καὶ ἔστιν ὀφθαλμοῖς παραλαβόντα μαρτυρήσαι ἀλήθειαν τῇ προφητεία. Αναγνώσῃ τοίνυν τὰ προκείμενα ερωτηματικῶς, πυνθανομένου τοῦ λόγου καὶ φάσκοντος· Εἰ καὶ πάντες εξέκλιναν πρὸ τῆς τοῦ Χριστοῦ παρουσίας καὶ ἠχρειώθησαν· μὴ τοίνυν οὐχὶ γνώσον ται ἐν τῷ μετὰ ταῦτα χρόνῳ πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν ἀνομίαν ; προσυπακουόντων (1) ἡμῶν· Τὸν Κύριον, καὶ κατὰ κοινοῦ πάλιν λαμβανόν των τὰ ἑξῆς. Καὶ αὐτοὶ γὰρ οἱ πάλαι τὸν λαὸν τοῦ Θεοῦ ὡσεὶ ἄρτον ἐσθίοντες, καὶ τὸν Κύριον μηδεπώποτε ἐπικαλεσάμενοι, μὴ οὐχὶ γνώσονται αὐτ τόν ; Καὶ Ἡσαΐας δὲ συνάδει περὶ τῶν αὐτῶν θεσπί ζων καὶ λέγων· Οἷς οὐκ ἀνηγγέλη περὶ αὐτοῦ ὄψονται καὶ οἳ οὐκ ἀκηκόασι συνήσουσιν. Ἐκεῖ ἐδειλίασαν φόβῳ, οὗ οὐκ ἦν φόβος. "Οτι ὁ Θεὸς ἐν γενεᾷ δικαίᾳ. Τίνες δὲ ἀλλ' ἢ οἱ ἐργα ζόμενοι τὴν ἀνομίαν, καὶ οἱ πρότερον μὴ ἐπικαλούμενοι τὸν Κύριον ; ἔσται γάρ ποτε καιρός, ὅτε ἐπιγνώσονται αὐτὸν, καθ ̓ ἂν καὶ φόβον ἀναλήψονται τοῦ Θεοῦ καὶ δειλίαν ἀγαθήν. Ὅτι δὲ τὸν φόβον ἀναλαβεῖν Κυρίου ἀγαθόν ἐστι, δῆλον ἀπὸ τοῦ λέγεσθαι· Ἀρχὴ σοφίας φόβος Κυρίου. Οἱ δηλούμενοι τοίνυν φοβη θήσονται ἐκεῖ φόβῳ· τουτέστι τότε. Τίνα δὲ φοβηθή prehenderit omnes qui in terra versabantur, decli nasse et inutiles factos esse, ut nemo prorsus reperiretur in hominibus, ac ne vel unus, qui non inutilis factus esset, et qui non declinasset, conse quens omnino est cum omnibus comprehendi etiam ipsum Judaicum genus, quod item Israel nuncupa tum est. Istis itaque eloquiis clare pronuntiatur, quod scilicet omnes declinaverint, et simul inutiles facti sint, ita ut nullus fuerit qui faceret bonum, ne vel usque ad unum. Par fuit enim magnitudinem morbi, qui ante Salvatoris adventum in omnibus hominibus grassabatur, palam facere : ut manifestum omnibus esset ejus in terra peregrinationem fuisse prorsus necessariam. Omnes siquidem pecΒ caverunt, omnes gloria Dei privabantur, et jam ejus gratia gratis justificati sunt. Huic consonam Isaias sententiam tradit, ubi Judæorum synagogam compellans ait : Ecce in iniquitatibus vestris venditi estis, et in sceleribus vestris dimisi matrem vestram : quia veni, et non erat vir; vocavi, et non erat qui responderet. Illud enim, quia veni, his verbis affine fuerit, Dominus de cœlo prospexit super filios hominum ; illud autem, Εt non erat vir, et non erat qui responderet, simile illi, Omnes declinaverunt et inutiles facti sunt. VERS. 5. Dominum non invocaverunt, et que sequuntur in communi accipimus. Nonne iidem ipsi, qui olim populum Dei quasi panem comedebant, et nunquam Dominum invocaverunt, tandem illum cognituri sunt? Huic accipit Isaias, qui de iisdem vaticinatur his verbis: Quibus non annuntiatum est de eo, videbunt : et qui non audierunt, intelligent 15. – Illic D trepidaverunt timore ubi non erat timor. Quoniam Dominus in generatione justa est. Quinam ergo nisi ii qui operantur iniquitatem, et qui prius Dominum non invocabant? Erit enim tempus quo cognoscent illum, ac tunc timore Dei formidineque bona afficientur. Quod autem proba res sit timore Domini affici, palam est ex hisce verbis: Initium sapientiæ timor Domini 16. Illi itaque de quibus jam sermo illic, id est, tunc trepidabunt timore. Quem porro (1) Προσυπακούειν, id est respondere. Vile in Onomastico ad calcem operum Athanasii in voce ύπα κούειν, εἰ ὑπακούων, supra, ad vers. 3. |